Burulmuş şam
| Burulmuş şam | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Şöbə: Sinif: Yarımsinif: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: ???: Burulmuş şam |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
|
||||||||||
| ||||||||||
Burulmuş şam — Şimali Amerika nın qərb hissəsində, Sakit okean sahillərində, Alyaska dan Meksika ya qədər qayalıq dağlarda, dəniz səviyyəsindən 3500 m hündürlüyə qədər böyük sahələri əhatə edir. Hündürlüyü 50 m-dək olan kol və ya ağacdır. Gövdəsi düz və ya əyilmiş, qalınlığı 90 sm-ə qədərdir. Çətiri genetik mənşəyindən asılı olaraq, müxtəlifdir; aşağı budaqları çox vaxt tükcüklüdür, yuxarı budaqları isə şaxələnmiş və ya yuxarı qalxandır. Qabığı boz, qırmızı və ya qonur rəngli, şırımlıdır. Budaqları nazik, çox köbəli, narıncı və ya qırmızı-qonur, yaşlandıqda qonur rəngli olurlar. İynəyarpaqları iki dəstəyə yığılmış, şaxələnmiş və ya yuxarı istiqamətlənmiş, cod, tünd-yaşıl, uzunluğu 2–8 sm, qalınlığı 0,7–2 (3) mm, əyilmiş, yanlarında ağ məsaməli xətlər yaxçı görünür, kənarları xırda dişlidir; ucları küt və ya bizşəkillidir; qabığı 0,3–0,6 (-1) sm, həmişəlik bünövrəsi vardır. Yarpaqları ağacda 3–8 il qalır. Tumurcaqları ensiz və ya enli yumurtavarı, tünd-qırmızı qonur, uzunluğu 1,2 sm-ə qədər, bir az qatrandır. Erkək qozları elipsvari və ya silindrikdir, uzunluğu 5–15 sm olub, narıncı-qırmızı rənglidir. Dişi qozaları asimmetrikdir, açılmazdan əvvəl konusvarı və ya enli yumurtavarıdır, açıldıqdan sonra şarşəkilli olur. Uzunluğu 3–7 sm-dir, sarımtıl qonur və ya açıq qırmızı-qonur rənglidir, parlaqdır, əsasən dəstələrlə yerləşir. Apofizləri təxminən rombvarı, müxtəlif cür uzunsov, çox vaxt üst tərəfə çıxıntılıdır; çıxıntısı mərkəzdə yerləşir, batıq-üçküncdür; iynələri bir az yayılmış və ya uzunluğu 6 mm-dir. Toxumları batıq, yumurtavarı, uzunluğu 5 mm-ə qədərdir, rəngi qaradır (toxumları çox vaxt ağımtıl və ya qırmızı-qonur nöqtələrlə örtülmüşdür); qanadının uzunluğu 10–14 mm-dir. Son dövrlərdə Abşeronda yeni salınan parklarda, bağlarda rast gəlinir və mədəni şəraitdə becərilir.
Mənbələr[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Деревья и кустарники СССР. т.3.1954; Флора Азербайджана. т.5. 1954
- Azərbaycanın ağac və kolları. III cild. 1970; Azərbaycanın "Qırmızı" və "Yaşıl Kitabları"na tövsiyə olunan bitki və bitki formasiyaları. 1996
- Azərbaycan florasının konspekti. I–III cildlər. 2005; 2006; 2008.
- "Azərbaycan dendraflorasi" I cild, Baki, "Elm", 2011, 312 səh.
- Tofiq Məmmədov, Elşad Qurbanov, Tariyel Talıbov.