Başınağacı
| Başınağacı | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Cins: Başınağacı |
||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Başınağacı (lat. Viburnum) — bitkilər aləminin fırçaotuçiçəklilər dəstəsinin adoksakimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Azərbaycanda yabanı halda 3 növü yayılıb, təbabətdə adi başınağacı (lat. Viburnum opulus) istifadə edilir.
Adi başınağacı – yaşıltəhər, qonur – boz rəngdə qabıqlı gövdəyə malik koldur. Qarşı-qarşıya düzülmüş, yumurtaşəkilli, kənarı iri dişli yarpaqları vardır. Çiçəkləri ağdır, çətir formada yerləşir. Al qırmızı rəngli yumurtavari – girdə formada bir çəyirdəkli yeməli meyvələri var. Bitki may – iyun aylarında çiçəkləyir, meyvələri avqust – sentyabrda yetişir.
Başınağacı Azərbaycanda Böyük və Kiçik Qafaqzın meşəliklərində və Talışda – ovalıqdan başlayaraq orta dağ qurşağına kimi geniş yayılıb. Ona daha çox meşələrdə, çayların kənarında və kolluqlarda rast gəlinir. Bundan əlavə – bağlarda, parklarda bəzək bitkisi kimi də becərilir.
Başınağacının meyvələrindən daha çox istifadə edilir. Meyvələrini tamam yetişəndə toplayır, onlardan həm təzə-tər, həm də xüsusi quruducularda qurudub istifadə edirlər.
Meyvələrinin tərkibində çoxlu miqdarda şəkər – (32 %-ə qədər), aşı maddələri (3 %), ursol və xlorogen turşuları, üzvi turşular (3-4 %), C və K vitaminləri vardır.
Elmi təbabətdə başınağacının qabıqlarından sulu dəmləmə, bişirmə və duru ekstrakt formada preparatlar hazırlayıb, daxili qanaxmalarda, eləcə də uşaqlıq və mədə-bağırsaq qanaxmalarında qankəsici dərman kimi işlədilir.
Sinonimləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Heterotipik sinonimləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Actinotinus Oliv.
- Iraupalos Raf.
- Lentago Raf.
- Microtinus Oerst.
- Opulus Mill.
- Oreinotinus Oerst.
- Solenolantana (Nakai) Nakai
- Solenotinus Spach
- Thyrsosma Raf.
- Tinus Mill.
- Tynus J.Presl
Növləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Viburnum acerifolium L.
- Viburnum acutifolium Benth.
- Viburnum alabamense (McAtee) Sorrie
- Viburnum albopedunculatum Gilli
- Viburnum amplificatum J.Kern
- Viburnum amplifolium Rehder
- Viburnum anabaptista Graebn.
- Viburnum annamensis Fukuoka
- Viburnum antioquiense Killip & A.C.Sm.
- Viburnum arboreum Britton
- Viburnum atrocyaneum C.B.Clarke
- Viburnum australe C.V.Morton
- Viburnum awabuki K.Koch
- Viburnum ayavacense Kunth
- Viburnum beccarii Gamble
- Viburnum betulifolium Batalin
- Viburnum blandum C.V.Morton
- Viburnum boninsimense (Makino) Koidz. ex Nakai
- Viburnum brachyandrum Nakai
- Viburnum brachybotryum Hemsl.
- Viburnum bracteatum Rehder
- Viburnum brevitubum (P.S.Hsu) P.S.Hsu
- Viburnum buddleifolium C.H.Wright
- Viburnum burejaeticum Regel & Herder
- Viburnum carlesii Hemsl.
- Viburnum carolinianum Ashe
- Viburnum cassinoides L.
- Viburnum caudatum Greenm.
- Viburnum chingii P.S.Hsu
- Viburnum chinshanense Graebn.
- Viburnum chunii P.S.Hsu
- Viburnum ciliatum Greenm.
- Viburnum cinnamomifolium Rehder
- Viburnum clemensiae J.Kern
- Viburnum colebrookeanum Wall. ex DC.
- Viburnum congestum Rehder
- Viburnum coriaceum Blume
- Viburnum cornutidens Merr.
- Viburnum corylifolium Hook.f. & Thomson
- Viburnum corymbiflorum P.S.Hsu & S.C.Hsu
- Viburnum corymbosum Urb.
- Viburnum costaricanum (Oerst.) Hemsl.
- Viburnum cotinifolium D.Don
- Viburnum cubense Urb.
- Viburnum cylindricum Buch.-Ham. ex D.Don
- Viburnum dalzielii W.W.Sm.
- Viburnum dasyanthum Rehder
- Viburnum davidii Franch.
- Viburnum deamii (Rehder) Bush
- Viburnum dentatum L.
- Viburnum dilatatum Thunb.
- Viburnum discolor Benth.
- Viburnum disjunctum C.V.Morton
- Viburnum divaricatum Benth.
- Viburnum edule (Michx.) Raf.
- Viburnum elatum Benth.
- Viburnum ellipticum Hook.
- Viburnum erosum Thunb.
- Viburnum erubescens Wall. ex DC.
- Viburnum euryphyllum Standl. & Steyerm.
- Viburnum fansipanense J.M.H.Shaw, Wynn-Jones & V.D.Nguyen
- Viburnum farreri Stearn
- Viburnum fengyangshanense Z.H.Chen, P.L.Chiu & L.X.Ye
- Viburnum floccosum Killip & A.C.Sm.
- Viburnum foetidum Wall.
- Viburnum fordiae Hance
- Viburnum formosanum (Hance) Hayata
- Viburnum fragile Killip & A.C.Sm.
- Viburnum furcatum Blume ex Maxim.
- Viburnum garrettii Craib
- Viburnum glaberrimum Merr.
- Viburnum glabratum Kunth
- Viburnum glomeratum Maxim.
- Viburnum goudotii Killip & A.C.Sm.
- Viburnum grandiflorum Wall. ex DC.
- Viburnum griffithianum (Kurz) C.B.Clarke
- Viburnum hainanense Merr. & Chun
- Viburnum hallii (Oerst.) Killip & A.C.Sm.
- Viburnum hanceanum Maxim.
- Viburnum harryanum Rehder
- Viburnum hartwegii Benth.
- Viburnum hayatae I.M.Turner
- Viburnum hebanthum Wight & Arn.
- Viburnum hengshanicum Tsiang
- Viburnum henryi Hemsl.
- Viburnum hispidulum J.Kern
- Viburnum × hizenense Hatus.
- Viburnum hoanglienense J.M.H.Shaw, Wynn-Jones & V.D.Nguyen
- Viburnum hondurense Standl.
- Viburnum hupehense Rehder
- Viburnum incarum Graebn.
- Viburnum inopinatum Craib
- Viburnum jamesonii (Oerst.) Killip & A.C.Sm.
- Viburnum japonicum (Thunb.) Spreng.
- Viburnum jelskii Zahlbr.
- Viburnum jucundum C.V.Morton
- Viburnum junghuhnii Miq.
- Viburnum kansuense Batalin
- Viburnum kerrii E.T.Geddes
- Viburnum × kiusianum Hatus.
- Viburnum koreanum Nakai
- Viburnum lancifolium P.S.Hsu
- Lantana başınağacı (Viburnum lantana L.)
- Viburnum lantanoides Michx.
- Viburnum lasiophyllum Benth.
- Viburnum laterale Rehder
- Viburnum lautum C.V.Morton
- Viburnum lehmannii Killip & A.C.Sm.
- Viburnum leiocarpum P.S.Hsu
- Viburnum lentago L.
- Viburnum lobophyllum Graebn.
- Viburnum loeseneri Graebn.
- Viburnum longipedunculatum (P.S.Hsu) P.S.Hsu
- Viburnum longiradiatum P.S.Hsu
- Viburnum lutescens Blume
- Viburnum luzonicum Rolfe
- Viburnum macdougallii Matuda
- Viburnum macrocephalum Fortune
- Viburnum mathewsii (Oerst.) Killip & A.C.Sm.
- Viburnum meiothyrsum Diels
- Viburnum melanocarpum P.S.Hsu
- Viburnum microcarpum Schltdl. & Cham.
- Viburnum microphyllum (Oerst.) Hemsl.
- Viburnum molinae Lundell
- Viburnum molle Michx.
- Viburnum mongolicum (Pall.) Rehder
- Viburnum mortonianum Standl. & Steyerm.
- Viburnum mullaha Buch.-Ham. ex D.Don
- Viburnum nervosum D.Don
- Viburnum nitidum Aiton
- Viburnum nudum L.
- Viburnum obovatum Walter
- Viburnum obtectum J.H.Vargas
- Viburnum obtusatum D.N.Gibson
- Viburnum odoratissimum Ker Gawl.
- Viburnum oliganthum Batalin
- Viburnum omeiense P.S.Hsu
- Adi başınağacı (Viburnum opulus L.)
- Şərq başınağacı (Viburnum orientale Pall.)
- Viburnum parvifolium Hayata
- Viburnum phlebotrichum Siebold & Zucc.
- Viburnum pichinchense Benth.
- Viburnum pilushanicum S.S.Ying
- Viburnum platyphyllum Merr.
- Viburnum plicatum Thunb.
- Viburnum propinquum Hemsl.
- Viburnum prunifolium L.
- Viburnum punctatum Buch.-Ham. ex D.Don
- Viburnum pyramidatum Rehder
- Viburnum queremalense Cuatrec.
- Viburnum rafinesqueanum Schult.
- Viburnum recognitum Fernald
- Qırışvariyarpaqlı başınağacı (Viburnum rhytidophyllum Hemsl.)
- Viburnum rufidulum Raf.
- Viburnum rugosum Pers.
- Viburnum sambucinum Reinw. ex Blume
- Viburnum sargentii Koehne
- Viburnum scabrellum (Torr. & A.Gray) Chapm.
- Viburnum schensianum Maxim.
- Viburnum seemenii Graebn.
- Viburnum sempervirens K.Koch
- Viburnum setigerum Hance
- Viburnum shweliense W.W.Sm.
- Viburnum sieboldii Miq.
- Viburnum spruceanum Rusby
- Viburnum squamulosum P.S.Hsu
- Viburnum stellatotomentosum (Oerst.) Hemsl.
- Viburnum stenocalyx (Oerst.) Hemsl.
- Viburnum stipitatum J.H.Vargas
- Viburnum subalpinum Hand.-Mazz.
- Viburnum subpubescens Lundell
- Viburnum subsessile Killip & A.C.Sm.
- Viburnum sulcatum (Oerst.) Hemsl.
- Viburnum suratense Killip & A.C.Sm.
- Viburnum suspensum Lindl.
- Viburnum sympodiale Graebn.
- Viburnum taitoense Hayata
- Viburnum taiwanianum Hayata
- Viburnum tashiroi Nakai
- Viburnum tengyuehense (W.W.Sm.) P.S.Hsu
- Viburnum ternatum Rehder
- Viburnum tiliifolium (Oerst.) Hemsl.
- Viburnum tinoides L.f.
- Həmişəyaşıl başınağacı (Viburnum tinus L.)
- Viburnum toronis Killip & A.C.Sm.
- Viburnum trabeculosum C.Y.Wu
- Viburnum treleasei Gand.
- Viburnum tricostatum C.E.C.Fisch.
- Viburnum tridentatum Killip & A.C.Sm.
- Viburnum trilobum Marshall
- Viburnum triphyllum Benth.
- Viburnum triplinerve Hand.-Mazz.
- Viburnum undulatum (Oerst.) Killip & A.C.Sm.
- Viburnum urbani Graebn.
- Viburnum urceolatum Siebold & Zucc.
- Viburnum utile Hemsl.
- Viburnum venosum Britton
- Viburnum venustum C.V.Morton
- Viburnum vernicosum Gibbs
- Viburnum villosum Sw.
- Viburnum wardii W.W.Sm.
- Viburnum weberbaueri Graebn.
- Viburnum witteanum Graebn.
- Viburnum wrightii Miq.
- Viburnum wurdackii T.R.Dudley
- Viburnum yunnanense Rehder
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 129. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
- ↑ Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 267.