Amerika Antropoloji Assosiasiyası

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Amerika Antropoloji Assosiasiyası
Loqonun şəkli
Yaranma tarixi 1902
Mərkəzi
aaanet.org
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Amerika Antropoloji Assosiasiyası (AAA) — antropologiya sahəsində alimlər və praktikantlardan ibarət bir təşkilatdır. 10.000 üzvü ilə Virciniya ştatının Arlinqton şəhərində yerləşən assosiasiyaya arxeoloqlar, mədəni antropoloqlar, bioloji (və ya fiziki) antropoloqlar, linqvistik antropoloqlar, dilçilər, tibbi antropoloqlar və universitet və kolleclərdə, elmi-tədqiqat institutlarında, dövlət qurumlarında, korporasiyalarda tətbiq olunan antropoloqlar daxildir. AAA AnthroSource vasitəsilə çap və onlayn olaraq mövcud olan 20-dən çox resenziyalı elmi jurnal dərc edir. AAA 1902-ci ildə yaradılıb.

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

ABŞ-də ilk antropoloji cəmiyyət Albert Gallatin tərəfindən qurulan və 1899-cu ildə Frans Boas tərəfindən bir fasilədən sonra yenidən bərpa edilən Nyu York Amerika Etnoloji Cəmiyyəti idi. 1879-cu ildə Vaşinqtonun Antropoloji Cəmiyyətinin (milli jurnala çevrilməmişdən əvvəl ilk dəfə American Anthropologist jurnalını nəşr etdirən) və 1882-ci ildə Amerika Elmin İnkişafı Assosiasiyasının antropoloji bölmə yaratdığını gördü. Boas və digər antropoloqlar vahid milli cəmiyyətin yaradılması imkanını artıq 1898-ci ildə müzakirə etdilər, lakin bunun AAAS-a zərər verə biləcəyi qorxusu uzun müzakirələrə səbəb oldu. 1901-ci ildə AES və ASW üzvlərini Çikaqoda AAAS antropoloqlarının görüşündə iştirak etmək üçün göndərdilər, orada müzakirələr davam etdi və milli cəmiyyətin yaradılması haqqında ümumi razılıq əldə edildi. Boas 40 "peşəkar antropoloqun" məhdud üzvlüyünü müdafiə etdi, lakin AAA-nın ilk prezidenti W. J. McGee, üzvlüyün intizamla maraqlanan hər kəs üçün açıq olmasını təmin etdi.[1][2][3]

Təsis zamanı o, 1888-ci ildə Vaşinqton Antropoloji Cəmiyyəti (ASW) tərəfindən yaradılmış American Anthropologist jurnalının məsuliyyətini öz üzərinə götürdü.

Biznes işlərini assosiasiyanın təsis bölmələrinin hər birini təmsil edən 41 nəfərdən ibarət Bölmə Məclisi və 15 nəfərdən ibarət İdarə Heyəti aparır.

Assosiasiya özünü "başlanıldığı gündən demokratik bir təşkilat" kimi təsvir edir.

2010-cu ildə AAA İdarə Heyəti uzunmüddətli planının layihə bəyanatından "elm" sözünü çıxardı, bunun əvəzinə "bəşəriyyətin ictimai anlayışını" inkişaf etdirməyi vəd etdi. Dəyişiklik, bir çox arxeoloq və fiziki antropoloqların özlərini AAA daxilində marginallaşmış kimi təsvir etmələri ilə intizamın tərifi ilə bağlı genişmiqyaslı mübahisələrə səbəb oldu.[4][5][6] Uzunmüddətli planın son variantı "Antropologiyanın gücü elmlər və humanitar elmlərin əlaqəsindəki fərqli mövqeyindədir" ilə başlayır və bəyan edir: Assosiasiyanın məqsədi bəşəriyyətin elmi anlayışını bütün sahələrdə inkişaf etdirməkdir. aspektlər biologiya və fiziki elmlərdən, eləcə də humanitar və sosial elmlərdən əldə edilən biliklərdən istifadə etmək və onlara əsaslanmaq.[7]

AAA-nın ofisləri Virciniya ştatının Arlington şəhərində yerləşir.

Bölmələr[redaktə | mənbəni redaktə et]

AAA antropologiya fənni daxilində şəxsiyyət mənsubiyyətləri və ya intellektual maraqlar ətrafında təşkil olunmuş qruplar olan 40 bölmədən ibarətdir. Bölmələrin hər birinin seçilmiş prezidenti və ya sədri var; bir çox jurnal nəşr edir və görüşlər keçirir.[8]

Nəşrlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

AAA Amerika Antropoloqu, Amerika Etnoloqu, Mədəni Antropologiya, Antropologiya və Təhsil Rüblük, Tibbi Antropologiya Rüblük daxil olmaqla 20-dən çox bölmə nəşrini dərc edir.[9]

AAA-nın rəsmi jurnalı Antropologiya xəbərləri, iki ayda bir nəşr olunur.[10] AAA nəşrləri AnthroSource vasitəsilə onlayn olaraq mövcuddur. 2007-ci ildən jurnallar Wiley-Blackwell ilə birgə nəşr olunur. [11]

1962-ci ildən etibarən assosiasiya AAA AnthroGuide nəşr edir, antropologiya şöbələri haqqında işçi heyəti və proqram məlumatları verir.

İctimai məsələlərə cəlb olunma[redaktə | mənbəni redaktə et]

AAA 1906-cı il Qədim Əsərlər Aktının qəbulunu dəstəklədi, Filippində antropoloji tədqiqatların dayandırılmasına etiraz etdi (1915), orta məktəblərdə antropologiyanın tədrisinə çağırdı (1927), bəndlər tikilən zaman arxeoloji materialların qorunması üçün çıxış etdi. Tennessi Vadisi İdarəsi (1935), İkinci Dünya Müharibəsindən əvvəl irqçiliyə qarşı qətnamə qəbul etdi (1938) və "təhlükələrdən qorunmaq və atom enerjisindən istifadəyə xas olan vəddən istifadə etmək" ehtiyacını ifadə etdi (1945).

1960-cı illərdə və 1970-ci illərin əvvəllərində assosiasiya hökumət tərəfindən maliyyələşdirilən məxfi tədqiqatlar, Vyetnamda hərbçilər tərəfindən antropoloqların istifadəsi, Taylandda gizli tədqiqatlar və antropoloji tədqiqatlar üçün, xüsusən də mühafizəsi üçün etik kodeksin ümumi problemini araşdırdı. 1970-ci illərdən 1980-ci ilə qədər müzakirə edilən digər məsələlərə qeyri-qanuni antik əşyalar ticarəti, sosial elm mətnlərinə dini inancların daxil edilməsi, nəsli kəsilməkdə olan qeyri-insani primatların qorunması və yerli amerikalılar üçün peyotun dini əhəmiyyəti daxildir.

Assosiasiya həmçinin 2003-cü ildə İraqın işğalına,[12] antropoloji biliklərin fiziki və ya psixoloji işgəncə elementi kimi istifadəsinə,[13] və ABŞ-ın İrana qarşı hər hansı gizli və ya açıq hərbi əməliyyatına qarşı qətnamələr qəbul etmişdir. [14] 2023-cü ildə keçirilən referendumdan sonra Assosiasiya BDS hərəkatına qoşularaq İsrailin akademik qurumlarının boykotunu təsdiqlədi.[15]

Antropologiya fənni daxilində bir sıra ideoloji cəhətdən qütbləşmiş mübahisələr birliyi araşdırmalar aparmağa sövq etdi. Bunlara Derek Friman və Marqaret Midin müdafiəçiləri arasında mübahisə, eləcə də El Doradoda Qaranlıq kitabı ilə bağlı mübahisə daxildir. Sonuncu halda, tibb və elm tarixçisi və debatların autsayderi Alis Dreger bir illik araşdırmadan sonra belə qənaətə gəldi ki, Amerika Antropoloji Assosiasiyası kitabda yer alan yalanların yayılmasına yardım etməkdə şərik və məsuliyyətsiz davranıb və onları müdafiə etməyib.[16]

İnsan hüquqları[redaktə | mənbəni redaktə et]

Başlanğıcda, AAA universal insan hüquqları konsepsiyasına çox şübhə ilə yanaşırdı, bəzi antropoloqlar mədəni relyativizmə görə bütün mədəniyyətlərdən olan insanlar üçün universal olaraq etibarlı ola biləcək prinsiplərin olmadığını iddia edirdilər. 1947-ci ildə AAA İnsan Hüquqları üzrə bəyanat yayaraq, dəyər mühakimələrinin mədəni kontekstual olduğunu qeyd edərək və ümumbəşəri insan hüquqları haqqında bəyannamənin bütün müxtəlif insan dəyər sistemlərini nəzərə almalı və əhatə etməli olduğunu müdafiə etdi.[17] Bu mövqedən tədricən əksər antropoloqlar imtina edib, onların bir çoxu bu gün ümumbəşəri insan hüquqlarını ayrı-seçkiliyin, mədəni azlıqlara zülmün azaldılmasının mühüm yolu kimi görür.[18]

Hərbi ilə məşğul olmaq[redaktə | mənbəni redaktə et]

Vyetnam müharibəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

1967-ci ilin martında, Vyetnam müharibəsi zamanı AAA Şurası "Antropoloji tədqiqatlar və etika problemləri haqqında Bəyanat" qəbul etdi.

Konqres tərəfindən müharibə elan edildiyi hallar istisna olmaqla, akademik institutlar antropologiya üzrə normal tədris, tədqiqat və ictimai xidmət funksiyaları ilə əlaqəli olmayan fəaliyyətlər həyata keçirməməli və ya müqavilələr qəbul etməməlidirlər. Onlar gizli fəaliyyətə borc verməməlidirlər. Antropologiyanın beynəlxalq reputasiyasına yalandan antropoloq olduqlarını iddia edən və ya əslində başqa məqsədlər güdərək antropoloji tədqiqatlarla məşğul olduqlarını iddia edən qeyri-peşəkar şəxslərin fəaliyyəti zədələnib. Bəzi antropoloqların öz peşəkar mövqelərindən və akademik müəssisələrinin adlarından kəşfiyyat məlumatlarının toplanması və kəşfiyyat əməliyyatları üçün libas kimi istifadə etdiklərinə inanmaq üçün yaxşı əsaslar var. Akademik qurumlar və akademik ictimaiyyətin ayrı-ayrı üzvləri, o cümlədən tələbələr, gizli kəşfiyyat fəaliyyətlərində iştirakdan və kəşfiyyat fəaliyyəti üçün ört-basdır kimi antropologiya adının və ya antropoloq titulunun istifadəsindən ciddi şəkildə çəkinməlidirlər.

İnsan Relyef Sistemi[redaktə | mənbəni redaktə et]

2007 və 2008-ci illər ərzində Pentaqonun İnsan Ərazi Sistemi (HTS) layihəsinə cavab olaraq antropoloqlar və ordu ilə bağlı mübahisələr yenidən gündəmə gəldi. Layihə ilə bağlı bir sıra milli xəbər məqalələrindən sonra antropoloqlar layihə və bununla bağlı etik problemləri müzakirə etməyə başladılar. Proqramın tərəfdarları iddia edirdilər ki, antropoloqlar yerli əhali haqqında çox ehtiyac duyulan mədəni bilikləri təmin edir və onların fəaliyyət göstərdiyi ərazilərdə zorakılığın azaldılmasına kömək edir. Tənqidçilər, bununla belə, HTS antropoloqlarının müharibə bölgəsindəki tədqiqat subyektlərindən məlumatlı razılıq ala bilməyəcəklərini və antropoloqlar tərəfindən verilən məlumatların əhalini təhlükə altına sala biləcəyini müdafiə etdilər.[19]

Bu problemləri həll etmək üçün Assosiasiyanın İcraiyyə Şurası 31 oktyabr 2007-ci il tarixdə bəyanat yayıb. O, layihənin qaldırdığı “kifayət qədər narahatedici və təcili etik məsələlərə” istinad etdi, o cümlədən HTS antropoloqlarının tədqiqat subyektlərindən məcburiyyət olmadan məlumatlı razılıq almaqda çətinlikləri və təhsil aldıqları insanlara "zərər verməmək" üçün öz etik mandatlarını qoruyurlar. AAA üzvlərini etik davranış üçün prinsiplər və təlimatları əks etdirən etik kodeksinə əməl etməyə çağırdı.[20] Bununla belə, assosiasiya qeyri-etik davranış ittihamları ilə bağlı işlərə baxmır və ya üzvlərin HTS proqramında iştirakını qadağan etmir.[21]

Bundan əlavə, Assosiasiyanın ABŞ Təhlükəsizlik və Kəşfiyyat İcmaları ilə Antropologiyanın Məşğulluğu Komissiyası (CEAUSSIC) AAA-nın 2007-ci il illik toplantısı zamanı bir ildən çox işin nəticələrinə əsasən açıqlanmış yekun hesabatı dərc etmişdir.[22] O, hərbi, kəşfiyyat və təhlükəsizlik təşkilatları ilə antropoloji işi nə dəstəkləyib, nə də pisləyib, əksinə, bu sektorlarda işləməyin imkanlarını və çətinliklərini qeyd edib. Həmin görüşdə hərbi əməkdaşlığa qarşı olanlar açıq-aşkar görünürdü.[23] HTS proqramının bəzi tənqidçiləri ordu ilə gizli iş aparan alimlərin təşkilatdan xaric edilməsini təklif ediblər. Narahat Antropoloqlar Şəbəkəsinin təşkil etdiyi tədbir zamanı bu yaxınlarda HTS proqramından xaric edilmiş bir aspirant öz təcrübələrindən danışdı. O, proqramın zəif idarə olunduğunu, lakin hərbi zabitlərə "millət quruculuğu" fəaliyyətlərində kömək etmək üçün müsbət iş gördüyünü müdafiə etdi.[24]

Prezidentlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

AAA prezidentləri Amerika antropologiyasının dörd alt sahəsinin hamısından seçilib: 2003-cü ilə qədər prezidentlər 46 sosial-mədəni antropoloqu, 19 arxeoloqu, altı fiziki antropoloqu və altı dilçini sayırdılar.

  • William John McGee
  • Roland Burrage Dixon
  • Alfred Kroeber
  • Marshall Howard Saville
  • Ales Hrdliska
  • Virginia R. Domínguez

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ American Anthropological Association. "A Brief History of Anthropology". 2017-07-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-02-27.
  2. ↑ Stocking, George W. "Franz Boas and the founding of the American Anthropological Association." American Anthropologist 62.1 (1960): 1–17.
  3. ↑ Regna Darnell, Frederic Wright Gleach (eds.) 2002. Celebrating a Century of the American Anthropological Association: Presidential Portraits. U of Nebraska Press, 2002
  4. ↑ Nicholas Wade, "Anthropology a Science? Statement Deepens a Rift Arxivləşdirilib 2023-10-18 at the Wayback Machine," New York Times, December 10, 2010.
  5. ↑ Glenn, David. "Anthropologists Debate Whether 'Science' Is a Part of Their Mission". The Chronicle of Higher Education. 2010-11-30. ISSN 0009-5982. 2016-06-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-01-17.
  6. ↑ An archive of perspectives on the controversy is maintained here: Lende, Daniel. "Anthropology, Science, and Public Understanding". Neuroanthropology. 2016-01-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-01-17.
  7. ↑ AAA Executive Board. "AAA Long-Range Plan". American Anthropological Association. 2011-05-04. 2016-02-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-01-17.
  8. ↑ "Section List & Links to Websites". American Anthropological Association. 2015-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-13.
  9. ↑ "List of Publications". American Anthropological Association. 2015-10-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-13.
  10. ↑ Formerly known as Anthropology Newsletter.
  11. ↑ Formerly known as Anthropology Newsletter.
  12. ↑ "2006 AAA Business Meeting Resolution #1: U.S. Occupation of Iraq". American Anthropological Association. 2006. 21 November 2008 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-12-08.
  13. ↑ "2006 AAA Business Meeting Resolution #2: Torture". American Anthropological Association. 2006. July 1, 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-12-08.
  14. ↑ "Statement Against US Military Action in Iran". Public Policy/Advocacy. American Anthropological Association. 30 November 2007. 2010-06-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-12-08.
  15. ↑ "AAA Membership Endorses Academic Boycott Resolution". The American Anthropological Association. 24 July 2023. 24 July 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 October 2023.
  16. ↑ Dreger, Alice. "Darkness's Descent on the American Anthropological Association". Human Nature. 22 (3). 16 February 2011: 225–246. doi:10.1007/s12110-011-9103-y. PMC 3178026. PMID 21966181.
  17. ↑ The Executive Board, American Anthropological Association. "Statement on Human Rights." American Anthropologist, New Series, 49, no. 4 (1947): 539-43. https://www.jstor.org/stable/662893 Arxivləşdirilib 2023-10-18 at the Wayback Machine.
  18. ↑ "RACE - Are We So Different? A Project of the American Anthropological Association". American Anthropological Association. 2019-09-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-13.
  19. ↑ "Army shuts down controversial Human Terrain System, criticized by many anthropologists". www.insidehighered.com (ingilis). 7 July 2015. 2020-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-25.
  20. ↑ "AAA Executive Board Statement on HTS". American Anthropological Association. 2015-09-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-13.
  21. ↑ American Anthropological Association. "Code of Ethics of the American Anthropological Association" (PDF). June 1998. 2015-11-24 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-23.
  22. ↑ "Report on the Engagement of Anthropology with US Security and Intelligence Communities". 2015-09-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-02-08..
  23. ↑ Questions, Anger and Dissent on Ethics Study Arxivləşdirilib 2023-03-26 at the Wayback Machine Inside Higher Ed
  24. ↑ Academics Turn On "Human Terrain" Whistleblower Arxivləşdirilib 2009-04-13 at the Wayback Machine Noah Shachtman, Wired.com

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Amerika_Antropoloji_Assosiasiyası&oldid=7499782"