Ermənisiz Ermənistan

Vikipediya saytından
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç

Ermənisiz Ermənistan — Ermənistan və erməni diasporu arasında yayılmış fərqli mənalara malik ifadə.

Erməni soyqırımı

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Erməni soyqırımı zamanı qətliam yerlərinin, həmçinin deportasiya və məhv mərkəzlərinin xəritəsi.

Bəzi erməni və qeyri-erməni alimləri bu ifadəni 1915-ci il Erməni soyqırımının nəticələrinə istinad edərək istifadə edirdilər. Bu, Ermənistan yaylasının türklərin nəzarətində olan hissələrini əhəmiyyətli erməni əhalisindən məhrum etmişdir.[1][2][3]

Rusiya imperiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərinə qədərki dövrdə bir neçə Rusiya məmuru,[4] xüsusilə 1895–1896-cı illərdə xarici işlər naziri olmuş Aleksey Lobanov-Rostovski "ermənisiz Ermənistan" siyasətini təklif etmişdir.[5][6][7]

Birinci Dünya müharibəsi illərində Rusiya ordusu erməni könüllü birləşmələrinin köməyi ilə Türkiyə Ermənistanını işğal etmişdir. 1916-cı ildə Rusiya hökuməti erməni könüllü birləşmələrini ləğv etmişdir. Birinci Dünya müharibəsinin Qafqaz kampaniyası zamanı Rusiya ordusunu Osmanlı imperiyasının ermənilərin məskunlaşdığı ərazilərə aparan general Nikolay Yudeniç qalan ermənilərin öz yurdlarından deportasiya edilməsi planını təklif etmişdir.[8] Rusiya hökuməti bu ərazilərin rus kəndliləri və kazakları tərəfindən yenidən məskunlaşdırılması imkanlarını ciddi şəkildə nəzərdən keçirirdi.[9][10]

Birinci Dünya müharibəsi illərində "Rusiya hərbi birləşmələrindəki erməni əsgərlərinin sayı heç vaxt 20–25 mini ötmürdü" və erməni əsgərləri, bir qayda olaraq, "onlar Qafqaz cəbhəsindən şimala – Karpatlardan Baltik dənizinə qədərki əraziyə köçürülmüşdür; onların yerinə Volqa və Baltik sahillərindən hərbi hissələr tacik cəbhəsinə yerləşdirilmişdi". 1920-ci ildə Ermənistanın müdafiə naziri olmuş Ruben Ter-Minasyanın sözlərinə görə, bunun əsas iki səbəbi var idi:[11]

  • Rusiya Ermənistana sahib olmaq istəyirdi, lakin onun ermənilərsiz olmasını arzulayırdı;
  • Əgər Rusiya erməni qüvvələrini taciklərə qarşı cəmləşdirsəydi, onun vasitəsilə Ermənistanı fəth etsəydi, bir gün o ordu birdən öz milli tələblərini irəli sürə, hətta Rusiyaya da problem yarada bilərdi.

Ter-Minasyana görə, buna baxmayaraq, həm "Daşnaksütyun", həm də digər erməni aparıcı partiyaları müharibə zamanı nə Türkiyə, nə də Rusiya sərhədlərində heç bir siyasi məqsəd güdmədikləri üçün erməni qoşunlarının tacik sərhədində cəmləşməsinə can atmamışdılar.[11]

Ermənistandan mühacirət

[redaktə | mənbəni redaktə et]

XXI əsrin əvvəllərində bu ifadə adətən Ermənistandan mühacirətə aid edilmişdir. 2009-cu ildə Rusiya hökuməti erməniləri Rusiyada məskunlaşmağa təşviq edən "Soydaşlar" adlı miqrasiya proqramına başlamışdır.[12] Sosioloq Ruben Yeqanyan,[13] Birinci Dağlıq Qarabağ müharibəsi veteranı Sarkis Atspanyan[14] və siyasi analitik Ruben Mehrabyan[15] proqramın Ermənistanı ermənilərsiz qoyduğunu bildirmişdilər. 2013-cü ildə Atspanyan Rusiyanın "ermənisiz Ermənistan" siyasəti kimi gördüyünü Ermənistan hökumətinin Avrasiya İttifaqına qoşulmaq qərarı və Rusiyaya kütləvi mühacirət ehtimalı ilə əlaqələndirmişdir.[16]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Derogy, Jacques. Resistance and Revenge: The Armenian Assassination of the Turkish Leaders Responsible for the 1915 Massacres and Deportations. 1990: Transaction Publishers. 31 December 2011. 24–25. ISBN 9781412833165. Massacres and deportations had answered the prayers of those who dreamed of an Armenian without Armenians. The act was given a name after the Jewish martyrdom during World War II. It was called 'genocide.' The horror of the genocide of 1915-1916 cannot be measured by the number of victims.
  2. ↑ Gasparyan, Seda. "The word yeghern and the semantic field of its equivalence in English" (PDF). Armenological Researches Institute of Yerevan State University. səh. 3. November 16, 2014 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. As it happened, the Turkish beneficiaries of an “Armenia without Armenians” and, despite worldwide pledges and promises to punish the perpetrators, escaped any responsibility for the crime.
  3. ↑ Barseghov, Yuri. "Геноцид армян—преступление против человечества (О правомерности термина и юридической квалификации) [Armenian genocide—a crime against humanity (on rightfulness of the termin and juridical qualification)]". Lraber Hasarakakan Gitutyunneri (rus) (4). 1987: 25. ISSN 0320-8117. 2020-07-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-27. Скрыть от мира физическое уничтожение одного из древнейших народов мира, внесшего крупный вклад в развитие человеческой цивилизации,—задача, конечно, 'непосильная. Армения без армян—сама по себе представляет неопровержимое доказательство геноцида.
  4. ↑ Azadian, Edmond Y. "Friend or Foe?". Armenian Mirror-Spectator. 25 June 2013. 27 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 May 2024. The rulers of Christian Russia were relatively more tolerant than, let’s say, their Ottoman counterparts. But the word “relative” needs to be understood in its full implication here, as Armenians subsequently heard warnings by Russian officials that Russia needs Armenia without Armenians. Just one example of Russian tyranny was that Armenian church property was confiscated by a decree of the czar.
  5. ↑ Suny, Ronald Grigor. The Making of the Georgian Nation (2nd). Bloomington: Indiana Univ. Press. 1994. səh. 180. ISBN 9780253209153.
  6. ↑ Weiss, Martha. Zwemer, Samuel Marinus (redaktor). "The Armenian Question". The Moslem World. New York: Missionary Review Publishing. 10. 1920: 343.
  7. ↑ Somakian, Manoug. Empires in Conflict: Armenia and the Great Powers, 1912-1920. I. B. Tauris. 1995. səh. 23. ISBN 9781850439127.
  8. ↑ Veenhoven, Willem Adriaan. Case Studies on Human Rights and Fundamental Freedoms Volume Two: A World Survey. The Hague: Martinus Nijhoff Publishers. 1975. səh. 499. ISBN 9789024717811.
  9. ↑ Suny, Ronald Grigor. The Making of the Georgian Nation (2nd). Bloomington: Indiana Univ. Press. 1994. səh. 180. ISBN 9780253209153.
  10. ↑ Hovannisian, Richard. The Republic of Armenia: Volume 1, The First Years, 1918–1919. Los Angeles: University of California Press. 1971. 14–15. ISBN 0-520-01805-2.
  11. ↑ 1 2 Ter-Minasyan, Ruben. D6%82%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B6%D5%B3%D5%AB%D5%BC%D5% A8 Armenian-Turkish wrinkle (#bad_url) (erməni). Cairo: Yusaber. 1924. 64–65.
  12. ↑ Grigoryan, Marianna. "Armenia: Russian Guest Worker Program Highlights Population Drain". EurasiaNet. Open Society Foundations. 25 March 2011. 7 January 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 May 2024.
  13. ↑ Abrahamyan, Gayane. "Dangerous Decline: Demographers raise alarm over exodus from Armenia". ArmeniaNow. 2 March 2011. 4 March 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 May 2024. “What does ‘it worries’ mean, if they [the government] cannot even prevent the program which leaves Armenia without Armenians, initiated by their strategic partner?” says sociologist, expert, Ruben Yeganyan (who has worked with UN and other international institutions on the issue).
  14. ↑ "Armenia without Armenians is what Russia wishes, says expert". Tert.am. 24 May 2013. 29 November 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 October 2013. “Russia implements the ‘Armenia without Armenians’ program. Migration in my country has reached such a level that one doesn’t have to even offer a weapon. There has to be someone to use it,” he noted.
  15. ↑ "Political expert: Russia wants to fill its demographic hole with migrants from Armenia". A1plus. 10 July 2014. 16 November 2014 tarixində arxivləşdirilib.
  16. ↑ Martirosyan, Armine. "Вступление Армении в Таможенный союз приведет к утрате суверенитета, заявили бывшие политзаключенные" (rus). Caucasian Knot. 18 September 2013. 3 March 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 May 2024. Таможенный союз приведет к массовой миграции, считает бывший политзаключенный. "Россия уже давно ведет политику "Армения без армян". Тому доказательство российская программа "Переселение соотечественников", которая способствовала большой миграции из Армении в Россию целыми семьями", - отметил в своем выступлении Ацпанян.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Ermənisiz_Ermənistan&oldid=7655765"