Anaksarx
| Anaksarx | |
|---|---|
| q.yun. Ἀνάξαρχος | |
 | |
| Doğum tarixi | e.ə. 380[1] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | e.ə. 320[1] |
| Vəfat yeri | |
| İstiqaməti | Atomistika[1], Sokrataqədərki fəlsəfə[1] |
| Əsas maraqları | fəlsəfə |
Anaksarx (q.yun. Ἀνάξαρχος; e.ə. 380[1], Abdera, Makedoniya və Frakiya – e.ə. 320[1], Kipr Respublikası) — Makedoniyalı İskəndərə təsiri ilə tanınan qədim yunan filosofu.
Asiyada yürüşün başlaması ilə Anaksarx Makedoniya ordusuna qoşuldu və İskəndərin yaxın adamlarından biri oldu. Antik mənbələrdə Anaksarxla başqa bir saray filosofu Kallisfen arasında bir neçə münaqişələr olduği göstərilir. Onların qarşıdurması təkcə şəxsi deyil, həm də ideoloji xarakter daşıyırdı. Anaksarx rəsmi olaraq İskəndəri ilahiləşdirməyi və proskinezi (ayaqları öpməklə diz çökmək) tətbiq etməyi təklif edən ilklərdən biri idi. Antik mənbələrə görə, nə Anaksarx, nə də İskəndər tanrı statusuna ciddi yanaşmır, ona yalnız siyasi alət kimi baxırdılar. Anaksarx da hökmdarın qanunlar və əxlaq normaları üzərindəki üstünlüyünü müdafiə edirdi.
Kallisfenin həbsindən sonra Anaksarx Makedoniyalı İskəndərin ən yaxın sirdaşı və dostu oldu. Onun təsiri, hərəkətləri yalnız öz istəkləri ilə təyin olunan bir insana çevrilən İskəndərin şəxsiyyətinin çevrilməsi ilə əlaqələndirilir. İskəndərin ölümündən sonra Anaksarx Kiprə getdi, burada yerli çar Nikokreon tərəfindən əsir götürüldü və xüsusi qəddarlıqla edam edildi. İşgəncələr zamanı Anaksarx özünü əsl filosof kimi apardı. Bir versiyaya görə, çar Anaksarxın möhkəm döyülməsini əmr edərkən filosof dedi: "Anaksarxın yalnız dərisini döyə bilərən, amma Anaksarxın özünü əsla əzə bilməyəcəksən!"
Anaksarxın fəlsəfi baxışları haqqında çox az şey məlumdur. Onun tələbələrindən biri Pirron skeptisizmin banisi olmuşdur.