Etel Lilian Voyniç

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Etel Lilian Voyniç
ing. Ethel Lilian Voynich
Doğum adı Ethel Lilian Boole[1]
Doğum tarixi
Doğum yeri İrlandiya
Vəfat tarixi (96 yaşında)
Vəfat yeri Nyu-York
Milliyyəti İngilis
Atası Corc Bul[1]
Fəaliyyəti Yazıçı
Fəaliyyət illəri 1897-ci ildən
Əsərlərinin dili İngiliscə
Janr Roman
Tanınmış əsəri
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Etel Lilian Voyniç[2][3] (ing. Ethel Lilian Voynich; 11 may 1864[4][5], Ballintempl[d], Kork[d], Böyük Britaniya və İrlandiya Birləşmiş Krallığı[1] – 27 iyul 1960[4], Nyu-York, Nyu-York ştatı) — İngilis yazıçısı, tərcüməçisi, bəstəkarı, görkəmli ingilis alimi və riyaziyyat professoru Corc Bulinin qızı, Vilfred Voyniçin həyat yoldaşı. Veneradakı Voyniç krateri onun şərəfinə adlandırılmışdır.

Həyatı və fəaliyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Atası Corc Bula onun doğulmasından 6 ay sonra vəfat etdiyi üçün Etel onu heç tanımırdı. Anası Meri Everest yunan dili professorun qızı idi. Meri istedadlı riyaziyyatçı idi. Himalay dağlarının ən hündür zirvəsi Everest dağı (Comolunqma) Merinin əmisi Corc Everestin adını daşıyır. Ana beş qızı yoxsulluq içində böyüdüb. Buna görə də, ən kiçiyi Etel səkkiz yaşına çatanda onu mərhum ərinin mədəndə kvartal ustası işləyən qardaşının yanına apardı. O, çox dindar və sərt bir insan idi. 1882-ci ildə Etel kiçik bir miras aldı və Berlin Konservatoriyasında pianoçu kimi musiqi təhsili almağa başladı[6]. Berlində o, universitetdə slavyan mühazirələrində də iştirak edirdi. Londona gəldikdən sonra o, siyasi mühacirlərin görüşlərində iştirak etdi, onların arasında ukraynalı yazıçı Sergey Kravçinski (təxəllüsü Stepnyak) idi. Ona vətəni haqqında çox danışdı. Etel 1887-ci ildə reallaşdırdığı Rusiya

Mixail Voyniç

İmperiyasını ziyarət etmək arzusunda idi. O, iki il Rusiyada Venevitinovlar ailəsinin Voronej vilayətindəki malikanəsində tərbiyyəçi, musiqi və ingilis dili müəllimi kimi işləyib.1902-ci ildə o, Sibir sürgünündən qaçaraq İngiltərəyə köçən (o, Voyniç əlyazmasının kəşfçisi kimi tanınır) Polşa-Litva inqilabçısı (sonralar yazıçı və bibliofil olan) V.L.Voyniçlə evlənir. Etel Voyniç Rusiyanın Çar rejimini tənqid edən Rusiya Azadlıq Dostları Cəmiyyətinin və Azad Rus Mətbuat Fondunun üzvü idi. Kravçinski ilə ünsiyyət, eləcə də böyük italyan vətənpərvərləri Cüzeppe Qaribaldi və Cüzeppe Madzininin tərcümeyi-hallarını oxumaq təəssüratı altında olan Voyniç kitabının qəhrəmanı – Ovod Artur Burtonun obrazını və xarakterini yaratmışdır. Məşhur qədim yunan filosofu Sokratın da eyni təxəllüsü var idi. 1897-ci ildə ABŞ və İngiltərədə "Ovod" kitabı nəşr olundu. Növbəti il ​​onun rusca tərcüməsi Rusiyada çıxdı və burada roman böyük uğur qazandı. Kitab sonradan bir çox dillərdə bir neçə dəfə təkrar nəşr edilmişdir. Romanda 1830-1840-cı illərdə İtaliyanın “Gənc İtaliya” gizli təşkilatının fəaliyyəti mühüm yer tutur. Napoleon ordusunun məğlubiyyətindən sonra əvvəllər imperiyanın tərkibinə daxil olan bütün İtaliya bir neçə ayrı dövlətə bölündü və faktiki olaraq Avstriya qoşunları tərəfindən tutuldu. İtaliyada qeyd-şərtsiz səlahiyyətə malik olan Roma Katolik Kilsəsinin başçısı Papa öz siyasətini işğalçılara qarşı yönəltdi. İtaliyada ölkənin birləşməsi və onun müstəqilliyi uğrunda mübarizə tərəfdarlarının vətənpərvərlik hissləri güclü idi. 1833-cü ildə roman başlayanda İtaliyanın müxtəlif bölgələrində silahlı üsyanlar baş verir. 1848-ci ilə qədər inqilab dalğası artıq Qərbi Avropa və İtaliyanı bürümüşdü. 1846-cı ildə Roma Papasının başçılıq etdiyi Roma Katolik Kilsəsi bir sıra liberal islahatlar həyata keçirdi ki, bu islahatların az faydası romanın ikinci və üçüncü hissələrinin personajları tərəfindən müzakirə edilir. Üç dəfə - 1928, 1955 və 1980-ci illərdə Etel Voyniçin romanı əsasında çəkilmiş "Ovod" filmləri ekranlara çıxdı. Bir neçə dramaturq və rejissor teatrlarda pyeslər və operalar qoyublar. 1895-ci ildə "Rusiyanın yumoru" adı ilə məşhur rus nasir və şairlərinin əsərlərinin ingilis dilinə tərcümələri toplusu nəşr olundu: N. V. Qoqol, M. Yu. Lermontov, F. M. Dostoyevski, M. E. Saltıkov-Şchedrin, G. İ.Uspenski, V.M.Qarşin, İ.F.Qorbunov, A.N.Ostrovski və S.M.Stepnyak. 1901-ci ildə yazıçı Cek Raymond adlı yeni romanını tamamladı. Onun digər romanının (1904) qəhrəmanı "Olivia Latham"da Etel Voyniçin özünün xarakter xüsusiyyətləri nəzərə çarpır. 1910-cu ildə onun “Kəsilən dostluq” kitabı işıq üzü gördü. Onun rus dilinə tərcüməsi “Sürgündəki Ovod” adlanırdı. 1911-ci ildə Voynich T. G. Şevçenkonun altı lirik şeirini ingilis dilinə tərcümə etdi. Sonralar o, uzun müddət heç nə bəstələmədi, tərcümə etmədi, musiqini ədəbiyyatdan üstün tutdu. O, bir neçə musiqi əsəri yaratdı, onlardan ən yaxşısını “Babil” oratoriyası hesab etdi. 1931-ci ildə məskunlaşdığı ABŞ-də onun polyak bəstəkarı F.Şopenin məktublar toplusunun polyak və fransız dillərindən ingilis dilinə tərcüməsi nəşr olundu. 1945-ci ilin yazında (81 yaşında) o, "Ayaqqabılarını çıxar" adlı son əsərini yazıb bitirdi. ABŞ-də unudulmuş Voynich, SSRİ-də inanılmaz populyarlığı, böyük tirajları və Ovod filminin uyğunlaşdırılması haqqında yalnız bu vaxt öyrəndi: onu ABŞ-də ədəbiyyatşünas Evgeniya Taratuta tapdı (bax: "Dostumuz Etel Lilian Voyniç", Oqonyok kitabxanası, № 42, 1957). Sovet oxucularından məktublar almağa başladı, Nyu-Yorkda pionerlər, Bolşoy Teatrının artistləri, dənizçilər və ABŞ-də işləyən digər müxtəlif sovet vətəndaşlarından ibarət nümayəndə heyətləri tərəfindən ziyarət edildi. 1955-ci il dekabrın 15-də Sov.İKP MK-nın Katibliyi E.L.Voyniç məsələsini müzakirə etdi və sonra Sov.İKP MK Rəyasət Heyəti (1955-ci il 19 dekabr tarixli 175 saylı protokol) aşağıdakı qərarı təsdiq etdi: 1. SSRİ Yazıçılar İttifaqı İdarə Heyəti katibliyinin və SSRİ Mədəniyyət Nazirliyinin ABŞ-də yaşayan yazıçı L.Voyniçə (Lillian Ethel Buhl - mətndə olduğu kimi) 15 manat məbləğində qonorar ödənilməsi təklifi qəbul edilsin. Sovet İttifaqında onun “Ovod” romanının çoxsaylı nəşrlərinə görə min Amerika dolları. 2. SSRİ Mədəniyyət Nazirliyinə icazə verilsin ki, L.Voyniçə dar filmdə çəkilmiş “Ovod” filminin bir nüsxəsi hədiyyə edilsin. 27 iyul 1960-cı ildə vəfat etdi. Onun vəsiyyətinə əsasən, onun cəsədi yandırılıb və külləri Nyu-Yorkun Mərkəzi Parkına səpələnib.

Əsərləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • "Ovod"
  • "Qırılmış dostluq"
  • "Ayaqqablarınızı çıxarın"
  • "Cek Reymond"
  • "Olivia Letam"

Şaiyələr

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yazıçı Robin Brüs Loxart (Brüs Loxartın oğlu) "Casusların Kralı" adlı macəralı kitabında Voyniçin sevgilisinin guya sonradan "casusların ası" adlandırılan Sidney Reyli olduğunu və birlikdə İtaliyaya getdiklərini iddia edirdi. burada Reyli Voyniç-ə hekayəsini danışdı və kitabın qəhrəmanı Artur Burtonun prototiplərindən birinə çevrildi. Bununla belə, Reylinin bioqrafı və kəşfiyyat tarixçisi Endryu Kuk bu romantik, lakin əsassız əfsanəyə qarşı çıxdı. Onun fikrincə, casus Reylinin hərəkətləri və görüşləri haqqında məlumat vermək üçün azad düşüncəli ingilis qadınının izi ilə səyahət etməsi ehtimalı daha çoxdur.

Sənədli film

[redaktə | mənbəni redaktə et]

"Dahilər və yaramazlar. Etel Lilian Voyniç" (“Mədəniyyət” telekanalının sənədli serialı, 26.02.2014-cü il tarixində yayımlandı)

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 Blain V., Grundy I., Clements P. The Feminist Companion to Literature in English (ing.): Women Writers from the Middle Ages to the Present. 1990. P. 1117.
  2. ↑ Ethel Lilian Voynich // Dictionary of Irish Biography (англ.) — RIA.
  3. ↑ Ethel Voynich // FemBio-Datenbank (нем.)
  4. ↑ 1 2 Ethel Voynich // FemBio database (alm.).
  5. ↑ Ethel Lilian Voynich // Dictionary of Irish Biography (ing.). RIA.
  6. ↑ Blain V., Grundy I., Clements P. The Feminist Companion to Literature in English (англ.): Women Writers from the Middle Ages to the Present — 1990. — P. 1117.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Etel_Lilian_Voyniç&oldid=7763685"