Faust (opera) üçün mənbəyə bax

{{Opera
| adı                  = Faust
| orijinal adı         = {{Dil-fr|Faust}}
| şəkil                = [[Fayl:1925-Faust.jpg|200px|]]
| şəkil_izah           = Faust operasının afişası (1925)
| ölkə                 = {{FRA}} 
| dili                 = [[Fransızca]]
| dillər               = 
| bəstəkar             = [[Şarl Fransua Quno]]
| libretto             = [[Jül Barbye]], [[Mişel Karre]]
| dirijor              = 
| süjeti               = [[Yohann Volfqanq Göte]]nin [[Faust|“Faust”]] dram poeması
| janrı                = faciə
| personajlar          = Personajlar:
* Faust (Tenor)
* Mefistofil (Bass)
* Marqarita (Sopran)
* Valentin (Bariton)
* Zibel (Mezzo-sopran)
* Vaqner (Bass)
* Marta (Alt)
| səhnə                = 
| pərdə                = 4 
| müddəti              = 3 saat
| tarixi               = 
| premyerası           = [[19 mart]], [[1859]]
| yeri                 = [[Paris]], “Teatr lirik”
| səhnədəkilər         = 
| ifaçılar             =
| audio                = 
| audio_izah           =
}}
[[Fayl:Ary Scheffer - Faust and Marguerite in the Garden - WGA20978.jpg|thumb|260px|''Faust və Marqarita'']]
'''"Faust"''' ya '''"Marqarita"''' ({{Dil-fr|Faust}}) — [[fransız]] [[bəstəkar]]ı [[Şarl Fransua Quno]]nun 4 pərdəli opera əsəri. Operanın librettosu [[Jül Barbye]], [[Mişel Karre]] tərəfindən [[Yohann Volfqanq Göte]]nin "[[Faust]]" dram poemasının birinci hissəsinin süjeti əsasında yazılmışdır. "Faust" operasının premyerası Parisin “Teatr lirik” səhnəsində [[19 mart]] [[1859]]-cu ildə oynanılmışdır.

== Yaranma tarixi ==
Götenin “Faust” dram-poemasının süjeti əsasında Qunonun opera yazmaq fikiri hələ 1839-cu ildə olmuşdur. Lakin həyata keçirmək 17 il sonra mümkün olmuşdur. Librettonu yazmaq üçün [[Jül Barbye]], [[Mişel Karre]] böyük həvəslə razılıq verirlər. Bəstə üzərində iş bitər-bitməz Parisin teatrlarında melodram Faust  peyda olur. Sifarişçi rəqabətdən ehtiyatlanaraq operanı tamaşaya qoymaqdan imtina edərək Qunoya yeni bir opera yazmağı təklif edir. Bundan ruhdan düşməyən Şarl Quno operanın üzərində axıra qədər işləyərək bitirir və [[19 mart]] [[1859]]-cu ildə Parisdə səhnəyə qoymağa müfəssəl olur. İlk əvvəl uğur qazana bilməsə də get-gedə populyarlaşaraq 57 dəfə tamaşaya qoyulmuş olur. Götenin Faustu orta əsrlərə aid alman əfsanəsinə əsaslanan fəlsəfi məzmun daşısa da operada  lirik məişət hadisələri daha ön plana çəkilmişdir.

== Personajlar ==
{| class="wikitable; background:#eeddbb" border="1" width="60%" style="background:#eeddbb "
!|Personajlar
!|Səs
!Primyera ifaçıları<br />19 mart 1859<br /> Dirijor: [[Adolf Deloffr]]
|-
|Faust
|[[tenor]]
|Jozef barbo 
|-
|Mefistofel
|[[bas]]
|Emil Balank
|-
|Marqarita
|[[soprano]]
|Mari Miolan-Karvalo
|-
|Valentin
|[[bariton]]
|Reyno 
|-
|Vaqner
|[[bas]]
|M. Sibo 
|-
|Zibel
|[[mezzo-soprano]]
|Fevr 
|-
|Marta
|[[kontralto]]
|Düklo 
|-
| colspan="3"|tələbələr, əsgərlər, şəhərlilər, uşaqlar, sadə insanlar
|}

== Proloq ==
Faust əlacsız halda [[şeytan]]a səslənir. Bu an onun önündə Mefistofel canlanır. Bundan qorxuya düşən faust dərhal kabusu qovmağa çalışır. Mefistofel ona: '''''“Şeytana imdad üçün səslənib, sonra da onu qovmağın nə mənası var!” ''''' Faustun: '''''“Mənim üçün sən nə edə bilərsən axı?”''''' sualına, Mefistofel ad-san, şöhrət təklif etsə də onu bunlar az maraqlandırdığını cavanlaşmaq istədiyini söyləyir. Cəhənnəm elçisi şərtlə: '''''“mən hər zaman qulluğunda hazıram, amma burada yaz ki, sonra sən mənim olacaqsan”''''' buna əvvəl tərəddüd edən, sonra isə şeytanın Marqaritanın gözəl əksini təsvir edərək onu şirnikdirməsindən sonra '''''(“Cavanlıq necə də gözəldir, sən bir bura bax mənim təbibim!”)'''''  razılıq verən Faust cavanlaşır və Mefistofellə yola düzəlir.
{{Dinlə
| tipi         = musiqi
| faylınadı  = Caruso, Journet, Charles Gounod's Faust, 'O merveille! ... A moi les plaisirs'.ogg
| adı        = Faust: "O merveille! ... A moi les plaisirs" - "O möcüzə! ... Mənə xoşdur"
| alt        = Caruso, Journet, Charles Gounod's Faust, 'O merveille! ... A moi les plaisirs'.ogg
| izahı      =Mefistofel ([[Marsel Jurne]]) Faustu ([[Enriko Karuzo]]) Marquerita ilə şirnikdirərək, şeytanın şərtinə imza atdırır. I Pərəd 
| faylınadı2 = Faust de Gounod Le veau d'or.ogg
| adı2       = "Le veau d'or" - “Qızıl buzov”
| alt2       = Faust de Gounod Le veau d'or.ogg
| izahı2     = Mefistofel ([[Fyodor Şalyapin]]) II Pərəd
| faylınadı3 = 
| adı3       = 
| alt3       = 
| izahı3     = 
 }}
== I Pərdə ==
Kef məclisinin qızğın çağında Mefistofel peyda olur. Özünü cazibədar göstərən Mefistofel hamıya şərab təklif edərək Vaqnerin ilk döyüşdən məhv olacağını söyləyir. Dalınca Marqaritanın sağlığına badə qaldırır. Bundan hiddətlənən Valentin qılıncını sıyırarkən o sınmış olur. Bundan sonra hamı qarşılarında kim olduğunu anlayır və dərhal qılıncın xaçabənzər dəstəyini qaldıraraq onu qovmağa çalışırlar. O, isə onlara: '''''“Tezliklə biz görüşərik cənablar, xudafis!”''''' deyərək qeyb olur.

Faustun yanına qayıdan Mefistofel ona əylənməyi təklif edir. Faust onun yadına Maqaritanı salır. Mefistofel ona: '''''“Ancaq onun paklığı bizə mane olur!”''''' Faust onu tərk edəcəyi ilə hədələyir. Mefitofel Faustu əmin edərək: '''''“sevimli həkimimlə ayrılmaq istəməzdim, mənim üçün qiymətlisiniz! O bizə gələcək — sizə söz verirəm!”'''''

Şəhər meydanı. Faust Marqarita ilə görüşü gözləyir. Mefistofel bunun üçün Zibelanın başını qatır. Qızı görən faust ona yaxınlaşır: '''''“Gözələ öz əlimi sizi cəngavər tək daim qorumaq üçün uzatmağa cürət edə bilərəmmi..”'''''  Marqareta ləyaqətli olduğu üçün onu qəbul etmir: '''''“Ah yox-yox, bu mənim üçün ziyadəsindən artıq şərəf olardı, bir o qədər gözəl deyiləm ki, cəngavər lütfünə layiq olum”''''' deməsi və çıxıb getməsi məftun olmuş Faustu hiddətləndirir.

== II Pərdə ==
Zibel Marqarita üçün çiçəklər dərir lakin onlar dərhal solurlar. Nəhlət şeytana! deyərək əllərini müqəddəs suda yumağı qərara alır. Zibel çiçək dəstəsini qaı ağzında qoyub gedir. Bu an bağçada Faust və Mefistotel peyda olur. Onlar Zibelin öz qəlbini Marqaritaya açmasını görürlər. Faustun ürəyini qısqanclıq hissi bürüyür. Mefistofel gülü göstərərək ironik tərzdə onda daha qiymətli şey olduğunu deyir. Onlar qapının ağzında zinət və cəvahirlərlə dolu mücrünü qoyub gedirlər.

Qapıya çıxan Marqarita çiçəkləri gördükdə Zibelin gətirmiş olduğunu anlayır. Bu dəm onun gözü zinət və cəvahirlərlə dolu mücrüyə sataşır. Təsirlənən Marqarita onları bir-bir sınaqdan keçirir. '''''“Elə bil bilərəkdən, budur bu da güzgü, mənim üçün! Ona necə baxmamaq olar? Necə baxmamaq olar?”''''' Bu ifadələri ilə Marqareta dəyişilir: tamah onun məsumiyətinin yerini tutmuş olur. Bu dəm qonşusu Marta peyda olur. O, heç şübhə etmir ki, cəvahirat məftun cəngavərin işidir. Faust və Mefistofel peyda olurlar. Mefistofel Martanı öz öhdəsinə götürərək Faust ilə Marqaritanın təklikdə qalmalarına imkan yaradır. Mefistofel Martanın dul olmasından istifadə edərək özünü ona təklif edir. Bu dəm Faust da marqaretaya eşq elan edir.
{{Naviqasiya cədvəli
 |ad                      = 
 |navbar                  = 
 | state = collapsed 
 |əsas_başlıq_stili       = background:#eeddbb
 |başlıq                  = {{Dil-fr|“Le veau d'or”}} (“Qızıl buzov”) 
 |cisminin_stili          = background:
 |başlıq1                 = 
 |siyahı1                 = 
{{Sitat qutusu
 |title =
 |quote  = 
{{sütunlar}}
{{sütun}}
<poem>
<div style="text-align:center; padding:px;color:#8888AA;font-family: book antiqua"><div style="font-size:140%;">
''(fransızca)''
I.
Le veau d’or est toujours debout ;
On encense
Sa puissance
D’un bout du monde à l’autre bout !
Pour fêter l’infâme idole,
Rois et peuples confondus,
Au bruit sombre des écus
Dansent une ronde folle
Autour de son piédestal?…
Et Satan conduit le bal !
II.
Le veau d’or est vainqueur des Dieux ;
Dans sa gloire
Dérisoire
Le monstre abject insulte aux cieux !
Il contemple, ô race étrange !
A ses pieds le genre humain
Se ruant, le fer en main,
Dans le sang et dans la fange
Où brille l’ardent métal !…
Et Satan conduit le bal !
Et Satan conduit le bal !
</div></poem>
{{sütun}}
<poem>
<div style="text-align:center; padding:px;color:#8888AA;font-family: book antiqua"><div style="font-size:140%;">
''(azərbaycanca, hərfi tərcümə)''
I.
Yer üzündə, insan irqi,
Alçaq bütə edir səcdə
O, bütün kainata hakim
Bu büt - qızıl buzovdur!
Canla-başla səcdə edirlər bütə
Bütün məsəb və ölkələrin insanları
Dəlicə rəqs edir dövrəsində
Bu kürsü ətrafında?...
İblisdir mərasimə hakim!
II.
Qızıl büt edir göylərə nifrət;
Dəyişir rişxəndlə 
o, göylərin hökmünü!
Çəkişir ölkələr;
Qılıncla axıdılır
İnsan qanı su kimi
Dəmir üçün ölür insanlar!
İblisdir mərasimə hakim!
İblisdir mərasimə hakim!
</div></poem>
{{sütun/son}} 
 |source =
 |qalign = center
 |align  = center
 |fontsize  = 100%
 |width  =80%
 |bgcolor   =#eeddbb
}}}}

== III Pərdə ==
=== ''I səhnə'' === 
Faustun eşqi Marqaritaya əzab vermiş olur. Uzun müddət tənhalığa qapılan Marqareta onu yolunu gözləyir, amma nahaq: Faust onu atmışdır. Amma Zibel əvvəlki kimi ona sadiqdir, bu ona bir qədər təskinlik verir.

=== ''II səhnə'' ===
Mefistofel Fausta nə qədər təskinlik versə də o, Marqaritanı unuda bilmir. Bunu görən Mefistofel Faustun hissinə toxunaraq onu lağa qoyur. Bu an Valentin əlində qılınc peyda olur. Döyüş öncəsi Faust və Valentin tanrıya nəhlət oxuyaraq onun lütfündən imtina edirlər. Fausta ürək dirək verərək Mefistofis: '''''“Ürəklə qılınc çəkin! Müdafiənlə mən məşqul olaram!”'''''  Valentin 3 dəfə cəhd edir, boşa çıxır. Axırda Faust Valentinə ölümcül zərbə vurur. Mefistofel qeyb olur. Ölüm ayağında başına toplaşanlar içində bacısı Marqarita Valentinin əzablarını yüngülləşdirmək istərkən qardaşı onu Zibelanın və kütlənin yalvarmalarına baxmayaraq ölüm ayağında rüsvayçı ölümlə nəhlətləyir.

== IV Pərdə ==
[[Fayl:Fritz Roeber Walpurgisnacht.jpg|thumb|250px|Frits Roeber: [[Valpurgiya gecəsi]], təqribən 1910 cu il]]
Marqarita ağlını itirərək öz övladını öldürdüyü üçün edam olunmalıdır. Faust yuxuya getmiş gözətçidən açarları oğurlayaraq Marqaritanın xilas etməyə gəlir. Marqarita incə bir xəyalla tanış olmalarını xatırlayır. Faust onunla getməyi təklif edir. Onların yolunu Mefistofel kəsərək: tezliklə səhərdir, onları sürətli atlar gözləyir! Addım səsləri eşidən Faust və Marqareta gizlənirlər. Gözətçi və keşiş qarşılarına çıxan Marqaritanı edam olunmaq üçün aparırlar. 
=== II səhnə <small>([[Valpurgiya gecəsi]])</small> ===
Faustun başını qatmaq üçün Mefistofel onu ifritlərin böyük gecə məclisi olan [[Valpurgiya gecəsi]]nə aparır. Burada ifritələr məşuqları şeytanlarla iblisin dövrəsində dəlicəsinə rəqs edib şənlənirlər. Hamı şərab içir, iblisə sitayəş edərək, sədaqətliliklərini göstərmək məqsədi ilə onun dalından - sarğısından öpürlər. Bu iyrənc mərasimdən vahiməyə gələn Faust birdən Marqaritanın səsinə “yuxudan” ayılır və gözləri önündə onun gözəl əksini görərək Mefistofelin əsirliyindən yaxa qurtarmaq üçün ona tərəf qaçır.

== Mənbələr ==
* Anthony L. Barresi Faust: a comparative study of three musico-dramatic works based upon Goethe's Faust. — University of Michigan. School of Music, 1958. — 250 с. {{en}}
* Hervé Lacombe The keys to French opera in the nineteenth century. — Berkeley: University of California Press, 2001. — 415 с. — ISBN 0520217195 {{en}}
* Steven Huebner The Second Empire operas of Charles Gounod. — Princeton University, 1985. — 574 с. {{en}}
* Steven Huebner The operas of Charles Gounod. — Clarendon, 1990. — 314 с. — ISBN 0193153297 {{en}}

== Xarici keçidlər ==
* [http://www.opera-guide.ch/libretto.php?id=137&uilang=de&lang=fr Librettosu]{{Dead link|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot }} {{fr}}
* [http://www.opera-guide.ch/libretto.php?id=137&uilang=de&lang=en Librettosu] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20080827204713/http://www.opera-guide.ch/libretto.php?id=137&uilang=de&lang=en |date=2008-08-27 }} {{en}}
* [http://libretto-oper.ru/operas/gounod/faust.php Librettosu] {{ref-ru}}
* [http://classiclive.org/index.php?option=com_content&view=article&id=173:2011-05-13-10-23-23&catid=58:2011-05-02-07-39-09&Itemid=81] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20150215220756/http://classiclive.org/index.php?option=com_content&view=article&id=173:2011-05-13-10-23-23&catid=58:2011-05-02-07-39-09&Itemid=81 |date=2015-02-15 }}
* [http://www.muzbiblioteka.ru/gounod.html Faust operasından ariyaların notları]
* [http://www.youtube.com/watch?v=1HvNF3Gd96k Mefistofelin ariyası [[Müslüm Maqomayev]]in ifasında]

[[Kateqoriya:Fransız dilində operalar]]
[[Kateqoriya:Şarl Qunonun operaları]]