Aqostinyo Neto

Aqostinyo Neto
Aqostinyo Neto
	Antonio Aqostinho Neto
	; Aqostinyo Neto; 1975-ci il
Doğum tarixi	17 sentyabr 1922
Doğum yeri	Kakikan; Luanda əyaləti; Anqola
Vəfat tarixi	11 sentyabr 1979 (56 yaşında)
Vəfat yeri	Moskva; SSRİ
Vəfat səbəbi	cərrahiyyə əməliyyatından şikayət[d]
Dəfn yeri	Luanda;
Vətəndaşlığı	Portuqaliya; Anqola;
Təhsili	Coimbra Universiteti
İxtisası	həkim
Fəaliyyəti	siyasətçi, şair, həkim-yazıçı[d]
Əsərlərinin dili	Portuqal dili
Mükafatları	"Xalqlar arasında sülhü möhkəmlətməyə görə" Beynəlxalq Lenin mükafatı laureatı (1977)
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Aqostinyo Neto (Antonio Aqostinho Neto; 17 sentyabr 1922(1922-09-17)^[1]^[2]^[3]^[…], Ícolo e Bengo^[d], Portuguese Angola^[d], Portuqaliya – 10 sentyabr 1979(1979-09-10)^[1]^[3]^[4]^[…], Moskva) — Anqolanın məşhur şairi, Afrika milli azadlıq hərakatı xadimi, Anqolanın ilk dövlət başçısı (1975-1979). Ölkəsinin qurtuluş savaşına öndərlik edən lider. Ad günü Anqolada Milli Qəhrəmanlar Günü olaraq qeyd edilir.

Həyatı[redaktə | əsas redaktə]

Aqostinyo Neto 17 sentyabr 1922-ci ildə Anqolanın Luanda əyalətinin Kakikan kəndində anadan olub.

Luandada lisey təhsili almışdır. 1954-cü ildə Portuqaliyada Lissabon Coimbra Universitetinin tibb fakültəsinə daxil olmuş, təhsilini 1958-ci ildə bitirmişdir. 1959-cu ildə ölkəsinə dönərək bir müddət doğulduğu şəhərdə həkimlik etmişdir.

Anqola xalqının milli azadlıq mübarizəsində fəal iştirakına görə dəfələrlə həbs edilmişdir. 1955-ci ildə həbsxanada olarkən Anqolanın Azadlığı Uğrunda Xalq Hərakatı (MPLA, 1956) partiyasının yaradılmasına rəhbərlik etmişdir. 1959-cu ildə ölkəsinə qayıtmış lakin 1960-cı ildə yenidən iki il müddətinə həbs edilmişdir. 1962-ci ildə MPLA-nın sədri seçilmiş, müstəmləkiçilərə qarşı silahlı mübarizənin təşkilatçısı və rəhbərlərindən olmuşdur. 1962-ci ildə Vaşinqtona ABŞ-a gedən şair, ölkəsinin qurtuluş savaşına kömək üçün Con Kennedi ilə görüşmüşdür.

11 noyabr 1975-ci ildə Anqola Xalq Respublikası yaradıldıqdan sonra Anqolanın ilk prezidenti və eyni zamanda İnqilabi Şuranın və hökumətin başçısı, silahlı qüvvələrin baş komandanı seçilmişdir.

Ümumdünya Sülh Şurası Rəyasət Heyətinin üzvi idi.

Yaradıcılığı[redaktə | əsas redaktə]

Aqostinyo Neto şair və publisit kimi də tanınmışdır. Əsərlərini Portuqal dilində yazmışdır. Anqola xalqının milli azadlıq mübarizəsi əsərlərinin əsas mövzusudur.

Kitabları[redaktə | əsas redaktə]

Şeirlər, 1961
Quru gözlərlə, Şerlər. 1963
Müqəddəs ümid, Şerlər. 1968
Azadlıq nəğmələri. Şerlər. Aqostinyo Neto. T.Bayram. Yazıçı, Bakı, 1978. 84 səh.^[5]

Mükafatları[redaktə | əsas redaktə]

1970 — Beynəlxalq "Lotus" Mükafatı (Asiya Afrika Yazıçılar Birliyi)
1976 — Jolio-Küri adına Qızıl Sülh medalı
1977 — "Xalqlar arasında sülhü möhkəmlətməyə görə" Beynəlxalq Lenin mükafatı laureatı

Vəfatı[redaktə | əsas redaktə]

Antonio Aqostinho Neto xərçəng müalicəsi səbəbilə 11 sentyabr 1979-cu ildə Moskva şəhərindəki xəstəxanada vəfat edib. Dəfnetmə mərasimi 17 sentyabr 1979-cu ildə Luanda şəhərində keçirilmiş, cənazəsi mavzoleyə qoyulmuşdur.

Xatirəsi[redaktə | əsas redaktə]

Anqolada adını daşıyan bir universitet var. Anadan olduğu gün Anqolada Milli Bayram kimi qeyd edilir.

İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]

↑ ¹ ² ³ ⁴ Munzinger-Archiv — 1913.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P1284"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q974352"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P1286"></a>
↑ ¹ ² Brockhaus Enzyklopädie
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P5019"></a>
↑ ¹ ² ³ ⁴ Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru: açıq məlumat platforması — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P268"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a>
↑ ¹ ² Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia Catalana, 1968.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P1296"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2664168"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18696256"></a>
↑ "Elektron Kataloq:Sıra:59720". kitab.az (azərb.). kitab.icando.ws. 2002–2004. 2016-03-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-05.

Ədəbiyyat[redaktə | əsas redaktə]

Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası, VII cild. Bakı, 1983. səh.200

Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]

Neto, Agostinho. The Columbia Encyclopedia, 6th ed.

[_8620b493092fbf28-1] ¹ ² ³ ⁴ Munzinger-Archiv — 1913.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P1284"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q974352"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P1286"></a>

[_e34dd50109a4606d-2] ¹ ² Brockhaus Enzyklopädie
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P5019"></a>

[_d1f98ddd09a1adf5-3] ¹ ² ³ ⁴ Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru: açıq məlumat platforması — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P268"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a>

[_7fec1821b14a691f-4] ¹ ² Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia Catalana, 1968.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P1296"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2664168"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18696256"></a>

[5] "Elektron Kataloq:Sıra:59720". kitab.az (azərb.). kitab.icando.ws. 2002–2004. 2016-03-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-05.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]