Estrada doktrinası
Estrada doktrinası — Paskual Ortis Rubionun prezidentliyi dövründə (1930-1932) yeni hökumətlərin tanınmasına dair 27 sentyabr 1930-cu il kommunikesində Meksikanın xarici işlər naziri Xenaro Estrada Felis tərəfindən formulə edilmiş doktrina.[1]"Hökumətlərin qeyri-formal tanınması" doktrinası da adlanır. Tobara doktrinasının əksinə olaraq Estrada doktrinası belə hesab edir ki, müəyyən ölkənin hökumətinin tanınması xarici dövlətlərin xüsusi aktının olmasını tələb etməməlidir. Doktrina 1930-cu ildən 2000-ci illərin əvvəllərinədək Meksikanın xarici siyasətinin əsasını təşkil etmişdir.
Doktrina 70 il ərzində ölkənin xarici siyasətində ən təsirli vasitə olub. Doktrinaya görə, xarici dövlətlər hökumətləri, eləcə də başqa dövlətlərin hökumətlərindəki dəyişiklikləri müsbət və ya mənfi mənada qiymətləndirməməlidirlər; çünki belə hərəkət dövlət suverenliyinin pozulmasına səbəb ola bilər. Bu siyasət dövlətin daxili yurisdiksiyasında olan işlərə qarışmamaq, beynəlxalq mübahisələri dinc yolla həll etmək və öz müqəddəratını təyin etmə prinsiplərinə əsaslanır.[2].
Haqqında
[redaktə | mənbəni redaktə et]12 sentyabr 1931-ci il tarixdə Meksika Millətlər Liqasına qəbul edildi. Bu hadisə olduqca əlamətdar idi, çünki ABŞ-la aralarında həll edilməmiş problemlər qaldığına görə Birinci Dünya müharibəsi başa çatdıqdan sonra yaradılan beynəlxalq hökumətlərarası təşkilatların heç birinə Meksika dəvət edilməmişdi. Bu zaman Meksika beynəlxalq hüquqa və dövlətin daxili yurisdiksiyasında olan işlərə qarışmamaq, öz müqəddəratını təyin etmə prinsiplərinə əsaslanan mövqeyini nümayiş etdirməyə başladı. Meksika hökuməti həmişə mübahisələrin dinc yolla həllini dəstəkləyir və beynəlxalq münasibətlərdə güc tətbiq etməyi rədd edirdi. Bütün bunlar dövlətə mühüm beynəlxalq nüfuz qazandırdı. Latın Amerikası və Karib hövzəsindəki cənub qonşularına görə Meksika Amerika Dövlətlərinin Beynəlxalq Konfransına üz tutdu; halbuki əvvəllər ABŞ tərəfindən tanınmadığına görə Meksika hökumətinin burada iştirakı istisna edilmişdi. Havana (1928) və Montevideoda (1933) keçirilən, Latın Amerikası ölkələrinin birliyi və beynəlxalq hüquqa həsr edilmiş konfranslarda Meksika böyük nüfuz əldə etdi. [3] Eyni zamanda, Meksika beynəlxalq tanıma haqqında Estrada doktrinası kimi adlandırdığı mövqeyini yaymaq imkanı əldə etmiş oldu.
Məzmunu
[redaktə | mənbəni redaktə et]Estrada doktrinası göstərirdi ki, başqa dövlətlərdə de-fakto hökumətlər yarandıqda Meksika onların tanınmasını dəstəkləmirdi. Başqa dövlətlərin suverenliyinə zərbə vurmaqla, tanınma həmin dövlətləri həssas bir mövqedə qoyur; çünki bu zaman de-fakto hökumətin daxili işləri xarici hökumətlərin qanuniliyi və legitimliyi haqqında qərar verən zaman tənqidi mövqe tutan digər hökumətlər tərəfindən mühakimə edilə bilər. Öz müstəqilliyini tanıtdırmaq olduqca çətin olduğuna görə, Meksika özü belə praktikadan əziyyət çəkirdi.
Estrada doktrinası daha çox 1970-ci illərdə - Meksikanın dövlət çevrilişi nəticəsində yaranmış Cənubi Amerika hökumətlərini tanımaqdan imtina etmədiyi dövrlərdə geniş istifadə olunmuşdur. Meksikanın belə hökumətlərə qarşı gördüyü yeganə tədbir səfirlik yaratmaqdan çəkinməsi olmuşdur.
Başqa sözlə, Estrada doktrinası iddia edir ki, Meksika gərək başqa dövlətlərin hökumətlərini, eləcə də bu hökumətlərdəki dəyişiklikləri müsbət və ya mənfi mənada qiymətləndirməsin; çünki belə hərəkət onların suverenliyinin pozulmasına səbəb ola bilər. Bundan əlavə, doktrina dövlətin daxili yurisdiksiyasında olan işlərə qarışmamaq, beynəlxalq mübahisələri dinc yolla həll etmək və öz müqəddəratını təyin etmə kimi dövlətlərin bir-birinə hörmət və qarşılıqlı əməkdaşlığını təşviq edən beynəlxalq hüququn prinsiplərinə əsaslanır.
Hazırkı vəziyyət
[redaktə | mənbəni redaktə et]Visente Foksun prezidentliyi dövründə (2000-2006) hər iki xarici işlər naziri - Xorxe Kastanyeda Qutman və Luis Ernesto Derbez Estrada doktrinasının tətbiqini dayandırmağa çalışmışdılar.[4] Nəticədə Kastanyeda doktrinası irəli sürüldü, lakin Felipe Kalderonun prezidentliyi dövründə Estrada doktrinasının tətbiqi tamamilə dayandırıldı.
Ziddiyyətli məqamlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]Doktrinanın tənqidçilərinin əksəriyyəti diktatura hesab edilmiş hökumətlərin yarandığı halda Meksika hökumətinin neytral qalmasının siyasi cəhətdən əsaslı olub-olmadığını mübahisələndirirlər.
Sonralar Visente Foksun prezidentliyi dövründə iki il xarici işlər naziri kimi fəaliyyət göstərmiş Xorxe Kastanyeda Qutman hələ 1987-ci ildə Meksikanın xarici siyasətini tənqid edərək qeyd etmişdir ki,[5]
|
Meksikanın xarici siyasətində davamlı olaraq bizim prinsiplərimizin və beynəlxalq hüququn müdafiə olunduğu iddia edilir. Buna uyğun olaraq, bizim heç bir marağımız yoxdur, əvəzində prinsiplərimiz var, hansı ki bu, diplomatik ikiüzlülük hesab edilə bilər. Uzun müddətdir ki, prinsiplərin bu cür uğursuz tətbiqi hər bir həqiqi xarici siyasətin daxili dəstəklənməsini sarsıdır və ölkəni beynəlxalq səhnədə təkəbbürlü bir dövlətə çevirir. | 
|
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Aqşin Quliyev. Hüquq ensiklopediyası. Bakı, Qanun, 2007. 1108 s.
- Pereña-García, Mercedes (2001). Las Relaciones Diplomáticas de México. Plaza y Valdés, p. 94. ISBN 968-856-917-8.
- Velázquez Flores, Rafael (2007). Factores, Bases y Fundamentos de la Política Exterior de México. Plaza y Valdés, p. 331. ISBN 970-722-473-8.
- Secretariat of Foreign Affairs (2005) La Política Exterior Mexicana en la Transición. FCE, SRE, p. 281. ISBN 968-16-7745-5.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Rodríguez, Itzel. "De Actualidad Política: ¿Qué dice la Doctrina Estrada?" (ispan). Se Piensa. 2009-03-31 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-04-04.
- ↑ "LA DOCTRINA ESTRADA Y EL PRINCIPIO DE LA NOINTERVENCIÓN" (PDF) (ispan). Archived from the original on 2009-02-06. İstifadə tarixi: 2018-10-12.
- ↑ Vázquez Flores (2007), p. 132
- ↑ Ramírez, Carlos. "Doctrina Estrada; Doctrina Castañeda" (ispan). Yahoo! GeoCities. September 28, 2001. 2009-07-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-04-04.
- ↑ Pereña-Gracía (2001), p. 36