Elektron referendum
Elektron referendum və ya e-referendum — səsvermənin elektron vasitələrlə həyata keçirildiyi referendum. Elektron referendumda klassik seçki qutusu sistemindən daha çox internet və ya rəqəmsal telefonlar kimi informasiya və kommunikasiya texnologiyalarından istifadə edilir.[1] Ənənəvi olaraq, e-referendum dövlət orqanları tərəfindən təşkil edilir, lakin bu gün hətta onlayn referendum və ya elektron seçkinin digər növlərini asanlaşdıra bilən özəl şirkətlər də mövcuddur.[2]
Üstünlükləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Digər elektron seçkilərdə olduğu kimi, elektron referendum da vətəndaşlar üçün səsvermənin daha rahat variantını təmin edir, çünki bu, daha az vaxt tələb edir və rəsmi seçki məntəqəsinə gəlmədən keçirilə bilər. Ümumiyyətlə, bunun həm də daha yüksək seçici fəallığına və vətəndaşların siyasi fəallığının artmasına səbəb olacağı güman edilir, lakin bu, İsveçrə nümunəsinin göstərdiyi kimi həmişə belə olmur. Elektron referendum həm də xaricdə yaşayanlar və əlillər üçün referendum səsverməsini daha əlçatan edir.[1]
Problemləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Digər elektron seçkilər kimi, elektron referendumlar da yüksək internet və kompüter bacarıqları tələb edir. Bundan əlavə, İKT-dən istifadə edilərək şəxsi məlumatların manipulyasiyası məsələsində hökumətə və ya referendumda səsverməni asanlaşdıran digər qurumlara etibar etmək çox vacibdir.[1]
Təcrübədə[redaktə | mənbəni redaktə et]
Elektron referendumla bağlı Avropa təcrübəsindən sonra İsveçrəni elektron referendum təcrübəsinin uğurlu nümunəsi kimi göstərmək olar. Cenevrə E-Seçki Sistemi və ya Sürix Elektron Səsvermə Sistemi kimi müxtəlif elektron səsvermə sistemlərini inkişaf etdirməklə İsveçrə lokal və ya hətta federal səviyyədə internet vasitəsilə referendumlar keçirməyə imkan verir.[1]
2002-ci ildə Nitsa sazişi üzrə referendum zamanı İrlandiya yeddi seçki dairəsində sınaq əsasında elektron səsvermə maşınlarından istifadə etmişdir. 2004-cü ildə Elektron Səsvermə və Hesablama üzrə Müstəqil Komissiyanın hesabatı maşınların etibarlılığı və səsvermə bülletenlərinin bütövlüyü ilə bağlı narahatlıqları artırdıqdan sonra hökumət ümummilli elektron sistemin tətbiqi planlarından imtina etmişdir. Elektron səsvermə, prosesin etibarlılığı ilə bağlı problemlərin və yüksək xərclər səbəbindən səsvermə maşınlarının saxlanmasının çətinliyi ilə bağlı əlavə hesabatların təsdiqlənməsilə, nəhayət, 2009-cu ildə ləğv edilmişdir.[3]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 3 4 Musiał-Karg, Magdalena. "Is Electronic Voting a Panacea for Low Election Turnout?: Examples of Estonian e-Elections and Swiss e-Referendums" (PDF). Polish Political Science. 41. 2012. 2023-11-14 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-11-16.
- ↑ "Electronic Referendum Platform". Far Rainbow (ingilis). 2021-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-02-16.
- ↑ Duncan, Pamela. "E-voting machines to be scrapped". The Irish Times (ingilis). 2021-03-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-02-18.