Gavalı meyvəyeyəni
| Gavalı meyvəyeyəni | ||||
|---|---|---|---|---|
| Elmi təsnifat | ||||
|
XƏTA: latin parametri doldurulmayıb. |
||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||
|
XƏTA HAQQINDA MƏLUMAT Bu parametr doldurulmayıb: latin |
||||
| ||||
Gavalı meyvəyeyəni (lat. Laspeyresiya funebrana Tr.) — Buğumayaqlılar tipinin Pulcuqluqanadlılar dəstəsinin Yarpaqbükənlər fəsiləsinə aid olan növ.
Xarici quruluşu
[redaktə | mənbəni redaktə et]Kəpənəyin qanadları açılmış halda 12-17 mm uzunluqdadır. Bədəni üst tərəfdən boz rəngdə, alt tərəfdən tutqundur. Ön qanadları üzərində köndələninə, dalğavari xətt uzunır. Qanadının zirvələri başqa hissələrinə nisbətən açıq rəngdədir. Həmin yerdə bir neçə qara xətt var. Yumurtası girdə və ağ rəngdə olub, böyüklüyü 1 mm-ə yaxındır. Tırtıl axırıncı yaşda 12-15 mm uzunluqdadır. İlk yaşlarda ağımtıl, sonrakı yaşlarda isə çəhrayı rəngdə olur. Tırtılın bədəninin birinci buğumunda xitinləşmiş sahə vardır. Bu sahə cavan tırtıllarda sarımtıl, iri yaşlı tırtıllarda isə açıq sarımtıl olur. Pupu açıq-qəhvəyi rəngdə olub, 6-7 mm böyüklüyündədir.
Həyat tərzi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Gavalı meyvəyeyəninin tırtılları barama içərisində qışlayır. Bu zərərvericinin qışlaması torpaqda, xəzəl və bitki qalıqlarının altında gedir. Erkən yazda havanın gündəlik temperaturu 15-17oC-ə çatdıqda tırtıllar qışlama yerində puplaşmağa başlayırlar. Puplardan kəpənəklərin uçuşu gavalı ağaclarının çiçəklənməsindən sonra başlayır. Uçuş bir ay davam edir. Hər bir dişi kəpənək 8-15 gün yaşayır. Yumurtalar əsasən meyvə başlanğıcına, az miqdarda isə yarpaqlar üzərinə və yanlığına qoyulur. Hər bir dişi kəpənək 40-70 ədəd yumurta qoyur. Rüşeyimin inkişafı 5-9 gün çəkir və bundan sonra yumurtalardan birinci nəsil tırtıllar çıxır. Həmin tırtıllar meyvəni üst tərəfindən gəmirərək (əksr hallrda saplağa yaxın yerlərdən) yollar əmələ gətirir, onun içərisinə girir. Gavalının zədələnmiş yerindən xaricə yapışqanlı şirə axır. Belə meyvələr ya tökülür, yada quruyur. Öz inkişafını bitirmiş tırtıllar meyvə içərisindən çıxaraq torpağa düşür və orada puplaşır. 10-12 gündən sonra puplardan ikinci nəslin kəpənəkləri uçmağa başlayır. Gavalı meyvəyeyəninin zərərli fəaliyyəti nəticəsində məhsul miqdarca azalır və keyfiyyətini itirir.[1]
Yayılması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Kiçik Asiya, Avropa, Şimal-Qərbi Afrika, Yaponiya, Ukrayna, Orta Asiya, Qazaxıstan, Zaqafqaziya, Rusiyanın Avropa hissəsində yayılmışdır.[2] Azərbaycanda Şəki-Zaqatala bölgəsində gavalı meyvəyeyəninin il ərzində iki nəsil verdiyi müəyyənləşdirilmişdir. [3] [4]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ "Lənkəran Bölgəsində Meyvə Ağaclarına Zərər Verən Başlıca Həşəratların Təbii Zərərvericiləri" (PDF). 2021-06-13 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-04.
- ↑ Сливовая плодожорка (Laspeyresia funebrana Tr.)
- ↑ E.F.Səfərova. Abşeronda bəzək bitkilərinə zərərverən cücülər, onların biotənzimlənməsində entomofaqların rolu (Dissertasiya). Bakı, 2013
- ↑ "NAXÇIVAN MUXTAR RESPUBLİKASINDA ÇƏYİRDƏKLİ MEYVƏ AĞACLARINA ZƏRƏRVERƏN HƏŞƏRATLAR VƏ ONLARIN ENTOMOFAQLARI" (PDF). 2017-12-15 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2017-05-04.