Arachnomorpha
Arachnomorpha | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() | ||||||||
Elmi təsnifat | ||||||||
Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tip: Klad: Arachnomorpha |
||||||||
Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
|
||||||||
|
Arachnomorpha (yun. ἀράχνη (aráchnē) 'hörümçək' və μορφή (morphḗ) 'forma') — buğumayaqlılar (Arthropoda) şöbəsinə aid olan bir kladdır. Bu klad, əsasən hörümçəkkimilər (Arachnida), dəlixərçənglər (Xiphosura) və dəniz əqrəbləri (Eurypterida) kimi xeliserliləri (Chelicerata) əhatə edir.[1]
Xüsusiyyətləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Arachnomorpha kladının əsas xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:
Xeliserlər: Arachnomorpha üzvləri, ağızlarının önündə yerləşən və qidalanma, müdafiə və duyğu funksiyalarını yerinə yetirən bir cüt xeliser (chelicerae) adlı qısqaclara malikdir.
Pedipalplar: Arachnomorpha üzvləri, xeliserlərin arxasında yerləşən və müxtəlif funksiyaları yerinə yetirən bir cüt pedipalp (pedipalps) adlı ətraflara malikdir. Pedipalplar, duyğu, qidalanma, çoxalma və hərəkət üçün istifadə edilə bilər.
Dörd cüt ayaq: Arachnomorpha üzvləri, ümumiyyətlə, hərəkət üçün istifadə edilən dörd cüt ayağa malikdir.
Bədən bölgələri: Arachnomorpha üzvlərinin bədəni, prosoma (baş-göğüs) və opistosoma (qarın) olmaqla iki əsas hissəyə bölünür.
Təsnifatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Arachnomorpha kladı, aşağıdakı əsas qrupları əhatə edir:
Arachnida (Hörümçəkkimilər): Bu sinif, hörümçəklər, əqrəblər, gənələr və digər bir çox quru onurğasızını əhatə edir. Hörümçəkkimilər, əsasən quruda yaşayan yırtıcılardır.
Xiphosura (Dəlixərçənglər): Bu sinif, at nalı xərçəngi kimi tanınan dəniz heyvanlarını əhatə edir. Dəlixərçənglər, yaşayan fosillər hesab olunur və milyonlarla ildir ki, çox dəyişməmişdir.
Eurypterida (Dəniz əqrəbləri): Bu sinif, nəsli kəsilmiş dəniz əqrəblərini əhatə edir. Dəniz əqrəbləri, Paleozoyik zamanda yaşamış və bəzi növləri 3 metr uzunluğa çata bilən ən böyük buğumayaqlılar olmuşdur.
Filogenetik əlaqələr
[redaktə | mənbəni redaktə et]Arachnomorpha kladının filogenetik əlaqələri hələ tam olaraq aydınlaşdırılmamışdır. Bununla birlikdə, molekulyar və morfoloji dəlillərə əsasən, Arachnomorpha kladının Mandibulata (çənəli buğumayaqlılar) kladının qardaş qrupu olduğu düşünülür.[2]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Regier, J.C.; Shultz, J.W.; Zwick, A.; Hussey, A.; Ball, B.; Wetzer, R.; Martin, J.W.; Cunningham, C.W. "Arthropod relationships revealed by phylogenomic analysis of nuclear protein-coding sequences". Nature. 463 (7284). 2010: 1079–1083. Bibcode:2010Natur.463.1079R. doi:10.1038/nature08742. PMID 20147900.
- ↑ Ballesteros, J.A.; Sharma, P.P. "A Critical Appraisal of the Placement of Xiphosura (Chelicerata) with Account of Known Sources of Phylogenetic Error". Systematic Biology. 68 (6). 2019: 896–917. doi:10.1093/sysbio/syz011. PMID 30929988.