Barberini favnı
| Barberini favnı | |
|---|---|
| it. Fauno Barberini | |
 | |
| Ölkə |
 Almaniya |
| Yerləşir | Münhen |
| Heykəltaraş | Perqam məktəbindən naməlum heykəltaraş |
| Tikilib | III əsr, təq. e.ə. 220[1] |
| Material | ağ mərmər |
| Saxlanıldığı yer | Qliptotek |
| İnventar nömrəsi | Inv. 218. |
| Sayt | br.de/mediathek/video/ku… |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Barberini favnı (it. Fauno Barberini) və ya Kefli satir — Münhenin Qliptotek muzeyində saxlanan həyat ölçülü[2] mərmər heykəldir. Favn yunan mifologiyasının qəhrəmanı olan satirin Qədim Roma mifologiyasındakı ekvivalentidir. Yunan mifologiyasında satirlər bəzi heyvan xüsusiyyətlərinə malik meşə ruhlarıdır. Onlar əksər hallarda keçi saqqalı, quyruğu və buynuzuna malik oğlanlar kimi təsvir edilirlər. Satirlər tez-tez Dionislə görüşür və ona kömək edirlər.
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Aşkarlanması və restavrasiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Heykəl ya Perqam məktəbinin davamçısı olan naməlum ellinist heykəltaraş tərəfindən e.ə. III əsrin sonu-II əsrin əvvəllərində hazırlanmış[3], ya da Qədim Yunan heykəlinin yüksək keyfiyyətli Qədim Roma kopyasıdır. Hazırkı mükəmməl vəziyyətinə heykəl bərpaçı Vinçenzo Paçetti tərəfindən restavrasiya edilməsindən sonra gətirilmişdir.[4] Heykəl, əvvəllər Adrian mavzoleyi kimi də tanınan Müqəddəs Mələk qəsri yaxınlığındakı xəndəkdən təxminən 1620-ci illərdə tapılmışdır. Ərazidə 1624-cü ildə Barberini ailəsindən olan Roma Papası VIII Urban tərəfindən fortifikasiya işləri aparılmışdır. Heykəl sənədlərdə ilkdə 6 iyun 1628-ci ildə verilmiş bərpa kivtansiyasında peyda olmuş və bu zaman onun Papanın qardaşı oğlu Kradinal Françesko Barberiniyə aid olması qeyd edilmişdir.[5] Aşkarlandığı zaman heykəl ciddi zədələnmiş vəziyyətdə idi; onun sağ ayağı, hər iki əlinin və başının bəzi hissələri itirilmişdi. Tarixçi Prokopi qeyd edir ki, 537-ci ildə Romanın mühasirəsi zamanı müdafiəçilər mavzoleyi bəzəyən heykəlləri qotların üstünə aşırmışdılar və alman tarixçi İohann Vinkelmann qeyd edir ki, ola bilsin bu heykəl o zaman mavzoleydən atılmış daş əsərlərdən biridir.[6]
Ənənəvi olaraq belə hesab edilirdi ki, Kradinal Maffeo Barberini heykəlin bərpa edilməsini Covanni Lorenzo Berniniyə həvalə etmişdir, lakin, “Berninin bu heykəllə əlaqəsi haqqında heç bir məlumat yoxdur” deyə, 1981-ci ildə heykəlin sənədləşdirilməsini və heykəl haqqında olan ədəbiyyatı tədqiq etmiş Frensis Haskell və Nikolas Penni qeyd edirlər. 1679-cu ildə Cüzeppe Ciorgetti və Lorenzo Ottoni tərəfindən aparılmış restavrasiya işləri zamanı heykəlin sağ ayağı və mürəkkəb dayaq sistemi bərpa edilmiş, görülən işləri isə tarixçi Paolo Alessandro Maffeinin 1704-cü ildə yayımlanmış “Raccolta di statue antiche e moderne” əsərində təsvir olunmuşdur[7]; XVIII əsrdə sağ ayaq yenidən bərpa edilmiş, 1799-cu ildə isə əsəri Paçetti bərpa etmişdir (heykəl bu gün o zaman bərpa edilmiş sallanan sol əlsiz sərgilənir).
Ola bilsin ki, bu restavrasiyalar Barberini favnının seksual aspektini daha da gücləndirmişdir. Buna görə də, heykəl erotik sənət nümunəsi kimi qəbul edilməyə başlamışdır. Çılpaqlıq Qədim Yunanıstan incəsənəti üçün yeni bir şey deyildi; lakin, əsərin nəzərə çarpan seksual xarakteri onu müasir dövr insanları üçün də baxımlı edir. Favnın geniş aralanmış ayaqları diqqəti onun cinsiyyət orqanına yönəldir. 1830-cu illərdə heykəl “Nymphenburg farfor manufakturası”nın istehsal etdiyi məhsullar üzərində təsvir olunmuşdur.
Satılması[redaktə | mənbəni redaktə et]
1799-cu ildə heykəltaraş və bərpaçı Vinçenzo Paçetti tərəfindən alınana kimi heykəl Romadakı Barberini sarayında saxlanmışdır; Paçetti əsəri, aralarında Lüsyen Bonapartın da olduğu müxtəlif ingilis və fransız müştərilərinə satmağa çalışmışdır. Barberini ailəsi məhkəmə vasitəsilə heykəlin satışına mane olmuş və ölkədən çıxarılmasını qadağan etmişdir. Ailənin bu qərarı antikvarçı Karlo Fea və heykəltaraş Antonio Kanova tərəfindən dəstəklənmişdir. Lakin sonradan Barberinilər çoxsaylı ictimai mübahisələrin yekununda heykəli Bavariya şahzadəsi Lüdviqə satmağa razılaşmışdır.
Hələ heykəlin alınması başa çatmamış Lüdviq Qliptotekdə onun üçün memar Leo von Klenze tərəfindən dizayn edilmiş xüsusi otaq hazırlatmış, 1827-ci ildə nəhayət ki, əsər həmin otağın mərkəzində yerləşdirilmişdir. 1830-cu ildə Lüdviqin heykəl kolleksiyasının sərgiləndiyi Qliptotekin açılışı olmuşdur.
Kopyaları[redaktə | mənbəni redaktə et]
HHeykəlin tam ölçülü mərmər kopyası 1726-cı ildə Edme Buşardon tərəfindən Roma Fransız Akademiyasında hazırlanmışdır. Buşardonun 1732-ci ildə Fransa çatdırılmış əsəri yüksək qiymətləndirilmişdir. 1775-ci ildə Şartr hersoqu əsəri Monso parkının bəzədilməsi üçün almışdır. Hazırda həmin nüsxə Luvr muzeyində saxlanılır.
Yugen-Lui Lequen (Eugène-Louis Lequesne) tərəfindən hazırlanmış kopya 1846-cı ildə Fransaya gətirilmişdir. Hazırda həmin nüsxə Fransa Milli Ali İncəsənət Məktəbində saxlanılır.
Böyük Peterhof sarayının arxa bağında yerləşən Böyük kaskadı bəzəyən çoxsaylı heykəllərdən biri də, Barberini Favnının qızıl suyuna çəkilmiş kopyasıdır.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Make Lists, Not War (ing.). 2013.
- ↑ 215 sm hündürlüyə malikdir
- ↑ Martin Robertson, A History of Greek Art 1975 (Cambridge University Press) vol I, p. 534.
- ↑ Nancy H. Ramage, "Restorer and Collector: Notes on Eighteenth-Century Recreations of Roman Statues", Memoirs of the American Academy in Rome. Supplementary Volume 1, The Ancient Art of Emulation: Studies in Artistic Originality and Tradition from the Present to Classical Antiquity (2002:61-77)
- ↑ Haskell and Penny 1981:202.
- ↑ Winckelmann, Storia delle arti del disegno presso gli antichi, edited by Carlo Fea, noted by Haskell and Penny.
- ↑ Burada verilmiş təsvir 1981-ci ildə Haskel və Penni tərəfindən nəşr etdirilmiş "Taste and the Antique: The Lure of Classical Sculpture 1500-1900 " adlı kitabda da yayımlanmışdır.
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Francis Haskell and Nicholas Penny, 1991. Taste and the Antique: The Lure of Classical Sculpture 1500-1900 (Yale University Press). Cat. no. 33, pp 202–05.