Bala qaraşəngi

Bala qaraşəngi
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Klad: Asteridlər Klad: Lamidlər Dəstə: Dalamazçiçəklilər Fəsilə: Qaraşəngikimilər Triba: Scrophularieae Cins: Qaraşəngi Növ: Bala qaraşəngi
Beynəlxalq elmi adı
Scrophularia minima M.Bieb., 1808
Şəklin VikiAnbarda axtarışı NCBI   1357641

Bala qaraşəngi (lat. Scrophularia minima) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin qaraşəngikimilər fəsiləsinin qaraşəngi cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Təhlükəli həddə yaxın olanlar" kateqoriyasına aiddir – NT. Azərbaycanın nadir, Qafqazın endemik növüdür.

Qısa morfoloji təsviri

Alçaqboylu, 4–10 sm hündürlükdə, çox vaxt al-qırmızı rəngli, çoxillik bitkidir. Yarpaqları 1–4 sm uzunluğunda, 8–20 mm enində, uzunsov, bəzən yumurtavari, küt, bəzən sivri, kənarları noxudvari-dişlidir. Çiçəkqrupu başcıqlı, oval və ya uzunsov, çox çiçəklidir. Çiçəkləri oturaqdır. Kasacıq 4–4,5 mm uzunluğunda, tac iri, al-qırmızı borucuğu 15 mm uzunluqda, yuxarı dodağı dəyirmi, aşağı dodağı yan dilimlərdən uzundur. Qutucuğu 5–6 mm uzunluğunda, şarvari-yumurtavaridir.

Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri

Çiçəkləməsi iyul-avqust, meyvəverməsi avqust ayına təsadüf edir. Alp qurşağının gilli töküntülərində və qayalıqlarda rast gəlinir.

Yayılması

Böyük Qafqazın Quba sahəsi və qərb hissəsində yayılmışdır.

Sayı və tendensiyası

Antropogen amillər, populyasiyaları yayılan ərazilərin ekstremal iqlim şəraitinə malik olması, kəskin iqlim dəyişkənliyinə həssaslıqdır.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Populyasiyalarının ciddi monitorinq olunması, xüsusi qorunan ərazilər çərçivəsində mühafizə tədbirlərinin görülməsidir.

Mühafizə tədbirləri

Yeni yayılma yerlərinin axtarılması tələb olunur.

Sinonimləri

Homotipik sinonimləri

• Scrophucephalus minimus (M.Bieb.) A.P.Khokhr.
• Scrophularia olympica var. minima (M.Bieb.) Kusn.

Heterotipik sinonimləri

• Scrophularia pumila Adams ex Ledeb.