Gizeldon SES
Gizeldon — su-elektrik stansiyası Şimali Osetiyanın Priqorodnı bölgəsindəki Gizeldon çayındakı Koban kəndi yaxınlığındakı su-elektrik stansiyasıdır. GOELRO (rus.Rusiyanın ГОЭЛРО Elektrikləşdirmə üzrə Dövlət Komissiyası)planına uyğun tikilib. Gizeldon SES Şimali Qafqazdakı ən köhnə işləyən su-elektrik stansiyası və Rusiyadakı ən köhnə su elektrik stansiyalarından biridir.[1] İstismara verildiyi dövrdə Gizeldon SES Avropanın ən yüksək təzyiqli su-elektrik stansiyası idi və hazırda Rusiya su-elektrik stansiyaları arasında ən böyük başlıqdan istifadə edir və buxar hidravlikdən istifadə edən ən güclü Rusiya su-elektrik stansiyasıdır. Su-elektrik stansiyasının avadanlıqlarının əksəriyyəti işə düşməsindən bəri — 80 ildən çoxdur, hazırda fəaliyyətini davam etdirir. Gizeldon SES sahibi PJSC RusHidrodur .[2][3]
Təbii şərait
[redaktə | mənbəni redaktə et]SES qurğuları Koban kəndindən 1.8 km cənubda, Darqav dərəsində (Gizeldon ya da Koban deyilir) Gizeldon çayı üzərində yerləşir. Gizeldon çayının (Terekin bir qolu) uzunluğu 81 km-dir, çay buzlu qarla qidalanır, yazın sonunda və yazın əvvəllərində sel hadisələri olur. Su-elektrik stansiyasının yerində orta illik axın sürəti 3,2 m³/s, müşahidə olunan ən yüksək axın sürəti 45,1 m³ / s, orta illik axın sürəti 0.106 km³-dir . Ən böyük qolu Genaldon, su-elektrik stansiyasının yerləşdiyi yerin altından axır. Su-elektrik stansiyası dərənin yuxarı hissəsində, Darqav çuxuruna keçid yerində yerləşir.[4] Çayın qısa bir hissədə əhəmiyyətli dərəcədə azalması (300 m-dən çox) var ki, bu da qısa bir törəmə tuneli olan yüksək təzyiqli su-elektrik stansiyası yaratmağa imkan verir. Kanyon tipli dərə kiçik bir genişlik və meşəli yamacların əhəmiyyətli dikliyi ilə xarakterizə olunur (45 ° və daha çox). Su-elektrik stansiyası dərənin yuxarı hissəsində, Darqav çökəkliyinə keçid yerində yerləşir. Su-elektrik stansiyasının su bəndi Kaxtı-Sar sürüşmə mənşəli qədim çuxurda yerləşir. Anbar tikilməyincə, Purt şəlaləsini təşkil edən Gizeldon bağlandı, maneədən əvvəl kiçik bir göl var idi.[5]
Struktur təsviri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Gizeldon su-elektrik stansiyası yüksək təzyiqli hasardan ibarət su-elektrik stansiyasıdır. Hidravlik qurğulardakı təzyiqin çoxu törəmə yolu ilə yaranır və yalnız kiçik bir hissəsi (təxminən 10 metr)su bəndləri tərəfindən yaradılır. Struktur olaraq stansiya qurğuları üç hissəyə bölünür: baş bölmə, törəmə və stansiya bölməsi.[6]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Гидроэнергетика ОЭС Юга Arxivləşdirilib 2012-01-24 at the Wayback MachineОДУ Юга.
- ↑ История гидроэнергетики Северной Осетии Arxivləşdirilib 2012-05-19 at the Wayback MachineРусГидро.
- ↑ Гизельдонская ГЭС Arxivləşdirilib 2012-05-19 at the Wayback MachineРусГидро
- ↑ "Гизельдонское ущелье". 2012-01-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-05.
- ↑ Шуваева Л. Н.Эдельвейсы Гизельдона Arxivləşdirilib 2012-01-24 at the Wayback Machine
- ↑ "Основные параметры гидроузла /Состав гидротехнических сооружений". 2012-05-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-05.