Cənubi Koreya üçün mənbəyə bax

{{Yönləndirmə|Koreya Respublikası|Koreya Xalq Demokratik Respublikası|Şimali Koreya|Eyni adlı 1919—1945-ci illərdə mövcud olmuş sürgündə olan hökumət|Koreya Respublikası Müvəqqəti Hökuməti}}
{{Dövlət
| orijinal_adı                = {{dil-ko|대한민국}}<br>''Daehanminguk''
| rəsmi_adı                = Koreya Respublikası
| adı                = Cənubi Koreya
| ümumi_adı                = Cənubi Koreya
| milli_şüarı                = 
| himni                = {{dil-ko|애국가}}<br />[[Koreya Respublikası himni|''Equkka'']]<br />"Vətənpərvərlik mahnısı"{{Pb}}{{center|[[File:National anthem of South Korea, performed by the United States Navy Band.wav]]}}
| bayrağı                = Flag of South Korea.svg
| gerbi                = Emblem of South Korea.svg
| simvolun_növü                = möhür
| digər_simvolu                = Seal of South Korea.svg
| xəritəsi                = Republic of Korea (orthographic projection).svg
| xəritə_izah                = {{Legend|#336733|Nəzarət altında olan ərazi}}
{{Legend|#49c946|[[Beş Şimali Koreya Vilayəti Komitəsi|İddia edilən, lakin nəzarət altında olmayan]] ərazi ([[Şimali Koreya]])}}
| rəsmi_dilləri                = [[koreya dili]] ([[Standart koreya dili|standart]])<br />[[koreya işarə dili]]<ref>{{cite web |url=http://www.law.go.kr/%EB%B2%95%EB%A0%B9/%ED%95%9C%EA%B5%AD%EC%88%98%ED%99%94%EC%96%B8%EC%96%B4%EB%B2%95/(13978,20160203) |script-title=ko:[시행 2016.8.4.] [법률 제13978호, 2016.2.3., 제정] |trans-title=Enforcement 2016.8.4. Law No. 13978, enacted on February 3, 2016 |language=ko |year=2016 |access-date=July 26, 2017 |archive-date=March 11, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160311124649/http://www.law.go.kr/%EB%B2%95%EB%A0%B9/%ED%95%9C%EA%B5%AD%EC%88%98%ED%99%94%EC%96%B8%EC%96%B4%EB%B2%95/(13978,20160203) |url-status=live |arxivləşdirmə tarixi=March 11, 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160311124649/http://www.law.go.kr/%EB%B2%95%EB%A0%B9/%ED%95%9C%EA%B5%AD%EC%88%98%ED%99%94%EC%96%B8%EC%96%B4%EB%B2%95/(13978,20160203) |deadurl=live }}</ref>
| paytaxtı                = [[Fayl:Logo of Seoul, South Korea.svg|15px]] [[Seul]]<br />{{Coord|37|33|N|126|58|E}}
| ən_böyük_şəhəri                = paytaxtı
| etnik_qrupları                = {{plainlist|
* 95,1% [[koreyalılar]]
* 4,9% [[Cənubi Koreya#Demoqrafiya|digər]]
}}
| etnik_qrupları_il = 2019
| etnik_qrupları_mənbə = <ref>{{Cite web|url=http://www.koreatimes.co.kr/www/nation/2020/07/742_283632.html|title=Foreign population in Korea tops 2.5 million|date=February 24, 2020|website=[[The Korea Times]]|access-date=June 3, 2021|archive-date=July 16, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200716152028/http://www.koreatimes.co.kr/www/nation/2020/07/742_283632.html|url-status=live|arxivləşdirmə tarixi=July 16, 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200716152028/http://www.koreatimes.co.kr/www/nation/2020/07/742_283632.html|deadurl=live}}</ref>
}}
{{maplink|frame=yes|frame-width=265|type=line|stroke-width=3|text=Cənubi Koreya}}
[[Fayl:South Korea, administrative divisions - de - colored.svg|thumb|320px|Cənubi Koreyanın İnzibati bölgüsü]]

'''Koreya Respublikası''' ({{dil-ko|대한민국}}) və ya '''Cənubi Koreya''', Şərqi Asiyada ölkədir. '''Koreya yarımadası'''nın cənubunu təşkil edir və [[Koreya silahsızlaşdırılmış zonası]] ilə [[Şimali Koreya]]dan ayrılır. Ölkənin qərb sərhədi [[Sarı dəniz]], şərq sərhədi isə [[Yapon dənizi]] ilə əhatə olunmuşdur. Cənubi Koreya bütün yarımadanın və '''ona bitişik adaların''' yeganə qanuni hökuməti olduğunu iddia edir. Ölkənin təxminən 51.96 milyon əhalisi var və onun təxminən yarısı Seul Paytaxt Bölgəsində yaşayır.

[[Koreya yarımadası]]<nowiki/>nda [[Aşağı Paleolitik]] dövrdən bəri yaşayırlar. İlk krallığı eramızdan əvvəl 7-ci əsrin əvvəllərində [[Çin Xalq Respublikası|Çin]] qeydlərində qeyd edilmişdir. 7-ci əsrin sonlarında Koreyanın Üç Krallığının [[Şila krallığı|Şila]] və [[Balhe]]-yə birləşdirilməsindən sonra, Koreya [[Qoryo|Qoryo

sülaləsi]] (918-1392) və [[Çoson krallığı|Çoson sülaləsi]] (1392-1897) tərəfindən idarə edildi. Növbəti [[Koreya İmperiyası]] 1910-cu ildə [[Yaponiya İmperiyası]]<nowiki/>na birləşdirildi. [[Koreya (dəqiqləşdirmə)|Koreya]]<nowiki/>dakı Yapon hakimiyyəti, keçmişin [[İkinci Dünya müharibəsi]]<nowiki/>ndə təslim olmasının ardından sona çatdı və bundan sonra [[Koreya (dəqiqləşdirmə)|Koreya]] iki bölgəyə ayrıldı; [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı|SSRİ]] tərəfindən işğal edilmiş şimal zonası və [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]] tərəfindən işğal edilmiş cənub zonası. Yenidən birləşmə danışıqları uğursuz olduqdan sonra, ikincisi 1948-ci ilin avqustunda Koreya Respublikası oldu, birincisi [[Şimali Koreya]] oldu.

1950-ci ildə [[Şimali Koreya]]<nowiki/>nın işğalı ilə [[Koreya müharibəsi|Koreya Müharibəsi]] başladı və bu da [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]]-nin rəhbərliyindəki [[Birləşmiş Millətlər Təşkilatı|BMT]]-nin Cənuba dəstək üçün geniş müdaxiləsini gördü, Şimal isə [[Çin Xalq Respublikası|Çin]]<nowiki/>dən və [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı|Sovet İttifaqı]]<nowiki/>ndan dəstək aldı. 1953-cü ildə müharibə bitdikdən sonra, ölkənin iqtisadiyyatı yüksəlməyə başladı və 1980-1990-cı illər arasında dünyada adambaşına düşən orta [[Ümumi Daxili Məhsul|ÜDM]]-də ən sürətli artım qeydə alındı. [[İyun Mübarizəsi]] 1987-ci ildə [[Avtoritarizm|avtoritar hakimiyyət]]<nowiki/>in sona çatmasına səbəb oldu və bu ölkə indi [[mətbuat azadlığı]] ən yüksək səviyyədə olan və [[Asiya]]<nowiki/>nın ən inkişaf etmiş [[Demokratiya|demokratik dövlət]]<nowiki/>lərindən biri sayılır. Bununla birlikdə, [[korrupsiya]] və siyasi qalmaqallar ciddi problem olaraq qalır; yaşayan dörd Cənubi Koreya prezidentinin hamısı səlahiyyətlərindən sui-istifadə etməkdən rüşvət və mənimsəməyə qədər müxtəlif cinayətlərə görə həbs cəzasına məhkum edilmişdir; iki nəfər hələ də cəzalarını çəkirlər.<ref>[https://www.aei.org/foreign-and-defense-policy/asia/south-koreas-troubling-history-of-jailing-ex-presidents/ "South Korea's troubling history of jailing ex-presidents"] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20210418173609/https://www.aei.org/foreign-and-defense-policy/asia/south-koreas-troubling-history-of-jailing-ex-presidents/ |date=2021-04-18 }}. ''AEI''. 9 October 2018.</ref><ref>Deutsche Welle (www.dw.com). [https://www.dw.com/en/former-south-korean-president-sentenced-to-prison/a-55779280 "Former South Korean president sentenced to prison | DW | 30 November 2020"] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20210425163227/https://www.dw.com/en/former-south-korean-president-sentenced-to-prison/a-55779280 |date=25 April 2021 }}. ''DW.COM''. Retrieved 10 February 2021.</ref><ref>[http://english.chosun.com/site/data/html_dir/2013/08/22/2013082201400.html "Ex-President Roh Tae-woo to Pay Remainder of Massive Fine"] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20200618201649/http://english.chosun.com/site/data/html_dir/2013/08/22/2013082201400.html |date=2020-06-18 }}. ''The Chosunilbo''. 22 August 2013. Retrieved 27 October 2019.</ref><ref>[http://perspective.usherbrooke.ca/bilan/servlet/BMAnalyse?codeAnalyse=2320 "South Korea : President's impeachment on a background of political scandal"] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20210302090221/https://perspective.usherbrooke.ca/bilan/servlet/BMAnalyse?codeAnalyse=2320 |date=2021-03-02 }}. ''Perspective Monde'' (in French). Université de Sherbrooke. 7 February 2017.</ref><ref>[https://www.bbc.com/news/world-asia-45756561 "South Korea ex-leader jailed for 15 years"] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20191208104146/https://www.bbc.com/news/world-asia-45756561 |date=2019-12-08 }}. ''BBC News''. 5 October 2018.</ref>

1948-ci ildə qəbul olunmuş konstitusiyaya sonrakı illərdə bəzi dəyişikliklər edilib. 1980-ci illərə kimi bir neçə hərbi [[diktatura]] hakimiyyətini sinaqdan keçirmiş [[Koreya Respublikası coğrafiyası|Koreya Respublikası]] hazırda müvəffəqiyyətlə [[liberal demokratiya]]<nowiki/>nı inkişaf etdirməkdədir, 188-dən çox ölkə ilə diplomatik əlaqə saxlayır.

Cənubi Koreya inkişaf etmiş bir ölkədir və [[Asiya]] və [[Okeaniya]] bölgəsindəki [[İnsan İnkişafı İndeksi]]<nowiki/>ndə yeddinci ən yüksək ölkə olaraq sıralanır. [[İqtisadiyyat]]<nowiki/>ı nominal [[Ümumi Daxili Məhsul|ÜDM]]-ə görə dünyanın on ən böyük ölkəsidir. Vətəndaşları dünyanın ən sürətli İnternet bağlantısı sürətlərindən və ən sıx sürətli dəmir yolu şəbəkəsindən istifadə edirlər. Ölkə dünyanın ən böyük beşinci ixracatçısı və ən böyük səkkizinci idxalçısıdır. Cənubi Koreya 2017-ci ildə dünyanın 7-ci ən böyük karbon emissiyası və adambaşına 5-ci böyük emitent idi. 21-ci əsrdən bəri, Cənubi Koreya dünyada nüfuzlu pop mədəniyyəti ilə, xüsusən də [[Musiqi janrı|musiqi]] ([[K-pop]]), televiziya dramaları və kino dalğaları ilə məşhurdur, bu fenomen [[Koreya dalğası|Koreya Dalğası]] adlandırılır.<ref>Yong Jin, Dal (2011). [https://quod.lib.umich.edu/i/iij/11645653.0002.102/--hallyu-20-the-new-korean-wave-in-the-creative-industry?rgn=main;view=fulltext "Hallyu 2.0: The New Korean Wave in the Creative Industry"] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20190531055135/https://quod.lib.umich.edu/i/iij/11645653.0002.102/--hallyu-20-the-new-korean-wave-in-the-creative-industry%3Frgn%3Dmain;view%3Dfulltext |date=2019-05-31 }}. ''International Institute Journal''. '''2''' (1).</ref><ref>CNN, By Lara Farrar for. [http://edition.cnn.com/2010/WORLD/asiapcf/12/31/korea.entertainment/index.html "'Korean Wave' of pop culture sweeps across Asia"] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20140106203532/http://edition.cnn.com/2010/WORLD/asiapcf/12/31/korea.entertainment/index.html |date=2014-01-06 }}.</ref><ref>[https://www.researchgate.net/publication/293479051 "The Global Impact of South Korean Popular Culture: Hallyu Unbound ed. by Valentina Marinescu"] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20201112141743/https://www.researchgate.net/publication/293479051_The_Global_Impact_of_South_Korean_Popular_Culture_Hallyu_Unbound_ed_by_Valentina_Marinescu |date=2020-11-12 }}. ''ResearchGate''.</ref><ref>Kim, Harry (2 February 2016). [https://web.archive.org/web/20181123200902/http://www.mcgilltribune.com/a-e/surfing-the-korean-wave-how-k-pop-kpop-is-taking-over-the-world-012858/ "Surfing the Korean Wave: How K-pop is taking over the world | The McGill Tribune"]. ''The McGill Tribune''. Archived from the original on 23 November 2018. Retrieved 31 May 2019.</ref><ref>Nguyen Hoai Phuong, Duong. ''[https://openaccess.leidenuniv.nl/bitstream/handle/1887/37300/Phuong_thesis_1.docx.pdf?sequence=1 Korean Wave as Cultural Imperialism: A study of K-pop Reception in Vietnam] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20210809180735/https://studenttheses.universiteitleiden.nl/handle/1887/37300 |date=2021-08-09 }}'' (PDF) (Thesis). Leiden University.</ref> OECD İnkişafa Yardım Komitəsinin, [[G20]] və [[Paris Klubu]]<nowiki/>nun üzvüdür.

== Etimologiya ==
Koreya adı Qoryo adından qaynaqlanır. Qoryo adının özü ilk dəfə 5-ci əsrdə [[Şərqi Asiya]]<nowiki/>nın böyük bir gücü sayılan qədim Qoquryo krallığı tərəfindən 5-ci əsrdə adının qısaldılmış forması kimi istifadə edilmişdir. 10-cu əsrdə Qoryo krallığı Qoquryo'nun yerinə keçdi, və bununla da ziyarətçi Fars tacirləri tərəfindən "[[Koreya İmperiyası|Koreya]]" kimi səsləndirilən adını miras aldı. Koreyanın müasir adı, João vaz Dourado'nun Conrai, daha sonra 16-cı əsrin sonu və 17-ci əsrin əvvəllərində 1630-cu il Teixeira Albernaz xəritələrində Koreya (Corea) olaraq yazdığı 1568-ci ilin ilk [[Portuqaliya]] xəritələrində yer alır.

[[Qoryo|Qoryo krallığı]], qərblilər tərəfindən ilk dəfə hələ Afonso de Albuquerque'in əli ilə 1511-ci ildə Malakka'yı fəth edərkən, Portuqalların Gores olaraq bilinen dünyanın bu bölgəsi ilə ticarət edən xalqları izah edərkən tanındı. 19-cu əsrdə nəşr olunan Koreya və Koreya yazımlarının bir yerdə yaşamasına baxmayaraq, bəzi [[Koreyalılar]], İmperator Yaponiyanın, Yapon işğalı dövründə, qəsdən Koreyaya dair yazılışı standartlaşdırdığını və Yaponiyanın ilk əlifba sırası ilə göründüyünü düşünür.

1392-ci ildə [[Qoryo]]'nun yerinə [[Çoson krallığı|Çoson]] gəldikdən sonra, [[Çoson krallığı|Çoson]], bütün dünyada qəbul olunmasa da, bütün ərazinin rəsmi adı oldu.  Yeni rəsmi adın kökü qədim Qoçoson krallığında (e.ə. 2333). 1897-ci ildə [[Çoson krallığı|Çoson sülaləsi]], ölkənin rəsmi adını [[Çoson krallığı|Çoson]]'dan Dehan Cequk'a (Koreya İmperiyası) dəyişildi. Dehan (Böyük Han) adı cənubi [[Koreya yarımadası|Koreya Yarımadası]]<nowiki/>ndakı qədim konfederasiya deyil, [[Üç Koreya Krallığı|Koreyanın Üç Krallığı]]<nowiki/>ndan bəhs edərək Samhan (Üç Han) adından qaynaqlanır. Bununla birlikdə, [[Çoson krallığı|Çoson]] adı Koreyalılar tərəfindən ölkələrinə istinad etmək üçün hələ də geniş istifadə olunurdu, baxmayaraq ki bu artıq rəsmi adı deyildi. Yapon hökmranlığı altında, Han və [[Çoson krallığı|Çoson]] iki ad bir yerdə yaşadılar. Müstəqillik uğrunda mübarizə aparan bir neçə qrup var idi, bunlardan ən başlıcası Koreya Respublikası<nowiki/>nın Müvəqqəti Hökuməti idi (대한민국 임시 정부 / 大韓民國 臨時 政府).

[[Yaponiya]]<nowiki/>nın təslim olmasının ardından, 1945-ci ildə Koreya Respublikası yeni ölkənin hüquqi İngilis dili adı olaraq qəbul edildi. Lakin, [[Koreya (dəqiqləşdirmə)|Koreya]] adının birbaşa tərcüməsi deyil. Nəticədə, [[Koreya (dəqiqləşdirmə)|Koreya]]<nowiki/>nın "Dehan Minquk" adı bəzən Cənubi Koreyalılar tərəfindən yalnız Cənubi Koreya dövləti deyil, ümumilikdə [[Koreyalılar|Koreya etnik mənsubiyyəti]]<nowiki/>nə (və ya "irqinə") istinad etmək üçün metonim kimi istifadə olunur.

Hökumət yalnız Koreya yarımadasının cənub hissəsini idarə etdiyindən, qeyri-rəsmi olaraq Cənubi Koreya qərb dünyasında getdikcə daha da yaygınlaşan bir termin meydana gəldi. Cənubi Koreyalılar hər iki [[Koreya]]<nowiki/>ya toplu olaraq istinad etmək üçün Han (və ya Hanquk) istifadə edərkən, Şimali Koreyalılar və [[Çin Xalq Respublikası|Çin]] və [[Yaponiya]]<nowiki/>da yaşayan etnik [[Koreyalılar]] bunun əvəzinə [[Çoson krallığı|Çoson]] ifadəsini istifadə edirlər.

Erkən sovet dövrünə aid Azərbaycandilli mənbələrdə "Kore" adlandırılmışdır.<ref>{{Cite book |title=Yaponiya və onun müsəlləh qüvvələri |first=N. |last=Veselovski |editor=Sədullayev |location=Bakı |publisher=Azərnəşr |year=1932 |page=59 |language=az }}</ref>

== Tarixi ==
{{Əsas|Koreya tarixi}}
[[Fayl:History of Korea-476.PNG|left|thumb|476-cı ildə Koreya tarixinin xəritəsi, Goguryeo-nun ən böyük ərazi genişlənmə anı.]]

=== Qədim Koreya ===
[[Fayl:Front view of Seokguram from front chamber.jpg|thumb|UNESCO-nun [[UNESCO-nun Dünya İrsi|Dünya İrsi Siyahısı]]<nowiki/>na daxil olan [[Şila krallığı|Şila]] dövründən Sokquram Qrotto[[Fayl:History of Korea-Inter-country Age-830 CE.gif|thumb]]Balhe (bənövşəyi) və [[Şila krallığı|Şila]] (mavi), təxminən 830 i.e.]]
[[Koreya yarımadası]]<nowiki/>nda Aşağı [[Paleolit]]<nowiki/>ik dövrdən bəri yaşayırlar. Koreyanın tarixi, e.ə. 2333-cü ildə Koreyanın təməl mifologiyasına görə Danqın tərəfindən [[Çoson krallığı|Çoson]]'un (ayrıca "[[Qoçoson]]" ya da Köhnə [[Çoson krallığı|Çoson]] olaraq da bilinir, bunu 14-cü əsr sülaləsi ilə fərqləndirmək üçün) qurulması ilə başlayır. [[Qoçoson]], VII əsrin əvvəllərində [[Çin Xalq Respublikası|Çin]] qeydlərində qeyd edildi. [[Qoçoson]], şimali [[Koreya yarımadası]]<nowiki/>nı və [[Mancuriya]]<nowiki/>nın bir hissəsini idarə edənə qədər genişləndi. Qiça [[Çoson krallığı|Çoson]], e.ə. 12-ci əsrdə qurulduğu iddia edilir, lakin mövcudluğu və rolu müasir dövrdə mübahisəlidir. Eramızdan əvvəl 108-ci ildə [[Han sülaləsi]] [[Wiman Çoson]]'u məğlub etdi və şimali [[Koreya yarımadası]]<nowiki/>nda dörd komandanlıq qurdu. Komandanlıqlardan üçü bir neçə on il ərzində qərbə doğru yıxıldı və ya geri çəkildi. Lelanq komandanlığı məhv edildikdən və bu dövrdə yenidən qurulduqdan sonra yer tədricən Liaodonqa doğru hərəkət etdi. Beləliklə, qüvvəsi azaldı və 313-cü ildə [[Qoquryo]] tərəfindən fəth edilənədək yalnız ticarət mərkəzi rolunu oynadı.

=== Koreyanın Üç Krallığı ===
[[Koreyanın Proto-Üç Krallığı]] olaraq bilinən dövrdə, [[Buyo]], [[Okço]], [[Donqye]] və [[Samhan]] əyalətləri bütün [[Koreya yarımadası]]<nowiki/>nı və cənub [[Mancuriya|Mançuriya]]<nowiki/>nı işğal etdilər. Onlardan, [[Goquryo|Qoquryo]], [[Bekçe krallığı|Bekçe]] və [[Şila krallığı|Şila]], [[Koreyanın Üç Krallığı]] olaraq yarımadaya nəzarət etmək üçün ortaya çıxdı. Onların arasında ən böyüyü və ən güclü olan [[Qoquryo]], yüksək dərəcədə militarist bir dövlət idi və 700 illik tarixi boyunca müxtəlif Çin sülalələri ilə rəqabət etdi. [[Qoquryo]], Böyük Kvanqeto və oğlu [[Canqsun]]<nowiki/>un rəhbərliyi altında, həm dövründə [[Bekçe krallığı|Bekçe]] və [[Şila krallığı|Şila]]'yı ram edərək, [[Üç Koreya Krallığı|Koreyanın Üç Krallığı]]<nowiki/>nın qısa birləşdirilməsinə nail olmuş və [[Koreya yarımadası|Koreya Yarımadası]]<nowiki/>nda ən hakim gücə çevrilmişdi. [[Koreya yarımadası]]<nowiki/>na nəzarət uğrunda mübarizə aparmaqla yanaşı, [[Qoquryo]], müxtəlif Çin sülalələri ilə bir çox hərbi qarşıdurmalara sahib idi, ən başlıcası [[Qoquryo-Sui müharibəsi]], [[Qoquryo]]'nun milyondan çox adam olduğunu söylədiyi böyük bir qüvvəni məğlub etdi. [[Bekçe krallığı|Bekçe]] böyük bir dəniz gücü idi; onu [[Şərqi Asiya]]<nowiki/>nın [[Finikiya]]<nowiki/>sına çevirən dənizçilik bacarığı [[Buddizm]]<nowiki/>in [[Şərqi Asiya]] və qitə mədəniyyətinin [[Yaponiya]]<nowiki/>ya yayılmasında böyük rol oynadı. [[Bekçe krallığı|Bekçe]] bir zamanlar [[Koreya yarımadası]]<nowiki/>nda, xüsusilə Qınqqoço dövründə böyük bir hərbi güc idi, lakin Böyük Quanqqetto tərəfindən tənqidi bir şəkildə məğlub oldu və rədd edildi. [[Şila krallığı|Şila]], üçünün ən kiçiki və ən zəifi idi, lakin daha güclü [[Koreya krallıqları]]<nowiki/>yla və nəticədə Tanq Çin ilə böyük üstünlük əldə etmək üçün fürsətçi müqavilələr və ittifaqlar qurmaq üçün hiyləgər diplomatik vasitələrdən istifadə etdi.

=== İmcin müharibəsi ===
{{Əsas|İmcin müharibəsi}}

== Coğrafiya, iqlim və mühit ==

=== Coğrafiya ===

Cənubi Koreya, [[Asiya]] materikindən təxminən 1100&nbsp;km (680 mil) uzanan [[Koreya yarımadası]]<nowiki/>nın cənub hissəsini tutur. Bu dağlıq yarımadanın qərbində [[Sarı dəniz|Sarı Dəniz]], şərqində [[Yapon dənizi|Yapon Dənizi]]<nowiki/>dir. Cənub ucu [[Koreya boğazı|Koreya Boğazı]] və [[Şərqi Çin dənizi]]<nowiki/>ndədir.

Bütün adaları da daxil olmaqla, ölkə 33 ° - 39 ° N enlem, 124 ° - 130 ° E enlem arasında yer alır. Ümumi sahəsi 100.032 kvadrat kilometrdir (38.622.57 kv mil).
[[Fayl:South Korea Topography.png|thumb|Cənubi Koreyanın topoqrafiyası]]
Cənubi Koreya dörd ümumi bölgəyə bölünə bilər: yüksək dağ silsilələri və ensiz sahil düzənliklərinin şərq bölgəsi; geniş sahil düzənliklərinin, çay hövzələrinin və yuvarlaq təpələrin qərb bölgəsi; dağların və vadilərin cənub-qərb bölgəsi; və Nakdong çayının geniş hövzəsinin hakim olduğu bir cənub-şərq bölgəsi. '''Cənubi Koreya''' üç quru ekoloji bölgəyə ev sahibliyi edir: Mərkəzi Koreya yarpaqlı meşələr, Mançur qarışıq meşələr və '''Cənubi Koreya''' həmişəyaşıl meşələr.

Cənubi Koreyanın ərazisi əsasən dağlıqdır, əksəriyyəti becərilmir. Əsasən qərbdə və cənub-şərqdə yerləşən ovalıqlar, ümumi ərazinin yalnız 30%-nı təşkil edir.

Əsasən kiçik və yaşayış olmayan təxminən üç min ada Cənubi Koreyanın qərb və cənub sahillərində uzanır. [[Çejudo adası|Çeju-do]] Cənubi Koreyanın cənub sahillərindən təxminən 100 kilometr (62 mil) məsafədədir. 1845 kvadrat kilometr (712 kvadrat mil) sahəsi olan ölkənin ən böyük adasıdır. [[Çejudo adası|Çeju]] eyni zamanda Cənubi Koreyanın ən yüksək nöqtəsidir: sönmüş bir vulkan olan Hallasan dəniz səviyyəsindən 1950 metrə (6400 fut) çatır. Cənubi Koreyanın ən şərq adalarına Ulleungdo və Liancourt Qayaları (Dokdo / Takeshima), Marado və Socotra Rock isə Cənubi Koreyanın ən cənub adalarıdır.

Cənubi Koreyada 20 milli park və Bosonq Çay Tarlaları, Sunçon Körfəz Ekoloji Parkı və Cirisan'ın ilk milli parkı kimi məşhur təbiət yerləri var.

=== İqlim ===
{{İqlim diaqramı
|[[Seul]]un
|−6.1 |1.6 |22
|−4.1 |4.1 |24
|1.1 |10.2 |46
|7.3 |17.6 |77
|12.6 |22.8 |102
|17.8 |26.9 |133
|21.8 |28.8 |328
|22.1 |29.5 |348
|16.7 |25.6 |138
|9.8 |19.7 |49
|2.9 |11.5 |53
|−3.4 |4.2 |25
|Mənbə =<ref>[http://www.kma.go.kr/weather/climate/average_30years.jsp?yy_st=2001&stn=108&norm=M Climate data in seoul, 1971 ~ 2000] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20170709070202/http://www.kma.go.kr/weather/climate/average_30years.jsp?yy_st=2001&stn=108&norm=M |date=2017-07-09 }}{{Lang|ko}}, Korea Meteorological Administration.</ref>
|float=right}}
Cənubi Koreya rütubətli bir kontinental iqlimə və rütubətli subtropik iqlimə meyllidir və [[Şərq Asiya mussonu]]<nowiki/>ndan təsirlənir və iyunun sonundan iyulun sonuna qədər başlayan canqma (장마) adlanan qısa yağışlı mövsümdə yayda yağıntı daha çox olur. Ölkənin daxili bölgəsində minimum temperaturun -20&nbsp;°C (-4&nbsp;°F) -dən aşağı düşməsi ilə qışlar son dərəcə soyuq ola bilər: [[Seul]]<nowiki/>da [[yanvar]] ayının ortalama temperatur aralığı −7 - 1&nbsp;°C (19 - 34&nbsp;°F) və [[avqust]] ayının ortalama temperatur aralığı 22 ilə 30&nbsp;°C (72 ilə 86&nbsp;°F) arasındadır. [[Qış]] temperaturu cənub sahili boyunca daha yüksəkdir və dağlıq ərazidə xeyli aşağıdır. Ölkənin əksər yerlərində 30&nbsp;°C (86&nbsp;°F) -dən çox olan isti yay isti və nəmli ola bilər. Cənubi Koreyanın dörd fərqli mövsümü var; [[yaz]], [[yay]], [[payız]] və [[qış]]. [[Yaz]] ümumiyyətlə martın sonundan mayın əvvəlinə, [[yay]] mayın ortalarından sentyabrın əvvəllərinə, [[payız]] sentyabrın ortalarından [[noyabr]]<nowiki/>ın əvvəllərinə, [[qış]] isə noyabrın ortalarından martın ortalarına qədər davam edir.

[[Yağış]]l<nowiki/>ar [[iyun]]-[[sentyabr]] aylarının [[yaz]] aylarında sıxlaşır. [[Cənub]] sahili güclü küləklər, leysan yağışlar və bir müddət daşqınlar gətirən yay sonlarında baş verən [[Tayfun qasırğası|tayfun]]<nowiki/>lara məruz qalır. Orta illik [[yağış]] [[Seul]]<nowiki/>da 1370 millimetrdən (54&nbsp;in) [[Busan]]<nowiki/>a 1470 millimetrə (58&nbsp;in) qədər dəyişir.

=== Mühit ===
[[Fayl:Jeju Island.jpg|left|thumb|Çeju Adası UNESCO-nun Dünya Mirası Siyahısındadır və Təbiətin 7 Yeni Möcüzələrindən biridir.]]
Cənubi Koreyanın böyüməsinin ilk 20 ili ərzində ətraf mühitin qorunması üçün az səy göstərildi. Yoxlanılmamış sənayeləşmə və şəhərsalma, meşələrin qırılması və Songdo Tidal Flat kimi sulak ərazilərin davamlı məhv olması ilə nəticələndi. Bununla birlikdə, bu problemləri tarazlaşdırmaq üçün son dövrlərdə enerji səmərəliliyi və yaşıl texnologiyanı artırmağı hədəfləyən hökumət tərəfindən 84 milyard dollar dəyərində beş illik [[yaşıl böyümə]] layihəsi də daxil idi.

Yaşıl əsaslı iqtisadi strategiya, Cənubi Koreyanın iqtisadiyyatının milli [[Ümumi Daxili Məhsul|ÜDM]]-in yüzdə iki hissəsindən istifadə edərək hərtərəfli bir yeniləməsidir. Yaşıllaşdırma təşəbbüsü ümummilli velosiped şəbəkəsi, günəş və külək enerjisi, yağdan asılı olan nəqliyyat vasitələrinin azaldılması, [[yay]] vaxtına dəstək və elektronika və işıqlandırma sahələrində [[LED lampa|LED]] kimi ekoloji cəhətdən təmiz texnologiyalardan geniş istifadə kimi səyləri əhatə edir. Onsuz da dünyanın ən simli ölkəsi, enerji istifadəsini azaltmaq üçün genişzolaqlı qurğulardan 10 qat daha sürətli olacaq ümummilli yeni nəsil şəbəkəsi qurmağı planlaşdırır.
[[Fayl:Cheonggyecheon.jpg|left|thumb|Cheonggyecheon çayı [[Seul]]<nowiki/>un mərkəzində müasir bir ictimai istirahət yeridir.]]
[[Seul]]<nowiki/>un yaxın vaxtlarda kran suyunu içmək təhlükəsiz oldu, şəhər rəsmiləri xalqı inandırmaq üçün "Arisu" damğasını vurdular. Ağaçlandırma layihələri ilə də səylər göstərildi. Milyard dollarlıq bir başqa layihə [[Seul]]<nowiki/>un mərkəzindən keçən bir avtomobil yolu ilə döşənmiş bir axın olan Cheonggyecheon-un bərpası idi. Əsas problemlərdən biri hava keyfiyyətidir, [[turşu yağışı]], kükürd oksidləri və illik sarı toz fırtınaları xüsusi problemlərdir. Bu çətinliklərin çoxunun Cənubi Koreyanın böyük bir hava çirkləndiricisi olan [[Çin Xalq Respublikası|Çin]]<nowiki/>ə yaxınlığının bir nəticəsi olduğu qəbul edilir. Cənubi Koreyanın 2019 [[Meşə Mənzərəsi Bütövlük İndeksi]] ortalama 6.02 / 10 balına sahib olduğu 172 ölkə arasında qlobal olaraq 87-ci sırada yer aldı.

Cənubi Koreya, 2017-ci ildə dünyanın 7-ci ən böyük karbon emissiyası və adambaşına 5-ci ən böyük emitent idi. Prezident [[Mun Çje İn]], 2050-ci ildə iqlim dəyişikliyinə qatqı təmin edən istixana qazı tullantılarını azaltmağı vəd etdi.

== Hökumət ==
[[Fayl:ROK election system and separation of powers (en).svg|left|thumb|Cənubi Koreyada güclərin bölünməsi və seçki sistemi]] 
[[Fayl:Kim Boo-Kyum official portrait.jpg|thumb|175x175px|'''Koreya Respublikası'''nın 43-cü [[Koreya Respublikasının Baş naziri|Baş naziri]] [[Kim Bu-kyum]] ]]
Cənubi Koreya hökumətinin quruluşu Koreya Respublikasının Konstitusiyası ilə müəyyən edilir. Bir çox [[Demokratiya|demokratik dövlət]] kimi, Cənubi Koreyada da üç qola bölünmüş bir hökumət var: [[İcraedici hakimiyyət|icra]], [[Məhkəmə hakimiyyəti|məhkəmə]] və [[Qanunverici hakimiyyət|qanunverici]]. [[İcraedici hakimiyyət|İcra]] və [[Qanunverici hakimiyyət|qanunverici]] orqanlar əsasən milli səviyyədə fəaliyyət göstərir, baxmayaraq ki, icra hakimiyyətindəki müxtəlif nazirliklər yerli funksiyaları da yerinə yetirirlər. Yerli hökumətlər yarı muxtariyyətə malikdir və özlərinin icra və qanunverici orqanlarından ibarətdir. [[Məhkəmə hakimiyyəti|Məhkəmə]] şöbəsi həm milli, həm də yerli səviyyədə fəaliyyət göstərir. Cənubi Koreya konstitusional demokratiyadır.

1948-ci ildə müstəqillik elan edildikdən sonra konstitusiya bir neçə dəfə dəyişdirildi. Bununla birlikdə, bir çox geniş xüsusiyyətlərə sahibdir və qısa müddətli İkinci Koreya Respublikası istisna olmaqla, ölkədə həmişə müstəqil bir [[icra başçısı]] olan bir [[prezidentlik sistemi]] olmuşdur. Mövcud konstitusiyasına görə, dövlət bəzən [[Cənubi Koreyanın Altıncı Respublikası]] adlanır. İlk birbaşa seçki də 1948-ci ildə keçirildi.
[[Fayl:National Assembly Building of the Republic of Korea.png|thumb|'''Cənubi Koreya'''nın [[Milli Məclis]]<nowiki/>i]]
Cənubi Koreya 1960-cı illərdən 1980-ci illərə qədər bir sıra hərbi diktaturalar yaşamasına baxmayaraq, o vaxtdan bəri uğurlu bir [[liberal demokratiya]]<nowiki/>ya çevrildi. Bu gün [[CIA World Factbook]], Cənubi Koreya demokratiyasını "tam işləyən müasir demokratiya" olaraq xarakterizə edir. Cənubi Koreya [[Korrupsiyanı Algılama İndeksi]]<nowiki/>ndə 45-ci yerdədir (Asiya-Sakit okean regionunda 9-cu), 100 baldan 57 bal toplayaraq.

== Demoqrafiya ==
[[Fayl:South Korea population pyramid (2018).jpg|thumb|'''Cənubi Koreya'''nın əhali piramidası 2016-cı ilə əsasən]]
2016-cı ilin aprelində Cənubi Koreyanın əhalisinin, [[Milli Statistika İdarəsi]] tərəfindən təqribən 50,8 milyon olduğu təxmin edilirdi. Ölkə, 2015-ci ildə hər kvadrat kilometrə görə 505, qlobal ortalamadan 10 qat çox olan əhali sıxlığı ilə diqqət çəkir. Mikro əyalətlər və şəhər əyalətləri xaricində Cənubi Koreya dünyanın ən sıx əhalisi olan üçüncü ölkəsidir. Təcrübədə Cənubi Koreyanın çox hissəsində əhali sıxlığı milli əhalidən daha yüksəkdir, çünki ölkənin ərazilərinin əksəriyyəti əkinçilik kimi digər məqsədlər üçün istifadə edildiyi üçün yaşayış üçün əlverişsizdir. Cənubi Koreyalıların çoxu şəhərlərdə yaşayırlar, çünki 1970, 1980 və 1990-cı illərdə ölkənin sürətli iqtisadi genişlənməsi zamanı kənd yerlərindən sürətli köçdülər. Seulun paytaxtı həm də ölkənin ən böyük şəhəri və baş sənaye mərkəzidir. 2005 sayımına görə [[Seul]]<nowiki/>un 10 milyon əhalisi var idi. [[Seul Milli Paytaxt Bölgəsi]], 24.5 milyon əhaliyə (Cənubi Koreyanın bütün əhalisinin yarısına yaxını) malikdir və dünyanın ikinci ən böyük metropoliten bölgəsinə çevrilir. Digər böyük şəhərlər arasında [[Busan]] (3,5 milyon), [[İnçon]] (3,0 milyon), [[Tequ]] (2,5 milyon), [[Deçon]] (1,4 milyon), [[Quanqcu]] (1,4 milyon) və [[Ulsan]] (1,1 milyon) var.
[[Fayl:Korea Chuseok 31logo (8046078268).jpg|thumb|[[Koreyalılar]] ənənəvi geyimdə]]
Əhali beynəlxalq miqrasiya ilə də formalaşmışdır. [[İkinci Dünya müharibəsi|II Dünya müharibəsi]]<nowiki/>ndən və [[Koreya müharibəsi|Koreya yarımadasının bölünməsi]]<nowiki/>ndən sonra [[Şimali Koreya]]<nowiki/>dan təxminən dörd milyon insan sərhədi keçərək Cənubi Koreyaya keçdi. Net giriş bu tendensiya, xüsusilə [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]] və [[Kanada]] üzərindən [[Şimali Amerika]]<nowiki/>ya mühacirət səbəbiylə növbəti 40 ildə geri çevrildi. 1955-ci ildə Cənubi Koreyanın ümumi əhalisi 21,5 milyon idi və 2010-cu ilə qədər iki dəfədən çox artaraq 50 milyona çatdı.

Cənubi Koreya, ümumi əhalinin təqribən 96%-nı etnik [[Koreyalılar]] təmsil etməklə dünyanın ən etnik homojen cəmiyyətlərindən biri sayılır. Statistik göstəricilər etnik mənsubiyyəti qeyd etmədiyi və bir çox immiqrantın özləri etnik mənşəli [[Koreyalılar|Koreyalı]] olduqları və bəzi Cənubi Koreya vətəndaşlarının etnik mənşəli [[Koreyalılar|Koreyalı]] olmadığı üçün dəqiq rəqəmləri demək çətindir. Cənubi Koreya, immiqrasiyaya görə zamanla daha multi-etnik bir cəmiyyət halına gəlir.

Xarici millilərin nisbəti sürətlə böyüyür. 2016-cı ilə görə Cənubi Koreyada əhalinin 2.75%-ı, 1.413.758 xarici sakin var; Bununla birlikdə, onların bir çoxu xarici vətəndaşlığı olan etnik [[Koreyalılar]]<nowiki/>dır. Məsələn, [[Çin Xalq Respublikası|Çin]]<nowiki/>dən ([[Çin Xalq Respublikası|ÇXR]]) gələn miqrantlar xarici uyrukluların% 56.5'ini təşkil edir, lakin Koreyadakı [[Çin Xalq Respublikası|Çin]] vətəndaşlarının təqribən 70%-ı Koreya köklü [[Çin Xalq Respublikası|ÇXR]] vətəndaşları olan Çosonçok (조선족). Etnik mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, Cənubi Koreyada xidmət edən 28.500 [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]] əsgəri var, əksəriyyəti bir illik müşayiət olunmayan turda xidmət göstərir (baxmayaraq ki, təxminən 10% ailənin müşayiəti ilə daha uzun turlara xidmət edir). Bundan əlavə, [[İngilis dilində danışan ölkələr]]<nowiki/>dən təxminən 43.000 [[İngilis dili]] müəllimi müvəqqəti olaraq Koreyada yaşayır. Hal-hazırda Cənubi Koreya, xaricdən doğulan əhalinin ən yüksək artım nisbətlərindən birinə sahibdir, 2010-cu ildən bəri hər il təxminən 30.000 xarici əsilli sakin Cənubi Koreya vətəndaşlığını alır.

Çox sayda etnik [[Koreyalılar|Koreyalı]] xaricdə, bəzən Koreatown olaraq da bilinən Koreya etnik məhəllələrində yaşayır. Ən böyük dörd diaspora əhalisi [[Çin Xalq Respublikası|Çin]]<nowiki/>də (2,3 milyon), [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]] -da (1,8 milyon), [[Yaponiya]]<nowiki/>da (0,85 milyon) və [[Kanada]]<nowiki/>dadır (0,25 milyon).

=== Təhsil ===
[[Fayl:SeoulNatlUnivMainGateAtNight.jpg|thumb|[[Seul Milli Universiteti]] '''Cənubi Koreya'''nın ən nüfuzlu universiteti hesab olunur.]]
Cənubi Koreyada mərkəzləşdirilmiş bir idarəetmə, uşaq bağçasından başlayaraq liseyin üçüncü və son ilinə qədər olan uşaqların təhsili ilə bağlı prosesə nəzarət edir. Dərs ili iki semestrə bölünür, birincisi [[mart]]<nowiki/>ın əvvəlində başlayır və [[iyul]]<nowiki/>un ortalarında bitir, ikincisi [[avqust]]<nowiki/>un sonunda başlayır və [[fevral]]<nowiki/>ın ortalarında bitir. Cədvəllər vahid standartlaşdırılmamışdır və məktəbdən-məktəbə dəyişir. Əksər '''Cənubi Koreya''' orta məktəblərində və liseylərində qərb üslubunda hazırlanmış məktəbli formaları var. Oğlan forması ümumiyyətlə şalvar və ağ köynəkdən, qızlar isə ətək və ağ köynəkdən ibarətdir (bu yalnız orta məktəblərdə və liseylərdə keçərlidir). Ölkə, 2010-cu ilə qədər xarici tələbə sayını artırmaq üçün yeni bir təhsil proqramı qəbul etdi. Təhsil, Elm və Texnologiya Nazirliyinə görə, '''Cənubi Koreya'''dakı xarici tələbələrə verilən təqaüdlərin sayı (proqram çərçivəsində) o vaxta qədər iki qat artmış olardı. və xarici tələbələrin sayı 100.000-ə çatacaqdı.

Cənubi Koreya, [[İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı|İƏİT]] ortalaması 492 ilə müqayisədə orta hesabla 519 bal toplayaraq oxu savadlılığı, riyaziyyat və elmlər sahəsində ən yüksək nəticə göstərən [[İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı|İƏİT]] ölkələrindən biridir və dünyada 9-cu yeri tutur və dünyanın ən yüksək təhsilli işçi qüvvələrindən birinə sahibdir. Ölkə, təhsilə olan milli aludəçiliyinin "təhsil atəşi" adlandırıldığı təhsilə yüksək dərəcədə qızğın baxışı ilə məşhurdur. Təhsilə olan bu vəsvəsə, 2014-cü ildə [[İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı]] ([[İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı|İƏİT]]) tərəfindən '''Cənubi Koreya'''nın tələbələrin riyaziyyat və elm puanları üzrə milli reytinqini qlobal təhsil reytinqinin üstündə tutaraq, '''Cənubi Koreya'''nın [[Sinqapur]]<nowiki/>dan sonra dünyada ikinci yeri tutduğunu bildirdi. .

=== Dili ===
[[Fayl:Koreandialects.png|thumb|Koreya dilinin dialektləri]]
Koreya dili Cənubi Koreyanın rəsmi dilidir və əksər dilçilər tərəfindən dil təcridi olaraq təsnif edilir. Çin dilindən xeyli miqdarda alınma sözləri özündə birləşdirir. Koreya dili, öyrənilməsi çətin olan və dilə uyğun olmayan [[Klassik Çin dili|Klassik Çin Hança]] hərflərinə əlverişli bir alternativ təmin etmək üçün 1446-cı ildə [[Kral Seconq]] tərəfindən yaradılan [[Hanqıl]] adlı yerli bir yazı sistemindən istifadə edir. Cənubi Koreya hələ də çap mediası və hüquqi sənədlər kimi məhdud ərazilərdə bəzi Çin Hança personajlarından istifadə edir.

Cənubi Koreyadakı Koreya dili, Seul (paytaxta görə) olaraq bilinən standart bir ləhcəyə malikdir və ölkə daxilində əlavə olaraq 4 Koreya dili dialekt qrupu istifadə olunur.

Bu gün demək olar ki, bütün Cənubi Koreyalı tələbələr təhsil alaraq [[İngilis dili]]<nowiki/>ni öyrənirlər, bəziləri də isteğe bağlı olaraq [[Yapon dili|Yapon]] və ya [[Çin dili]]<nowiki/>ni seçirlər.

=== Dini ===
2015-ci il siyahıyaalınmasının nəticələrinə görə, Cənubi Koreya əhalisinin yarıdan çoxu (56.1%) özlərini heç bir dini təşkilatla əlaqəsi olmadığını elan etdi. 2012-ci ildə keçirilən bir sorğuda 52%-i özünü "dindar", 31%-i "qeyri-dindar" və 15% -i özünü "məsləkli ateist" kimi tanıdığını bildirmişdi. Dini bir təşkilata bağlı olan insanların çoxu [[xristian]] və [[Buddizm|buddist]]dir. 2015-ci il əhalinin siyahıyaalınmasına əsasən, əhalinin 27,6%-i [[Xristian]] (19,7%-i özünü [[Protestantlıq|Protestant]], 7,9%-i [[Roma-Katolik kilsəsi|Roma Katolikləri]]) və 15,5%-i [[Buddizm|Buddist]]lər idi. Digər dinlər arasında [[İslam]] (130.000 [[Müsəlman]], əksəriyyəti [[Pakistan]] və [[Banqladeş]]dən gələn, lakin təxminən 35.000 Koreyalı Müsəlman olan), Von Buddizminin yerli məzhəbi və [[Çendoizm]] ([[Konfutsiçilik]] dini), Cınqsanizm, Deconqizm, Desan Cinriho və başqaları da daxil olmaqla müxtəlif yerli dinlərdir. Din azadlığı konstitusiya ilə təmin edilir və dövlət dini yoxdur. Ümumiyyətlə, 2005-2015-ci illər siyahıyaalmaları arasında xristianlıqda bir qədər azalma (29%-dən 27,6%-ə), Buddizmdə kəskin azalma (22,8%-dən 15,5%-ə qədər) və əlaqəsiz əhalinin artması ( 47.2%-dən 56.9% -ə) var.

{{Dairəvi diaqram
|yeri         = sağ
|miqyas       = 
|başlıq       = Cənubi Koreyada Din
|other        = 
|şərh1        = Dinsiz
|dəyər1       = 56.1
|rəng1        = DarkRed
|şərh2        = [[Protestantlıq]]
|dəyər2       = 19.7
|rəng2        = DodgerBlue
|şərh3        = [[Koreya buddizmi]]
|dəyər3       = 15.5
|rəng3        = Yellow
|şərh4        = [[Katoliklik]]
|dəyər4       = 7.9
|rəng4        = DarkOrchid
|şərh5        = Başqa
|dəyər5       = 0.8
|rəng5        = Black
}}

=== Səhiyyə ===
Cənubi Koreyada [[universal səhiyyə]] sistemi var. Dünyanın ən ikinci yaxşı [[səhiyyə sistemi]]<nowiki/>nə sahibdir.

[[Cənubi Koreyada intihar|'''Cənubi Koreya'''da intihar]] ciddi və geniş yayılmış bir problemdir və ölkə yüksək gəlirli bir dövlət üçün dünya xoşbəxtlik reportlarında zəif yer tutur. İntihar nisbəti G20 ölkələri arasında 2015-ci ildə ən yüksək göstərici idi (100.000 nəfərə 24.1 ölüm).

Cənubi Koreyalı xəstəxanalar, [[İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı|İƏİT]]-də adambaşına MRT aparatlarına görə 4-cü və adambaşına düşən KT tarayıcılarına görə 6-cı yerə çıxan inkişaf etmiş tibbi avadanlıq və vasitələrə sahibdir. [[İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı|İƏİT]]-nin 9.56 çarpayıda hər 1000 nəfərə düşən xəstəxana çarpayılarının sayına görə ikinci yeri tuturdu.

Həyat gözləntisi sürətlə artmaqdadır və Cənubi Koreya, [[Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı|ÜST]] tərəfindən 2015-ci ildə 82.3 yaş ömrü ilə dünyada 11-ci yerdə qərarlaşmışdır. Sağlamlığa uyğun ömür uzunluğuna görə dünyada üçüncüdür.

== Xarici əlaqələr ==
[[Fayl:Ban Ki-moon February 2016.jpg|thumb|[[Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş katibi|Birləşmiş Millətlər Təşkilatının keçmiş Baş katibi]] (2007-2016), [[Pan Gi Mun]]]]
Cənubi Koreya 188-dən çox ölkə ilə diplomatik əlaqələr saxlayır. Ölkə Şimali Koreya ilə eyni vaxtda 1991-ci ildən BMT-nin üzvüdür. 1 yanvar 2007-ci ildə Cənubi Koreyanın keçmiş xarici işlər naziri [[Pan Gi Mun]] 2007-2016-cı illərdə [[BMT baş katibi|BMT-nin Baş katibi]] vəzifəsində çalışıb. O, həm də müşahidəçilər orqanı olan ASEAN Plus üç üzvü kimi Cənub-Şərqi Asiya Ölkələri Assosiasiyası və Şərqi Asiya Sammiti (EAS) ilə əlaqələri inkişaf etdirib.

2009-cu ilin noyabrında Cənubi Koreya İƏİT [[İnkişafa Yardım Komitəsi]]nə qoşuldu və bu, ilk dəfə keçmiş yardım alan ölkənin donor üzvü kimi qrupa qoşulması idi.

Cənubi Koreya 2010-cu ilin noyabrında Seulda G-20 Sammitinə ev sahibliyi etdi, bu il Cənubi Koreya və [[Avropa İttifaqı]] ticarət maneələrini azaltmaq üçün [[Avropa İttifaqı-Cənubi Koreya Azad Ticarət Sazişi|azad ticarət sazişi]] (STA) bağladılar. Cənubi Koreya 2014-cü ildə [[Kanada-Koreya Azad Ticarət Sazişi|Kanada]] və [[Avstraliya-Koreya Azad Ticarət Sazişi|Avstraliya]] ilə, 2015-ci ildə isə [[Yeni Zelandiyanın azad ticarət müqavilələri|Yeni Zelandiya ilə Azad Ticarət Sazişi]] imzalamağa davam etdi.

== İqtisadiyyatı ==
Cənubi Koreya yüksək inkişaf etmiş sənaye və iqtisadiyyata malikdir. Dünyada gəmiqayırma, polad emalı, avtomobil, elektron və elektrotexnika istehsalına görə əsas yerlərdən birini tutur. Dünyada ən sürətli internet Cənubi Koreyadadır.

== Mədəniyyət ==

=== İncəsənət ===

=== Arxitektur ===

Mətbəx

=== Əyləncə ===

=== Bayramlar ===

=== İdman ===
Şimali və Cənubi Koreyada əsas idman növlərindən biri [[taekvondo]]dur. Başqa Şərq döyüş növlərindən fərqli olaraq burada ayaqla endirilən zərbələr həddindən artıq yer tutur. Faizlə götürsək, taekvondodakı zərbələrin 80 faizi ayaqla endirilir.

== Əhalisi ==
{{əsas|Cənubi Koreya əhalisi}}
2016-cı il aprel hesablamalarına görə, Cənubi Koreya əhalisi 50.8 milyon nəfər olaraq hesablanmışdır. 2015-ci ildə ərazinin hər kvadrat kilometrinə 505 nəfər düşürdü ki, bu da dünya üzrə orta göstəricidən 10 dəfə çoxdur. Ölkənin sürətli inkişaf keçirdiyi illərdə, yəni, 1970-1990-cı illərdə əhalinin əksəriyyəti kəndlərdən böyük şəhərlərə köçmüş və nəticədə, urbanizasiya səviyyəsi yüksəlmişdir. Ölkənin ən böyük şəhəri olan paytaxt Seul şəhəri, həmçinin, ölkənin əsas sənaye mərkəzi hesab olunur. 2005-ci il hesablamalarına əsasən Seulda 10 milyon nəfər əhali yaşayır. Seul [[metropolis]]<nowiki/>i hal-haazırda 24.5 milyon nəfər əhalisi ilə (Cənubi Koreya əhalisinin yarısı) dünyanın ən çox məskunlaşmış 2-ci metropolisi hesab olunur. Digər böyük şəhərlərə [[Busan]] (3.5 milyon), İnçeon (2.5 milyon), Daequ (2.5 milyon), Daejeon (1.4 milyon) şəhərləridir.

Əhali həmçinin beynəlxalq miqrasiya nəticəsində formalaşır. İkinci dünya müharibəsi və Koreya yarımadasının bölünməsindən sonra, təqribən 4 milyon nəfər sərhədi keçərək Şimali Koreyadan Cənubi Koreya ərazisinə daxil olmuşdur. Əhalinin sayı 1955-ci ildə 21.5 milyon nəfər hesablanmış, 2010-cu ildə isə iki qat artaraq 50 milyona çatmışdır.

Dünyada etnik və dil baxımından ən çox homogen quruluşa sahib ölkələrdən biri Koreya Respublikasıdır. Əhalinin az bir hissəsi çinlilərdir. Koreyalılar Mançuryada yüzillər boyu yaşamışlar. Keçmişdəki siyasi, iqtisadi və ictimai sabitsizliklər bir çox koreyalını [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]] və [[Kanada]]ya köçməyə məcbur etmişdir. [[Kaliforniya]]da çox sayda koreyalı yaşamaqdadır. Koreyalı amerikalıların sayı bir milyondan çoxdur. Hazırda Koreya Respublikasından gedənlərin və ölkəyə gələnlərin sayı bir-birinə bərabərdir. Əhalinin artım nisbəti 1950-ci illərdə 3%-dən daha çox ikən bu nisbət 2005-ci ildə 0,38%-a qədər geriləmişdir. 1960-cı ildən etibarən sürətli bir şəhərləşmə və çöl sahələrdən şəhərlərə doğru bir köç dalğası başlanmışdır. İndi əhalinin 85%-i şəhərlərdə yaşayır. Bu birdən meydana gələn əhali artımı Koreya Respublikasından gedənlərlə tarazlanmışdır. Koreya Respublikasının iqtisadiyyatı 1990-cı ildən sonra daha da inkşaf etmişdir. Koreya Respublikasında təxminən 378 000 xarici işçi var. Bu işçi qüvvəsinin böyük bir qismi Cənubi Asiya ölkələrindən gəlmələrdir. Onlar [[Hindistan]], [[Şri-Lanka]], [[Myanmar]], [[Filippin]], [[Rusiya]] və [[Nigeriya]]dan gəlmişlər.

2009-cu ildə ən aşağı doğum səviyyəsi Cənubi Koreyada qeydə alınmışdır. Əgər bu səviyyə belə azalmağa davam edərsə, 2050-ci ildə əhalinin sayının 13% azalaraq, 42.3 milyon nəfər olacağı gözlənilir. Orta ömür müddəti 2008-ci ildə 79.1 il (dünyada 34-cü), 2015-ci ildə isə 81 il hesablanmışdır.

Ən böyük şəhər paytaxt [[Seul]]dur. Koreya [[Çin]] ilə [[Yaponiya]] arasında bir körpü olmasına baxmayaraq, özlərinə xas bir mədəniyyət inkişaf etmişdir. Əhalinin kəndlərdə yaşayan az bir hissəsi əsrlər əvvəlki kimi geyinir və yaşayırlar. Şəhərlərdə yaşayanlar isə müasir texnologiyalara sahibdirlər və müasir həyat tərzi sürürlər.

Samitlər:

ㄱ-g/k, ㄴ-n, ㄷ-d/t, ㄹ-r/l, ㅁ-m, ㅂ-b/p, ㅅ-s/t(bəzən), ㅇ-ng/səssizdir, ㅈ-c/j, ㅊ-ç, ㅋ-k, ㅌ-t, ㅍ-p, ㅎ-h,

Saitlər:

아-a, 야-ya, 어-eo(o), 여-yeo(yo), 우-u, 유-yu, 오-o, 요-yo, 이-i, 으-ı, 에-e, 예-ye, 애-ae(e), 얘-yae(ye)

Qoşa Samitlər:

Bu hərflər ㄱ,ㄷ,ㅂ,ㅅ,ㅈ hərflərinin qoşa formalarıdır.Bu hərfləri qalın tələffüz edirik. ㄲ-gg, ㄸ-dd, ㅃ-bb, ㅆ-ss, ㅉ-jj.

== Şəkillər ==
<gallery>
Korea-Seoul-Bukchon-07.jpg
KTX-Sancheon.jpg
Korea-Boseong-Green.tea-09.jpg
Liancourt walleye view.jpg
Seoul-National.Assembly-01.jpg
</gallery>

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}

== Həmçinin bax ==
* [[Cənubi Koreya rabitəsi]]
* [[Cənubi Koreyada rəsmi istirahət günləri]]
* [[Cənubi Koreyadakı Dünya İrsləri]]
* [[Cənubi Koreya çimərlikləri]]
* [[Cənubi Koreyada hərbi xidmət]]
* [[Cənubi Koreyada iqlim dəyişikliyi]]
* [[Cənubi Koreyada turizm nəqliyyatı]]
* [[Cənubi Koreyanın Ailə nazirliyi və Gender bərabərliyi]]
* [[Cənubi Koreyanın SKY universitetləri]]
* [[Cənubi Koreyada hava çirkliliyi]]
* [[Cənubi Koreyada irqçilik]]
* [[Cənubi Koreyada küçə yeməkləri]]
{{Cənubi Koreya mövzularda}}
{{Asiya ölkələri}}
{{Əsas qeyri-NATO ölkələri}}
{{Şərqi Asiya Sammiti}}
{{G20}}{{Xarici keçidlər}}

[[Kateqoriya:Cənubi Koreya| ]]
[[Kateqoriya:Şərqi Asiya]]
[[Kateqoriya:G20 ölkələri]]
[[Kateqoriya:Keçmiş Yaponiya müstəmləkələri]]