Anarxo-feminizm

Anarxo-Feminizm — anarxizm və feminizmin sintezi. Feminist anarxistlər bütün hökumətlərə, hər cür iyerarxiyaya və liderlərə qarşı çıxırlar. Anarxo-feminizm patriarxlığı mövcud dövlət sisteminin təməl təzahürü və cəmiyyətin əsas problemi kimi baxır. Anarxo-feministlər, ataerkilliyə qarşı mübarizənin sinif mübarizəsinin və anarxistlərin dövlətə və kapitalizmə qarşı apardığı mübarizənin ən vacib komponenti olduğuna inanırlar. Anarxo-feministlərə görə, qadınların öz həyatlarını idarə edə biləcəyi alternativ bir sistem yaratmaq üçün qadınların inqilabi potensialına əsaslanaraq bilavasitə hərəkətə keçmək lazımdır.

Əslində, bu ideologiya anarxistlərin mübarizəsini feminist və ya profeministlərin mübarizəsinin zəruri komponenti kimi görür və əksinə. ABŞ-də, əsasən anarxo-feminizmin fərdi formaları üstünlük təşkil edir, Avropada isə kollektivizmə daha çox diqqət yetirilir.

Tarix və müasirlik

Anarxo-feminizm, 19-cu əsrin sonu və 20-ci əsrin əvvəllərindəki Emma Qoldman, Voltarin de Kleir, Dora Marsden və Lusi Parsons kimi anarxo-feministlərin əsərlərindən ilham almışdır. Erkən feminist Meri Uolstonkraft proto-anarxist baxışlara sahib idi və əri Uliyam Qodvin çox vaxt anarxizm və anarxo-feminizmin qabaqcıl sayılır. İspaniya Vətəndaş Müharibəsi zamanı Mujeres Libres qrupu özünü anarxist və feminist fikirləri müdafiə etmək üçün təşkil etdi.

Anarxo-feminizm ənənəvi anarxizmin bir çox nəzəriyyəçilərin (Pyer-Jozef Prudon da daxil olmaqla) baxışlarını tənqid edir, çünki onlar çox vaxt patriarxatı kapitalizmə münasibətdə ikinci dərəcəli problem hesab edirdilər. Bəziləri hətta patriarxal münasibətlərə də dəstək verirdilər. Məsələn Prudon, ailəni cəmiyyətin və onun əxlaqının əsas vahidi kimi qiymətləndirir və ailə daxilində ənənəvi rolları yerinə yetirməkdə qadınların məsuliyyət daşıdığına inanırdı. Mixail Bakunin, dərindən yayılan yanlış düşüncənin əksinə olaraq, qadınların azadlığının əleyhdarları deyildi, ancaq bütün güc qurumlarına (patriarxat da daxil olmaqla) qarşı mübarizə aparırdı və qeyri-dövlət cəmiyyətinin qurulması çərçivəsində qadınların vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasının xeyrinə təkliflər irəli sürürdü.

Korneqqerlə Erlixin fikrincə, feminizm və anarxizm bir-birini tamamlayır: feminizm, zülm və qadın komponentinin digər münasibətlərinin tematizasiyası vasitəsilə anarxizmi genişləndirir, anarxizm isə feminizmə ictimai iyerarxiya anlayışını və inqilabi konsepsiyanı verir. Onlar həmçinin hesab edirdilər ki, feministlər təbii anarxistlərdir. Süzan Braun hesab edirdi ki, "anarxizm — özünü bütün hakimiyyət münasibətlərinə qarşı qoyan siyasi fəlsəfə olduğundan, o, mahiyyət etibarilə feminist fəlsəfədir".

Anarxo-feminizmin vacib bir istiqaməti ənənəvi ailə, təhsil və gender rolları anlayışlarına qarşı çıxmaqdır. De Kler, evliliyin fərdi böyüməni basdırdığını, Goldman isə bunun ilk növbədə bir qadının adı, özünə hörməti, həyatı ilə ödədiyi bir iqtisadi müqavilə olduğunu müdafiə etdi. Anarxo-feminizm həm də ailənin və təhsilin iyerarxik olmayan bir quruluşunu müdafiə edir. Fransisko Ferreronun azadlıqçı pedaqoqika fikirlərinə əsaslanan New Yorkda müasir məktəblərin yaradılmasında da böyük rol oynadı.