Məzmuna keç

Ambaras məscidi

38°54′49″ şm. e. 46°01′11″ ş. u.HGYO
Vikipediya, azad ensiklopediya
Ambaras məscidi
Xəritə
38°54′49″ şm. e. 46°01′11″ ş. u.HGYO
Ölkə  Azərbaycan
Yerləşir Ordubad
Aidiyyatı Ordubad Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu
Üslubu Naxçıvan-Marağa memarlıq məktəbi, İslam memarlığı
Vəziyyəti qəzalı
İstinad nöm.5322
KateqoriyaMəscid
ƏhəmiyyətiYerli əhəmiyyətli
Ambaras məscidi (Azərbaycan)
Nöqtə
Ambaras məscidi

Ambaras məscidi, Mir Cəfər Ağa məscidi və ya Yuxarı Ambaras məscidiAzərbaycanda Ordubad şəhərində yerləşən XVII əsrə aid məscid və tarix-memarlıq abidəsi.

Məscid, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb. Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2007-ci il 21 noyabr tarixli 98 nömrəli qərarı ilə Ambaras məscidi ölkə əhəmiyyətli memarlıq abidələri siyahısına salınıb. "Ordubad" Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğunun ərazisində yerləşir.

Yuxarı Ambaras məscidi Ordubad şəhərinin Ambaras məhəlləsində yerləşir.[1] Məscidin dəqiq inşa tarixi bilinmir.[2] XIX əsrdə məscid təmir olunarkən tavanında, taxta üzərində qara rənglə yazılmış kitabə qoyulub.[3][2] Bu kitabədə bunlar yazılıb:[2]

" Ya Məhəmməd! Ya Əli! Ağa Mirzə Cəfər məscidini Ağababanın oğlu mərhum, mərifətli Cəfərqulu 1284-cü il tarixdə (05.05.1867-23.04.1868-ci il) təmir etdirdi. "

Kitabəyə əsasən məscidin XIX əsrdə "Ağa Mirzə Cəfər məscidi" adlandığı məlum olur.[2] Plan quruluşunun həlli, fasad hissələrinin qurulmasında tətbiq olunan memarlıq kompozisiyası üsulları məscidin XVII–XVIII əsrlərdə tikildiyini göstərir.[4][2] Ehtimal olunur ki, məscidi XVII əsrdə Ağa Mirzə Cəfər adlı şəxs tikdirib.[5] Buna görə də məscid həm də "Ağa Mirzə Cəfər" və "Mir Cəfər Ağa" məscidi kimi adlandırılır.[6][3]

Naxçıvan-Marağa memarlıq məktəbinə aid edilən məscid düzbucaqlı formadadır.[4] Fasadı dəmir və kərpiclə, içərisi isə daş və kərpiclə işlənib. Tavanı altı sütun üzərində dayanır. Pəncərə və qapıları şəbəkəlidir. İkinci mərtəbəsi qadınların ibadəti üçün ayrılıb.[7]

Sovet işğalında

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Azərbaycanda sovet işğalından sonra rəsmi olaraq 1928-ci ildən dinlə mübarizəyə başladılar.[8] Həmin ilin dekabrında Azərbaycan KP MK-i bir çox məscid, kilsə və sinaqoqları maarifləndirici istiqamətlərdə istifadə üçün klubların balansına verdi.[9] Əgər 1917-ci ildə Azərbaycanda 3.000 məscid var idisə 1927-ci ildə bu rəqəm 1.700, 1928-ci ildə 1369, 1933-cü ildə isə 17 idi.[9][10] Yuxarı Ambaras məscidi də bu dövrdə fəaliyyətini dayandırıb.

Müstəqillikdən sonra

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Azərbaycan müstəqilliyini yenidən bərpa etdikdən sonra məscid Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.[11] Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2007-ci il 21 noyabr tarixli 98 nömrəli qərarı ilə Ambaras məscidi ölkə əhəmiyyətli memarlıq abidələri siyahısına salınıb.[12]

2024-cü ildə burada "Ordubad" Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğu yaradılıb.[13][14] Ordubad rayonunda yerləşən 299 abidənin 200-dən çoxu, o cümlədən də Yuxarı Ambaras məscidi qoruğun ərazisində yerləşir.[15][16]

  1. Naxçıvan abidələri ensiklopediyası, 2008. səh. 22
  2. 1 2 3 4 5 Səfərli, 2017. səh. 49
  3. 1 2 Naxçıvan tarixi: II cild, 2014. səh. 200
  4. 1 2 Naxçıvan ensiklopediyası: I cild, 2005. səh. 24
  5. Naxçıvan abidələri ensiklopediyası, 2008. səh. 23
  6. "Ordubad şəhəri Yuxarı Ambaras məscidi". Sirat.az (az.). 2022-05-27. 2022-12-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-16.
  7. Azərbaycan Respublikası Məscidlərinin Ensiklopediyası (PDF) (az.). Bakı: Beynəlxalq Əlhuda. 2001. səh. 222. ISBN 964-8121-59-1. 2021-07-23 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
  8. Yunusov, Arif. Azərbaycanda İslam (PDF) (az.). Bakı: Zaman. 2004. səh. 140. ISBN 9952-8052-2-5. 2023-07-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-14.
  9. 1 2 Yunusov, Arif. Azərbaycanda İslam (PDF) (az.). Bakı: Zaman. 2004. səh. 141. ISBN 9952-8052-2-5. 2023-07-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-14.
  10. Ələsgərova, Nəsrin. "Ислам в Азербайджане: история и современность | Heinrich Böll Stiftung | Tbilisi - South Caucasus Region". ge.boell.org (rus). 2005-01-15. 2019-09-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-04.
  11. "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir" (PDF) (az.). mct.gov.az. 2001-08-02. 2021-07-07 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-14.
  12. Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisindəki dünya, ölkə və yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələri (az.). Naxçıvan: Qızıl dağ nəşriyyatı. 2009. 31.
  13. ""Ordubad" Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğunun yaradılması haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı » Azərbaycan Prezidentinin Rəsmi internet səhifəsi". president.az (az.). 2024-04-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-16.
  14. ""Ordubad" Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğunun ərazisi müəyyən edilib". Report İnformasiya Agentliyi (az.). 2024-04-07. İstifadə tarixi: 2025-01-16.
  15. ""Ordubad" Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğu". ordubadcemiyyeti.az. İstifadə tarixi: 2025-01-16.
  16. Əsgərov, Nail. ""Ordubad" Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğu ilə bağlı görüləcək işlər müəyyənləşib". Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (az.). 2024-04-08. 2024-04-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-16.