Əzvay
| Əzvay | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aloe | ||||||||||||||
.jpg) | ||||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||||
|
||||||||||||||
| Elmi adı | ||||||||||||||
| Aloe L. | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Əzvay (lat. Aloe) — quşqonmazçiçəklilər sırasının asfodelinakimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Təbii yayılması[redaktə | əsas redaktə]
Botaniki təsviri[redaktə | əsas redaktə]
Quşqonmazçiçəklilər sırasının dərman əhəmiyyətli növlərindən biri də aloe (əzvay) bitkisidir. O, isti ölkələrdə geniş yayılmışdır. Ən çox becərilən növü ağacşəkilli aloyadır. Aloe uzun, yaşıl, lətli-şirəli, kənarları tikanlı yarpaqlara malik çoxillik sukkent bitkidir. Təbii halda ən çox Afrikanın cənub-şərq hissəsində, yarımsəhra yerlərdə yayılmışdır. Azərbaycanda Abşeron istixanalarında becərilir. Aloenin yarpaqlarından alınan dərmanlar dəri, mədə-bağırsaq, sümük-oynaq və göz xəstəliklərinin müalicəsində istifadə olunur. Xalq təbabətində aloe şirəsini bal ilə qatıştırıb ciyər və mədə-bağırsaq xəstəliklərinin müalicəısində istifadə edirlər. Aloe toxum və qələm vasitəsi ilə çoxalır. Onun qırmızı və sarı rəngdə gözəl çiçəkləri olur.
Növləri[redaktə | əsas redaktə]
Azərbaycanın dərman bitkiləri[redaktə | əsas redaktə]
- Ağacşəkilli əzvay (Aloe arborescens Mill.)
- Tikanlı əzvay (Aloe ferox Mill.)
- Sukotrin əzvayı (Aloe succotrina Lam.)
- Alabəzək əzvay (Aloe striatula Haw.)
- Əsl əzvay (Aloe vera L.)
Digər növləri[redaktə | əsas redaktə]
- Aloe africana
- Aloe albida
- Aloe albiflora
- Aloe argenticauda
- Aloe aristata
- Aloe ballii
- Aloe ballyi
- Aloe barberae
- Aloe broomii
- Aloe camperi
- Aloe capitata
- Aloe ciliaris
- Aloe commixta
- Aloe comosa
- Aloe corallina
- Aloe decumbens
- Aloe dewinteri
- Aloe dichotoma
- Aloe dinteri
- Aloe eminens
- Aloe erinacea
- Aloe excelsa
- Aloe forbesii
- Aloe gracilis
- Aloe haemanthifolia
- Aloe helenae
- Aloe hereroensis
- Aloe inermis
- Aloe inyangensis
- Aloe jawiyon
- Aloe juddii
- Aloe khamiesensis
- Aloe kilifiensis
- Aloe maculata
- Aloe marlothii
- Aloe namibensis
- Aloe nyeriensis
- Aloe peglerae
- Aloe perfoliata
- Aloe perryi
- Aloe pillansii
- Aloe plicatilis
- Aloe polyphylla
- Aloe ramosissima
- Aloe rauhii
- Aloe saponaria
- Aloe scobinifolia
- Aloe sinkatana
- Aloe sladeniana
- Aloe squarrosa
- Aloe striata
- Aloe suzannae
- Aloe tenuior
- Aloe thraskii
- Aloe variegata
- Aloe buettneri
- Aloe viridiflora
- Aloe wildii
Ekologiyası[redaktə | əsas redaktə]
Əzvay toxum və qələm vasitəsilə çoxalır. Onun qırmızı və sarı rəngdə gözəl çiçəkləri olur.
Azərbaycanda yayılması[redaktə | əsas redaktə]
İstifadəsi[redaktə | əsas redaktə]
Azərbaycanda qədimlərdə əzvayın səbur adlı qəliz şirəsi dərman və ətriyyat kimi gеniş istifadə еdilirdi. Əzvayla maska qurumuş və bozarmış saçlar üçün məsləhət görülür. O, həmçinin saçların tökülməsinin qarşısını alır. Tətbiqi sadədir: ½ xorək qaşığı əzvay şirəsi, 2 çay qaşığı bal və ½ xorək qaşığı gənəgərçək yağını başı yumazdan 30 dəqiqə qabaq saçların köklərinə sürtürlər. Sonra başı yuyurlar və çobanyastığı çiçəyi və gicitkan otunun dəmi və ya həlimi ilə yaxalayırlar. Sonda başınızı təmiz su ilə yuyun. Bu prosеduranı hər 4-7 gündən bir təkrar еdin.
Bundan başqa xalq təbabətində əzvay şirəsini bal ilə qarışdırıb ciyər və mədə-bağırsaq xəstəliklərinin müalicəsində istifadə edirlər.
Amerikalı alimlərin apardığı (laboratoriya siçanları üzərində) araşdırmalar nəticəsındə böyük dozalarda əzvayın qəbulu konserogen təsırə malikdir və gələcəkdə xərçəng xəstəliyinə gətirib çıxara bilər.