Barrikada
Barrikada (fr. barricade) — hücum edən rəqibdən müdafiə olunmaq üçün, küçə, yol, körpü və dağ keçidlərinin qarşısını kəsən əsasən şalban, qum kisələri, daş, eləcə də araba, çəllək, işıqlandırma dirəkləri və sairədən düzəldilən süni sədd.
İstifadəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qədim zamanlarda əsasən müharibə vaxtı, şəhərdə, meşələrdə və dağlarda, eləcə də düşmənin sahilə yan almasını qarşılamaq üçün, çayın üstündəki körpülərin uğrunda döyüşlərdə istifadə olunurdular.
XIX əsrin ikinci yarısında, bir sıra şəhər üsyanları (Paris 1827,1830,1832,1834, Berlin, Vyana, Praqa -1848, Drezden 1849) ilə müşayət olunan Avropada inqilabi hərəkatı qalxması ilə əlqədar barrikada döyüşləri taktikası da təkmilləşdi. Barrikadalar qəliz fortifikasiya qurğularına çevrilirlər, üsyanın ümumi planına və küçə döyüşü taktikasına uyğun tikilirlər.
1871 ildə Paris kommunası vaxtı kommunarlar barrikadalardan geniş yararlanırlar. XIX əsrin ikinci yarısından hərbi texnikanın və şəhərlərin yenidən planlanması ilə bağlı olaraq (geniş və düz,və deməli süpürmə atəş üçün yararlı küçələrin salınması), barrikada döyüşlərinin aparılması şəraiti dəyişmişdir. K.Marksın "1848-1850 illərdə Fransada sinfi mübarizə" əsərinə girişdə F.Engels Avropa inqilabi hərəkatı perspektivlərinə öz baxışlarını açıqlayaraq, yazırdı, ki küçə döyüşlərinin əski taktikası üsyanın qələbəsinin həlledici şərti olan hücum taktikasını təmin etmirdi. O yazrdı: "Köhnə tipli üsyan, 1848 ilə qədər hər yerdə həlledici olan barrikadalı küçə döyüşləri, əhəmiyətli dərəcədə köhnəlmişdir."[1]. Əgər dövlətlər arasında müharibələr üçün şərait dəyişmişsə, "deməli ondan az olmayaraq sinfi mübarizə üçün də dəyişmişdir"[2]. Lakin Engels, silahlı üsyan forması kimi küçə mübarizəsindən imtina etməməyi təklif edirdi, amma, əksinə, barrikada taktikasının zəifliklərini aradan qaldıra biləcək, bu mübarizənin yeni fəndlərini işləməyi təklif edirdi. Engelsin barrikada döyüşlərinin köhnəlməsi barədə mülahizələrini, II İnternasional liderləri, hərbi texnikanın inkişafı şəraitində, mübarizədə silahlı üsyandan imtina etmək üçün bəhanə kimi istifadə edirdilər.
Lakin inqilabi hərəkatın sonrakı inkişafı bunun yanlış olduğunu göstərdi. Xüsusi ilə Birinci rus inqilabında, 1905-ci il dekabr Moskva üsyanı vaxtı rus inqilabçıları Paris kommunası vaxtı barrikada döyüşlərinin ümumi təcrübəsini Kommunanın genaralı Klüzerin memuarlarından[3], barrikada taktikasının təkmilləşdirilməsi üçün geniş istifadə edirdilər.
Barrikadalardan İkinci Dünya müharibəsi və sonrakı müharibələrdə, əsasən şəhər döyüşlərində geniş istifadə olunurdu.
1990 il 19-20 yanvar gecəsi sovet qoşunlarının qarşısını kəsmək məqsədi ilə Bakının əsas girişlərində və bəzi hərbi hissələrin çıxış darvazaları qarşısında şəhərə daxil olmağa hazırlaşan texnikanın qarşısını almaq üçün avtobus, trolleybis və yük maşınlarından ibarət barrikadalar qurulmuşdu.
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Советская военная энциклопедия. Москва, 1976, Военное издательство министерства обороны СССР T.1 səh. 398