Dövriyyə kapitalı

Dövriyyə kapitalı — Adam Smitin klassik siyasi iqtisadiyyat konsepsiyası. Həmçinin Karl Marksın siyasi iqtisadiyyatın əsas anlayışlarından biri hesab edilir. Dövriyyə kapitalı əsas kapital kimi sahibkarlıq sahəsinin tərəqqi ilə inkişaf edən müəyyən istehsal münasibətlərini ifadə edir.

Mühasibatlıq termini olan öz dövriyyə vəsaiti ilə qarışdırılmamalıdır. Öz dövriyyə kapitalı (bəzən xalis dövriyyə kapitalı) cari aktivlər ilə cari öhdəliklər arasındakı fərqdir, burada dövriyyə kapitalı istifadəsini şirkət tərəfindən həyata keçirilən obyektlərə bir reproduksiya dövrü və ya nisbətən qısa təqvim dövrü ərzində (adətən bir ildən çox olmayan) yatırılan maliyyə resurslarıdır.

İzahı

Dövriyyə kapitalı hər bir əməliyyat dövrü ərzində cari əməliyyatlara qoyulan kapitaldır. Bu, çox vaxt dövriyyə aktivləri, dövriyyə kapitalı kimi şərh olunur.

Dövriyyə kapitalı yalnız bir istehsal tsiklində iştirak edərək öz dəyərini tamamilə məhsula köçürür, əsas kapital isə istehsal prosesində dəfələrlə iştirak edərək, öz dəyərini hissə-hissə məhsula köçürür. Buna görə də dövriyyə kapitalı əsas kapitala nisbətən daha tez dövr edir. Avans kapitalının ümumi məbləğində dövriyyə kapitalının payının artması ilə bütün kapitalın dövriyyə müddəti azalır.

Dövriyyə kapitalı təkcə həcmi və strukturu ilə deyil, həm də dövriyyə aktivlərinin likvidliyi ilə xarakterizə olunur. Nəzərə alınır ki, məsələn, ehtiyatlar hazır məhsuldan az likviddir, lakin pul vəsaitləri tamamilə likviddir.

Müəssisələrin öz dövriyyə vəsaitləri təsərrüfat subyektinin maliyyə sabitliyini və əməliyyat müstəqilliyini təmin edir. Bank kreditləri və digər formalarda cəlb edilmiş borc kapitalı müəssisənin vəsaitlərə əlavə ehtiyacını ödəyir.

Dövriyyə vəsaitlərinin strukturu sənayedən, müəssisənin vəziyyətindən, mövsümilikdən və digər amillərdən asılıdır. Məsələn, sənaye istehsal sahəsinə ayrılan vəsaitlərin yüksək payının (70%) üstünlük təşkil etməsi ilə xarakterizə olunur.