Hüseyn Vəlioğlu

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Hüseyn Vəlioğlu
türk. Hüseyin Velioğlu
Doğum tarixi 1952
Vəfat tarixi 17 yanvar 2000(2000-01-17)
Vəfat səbəbi güllə yarası[d]
Təhsili
Fəaliyyəti imam

Hüseyn Vəlioğlu (türk. Hüseyin Velioğlu), əsl adı Hüseyn Durmaz (türk. Hüseyin Durmaz; 1952 – 17 yanvar 2000) — kürdəsilli Türkiyə islamçısı, "Kürd Hizbullahı"nın lideri. Vəlioğlu bu təşkilatın qanadlarından birinə rəhbərlik edirdi. O, 17 yanvar 2000-ci ildə İstanbulun Bəykoz rayonunda polisin keçirdiyi əməliyyatda öldürülmüşdür.

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Velioğlu 1952-ci il yanvarın 1-də Batman vilayətində kurmanc danışan kürd ailəsində anadan olub.[1][2] Osman və Fatime Durmazın 5 uşağının ən kiçiyi olaraq dünyaya gəlib.[3] O, Durmazı özünün qanuni soyadı kimi yox, Türk Soyadı Qanunu zamanı türkləşmənin izi kimi görüb və 1978-ci ildə qanuni olaraq soyadını Velioğlu (“Vəli oğlu” mənasını verir) olaraq dəyişib. Onun ailəsi kürdlər arasında “Mala Weli” (“Velinin evi”) kimi tanınırdı. Veli onun ata tərəfdən babası idi.[3] Vəlioğlu və Abdullah Öcalan Ankara Universitetinin Siyasi Elmlər Fakültəsində birlikdə təhsil alıblar.[4]

O, daha çox millətçi oldu və bacardığı qədər Kürd tarixini öyrənməyə başladı. Xüsusilə coğrafiyada çoxlu biliklər əldə etdi və Kürdüstandakı hər bir "dağ, dərə, meşə, yol, kənd və tarixi yerləri", eləcə də kürd tayfalarını və yaşadıqları yerləri bilən kimi təsvir edildi.[5] O, hətta kürd dilçiliyini öyrənib və müxtəlif kürd dialektləri, onların danışıldığı yerlər və onların tarixi haqqında çox şey bilirdi.[6]

Velioğlu kürdlərin Türkiyədən ayrılmasının millətçilik deyil, yaşadıqları bütün zülm və inkarlar nəticəsində haqlı bir haqq olduğunu iddia edərək, Türkiyənin kürdlərə zülm etməyə davam edəcək irqçi bir etnostik olduğunu və bunun yeganə yolunun kürdlər olduğunu iddia etdi. Öz torpaqlarında sərbəst şəkildə Türkiyədən ayrılacaqlar. Velioğlu kürdləri türklərə tabe olmamağa, türkcə danışmamağa, Türkiyəyə sadiq olmamağa, heç bir türk siyasətçiyə inanmamağa çağırıb. Onun dünyagörüşü türkləşmədən, türk təsirindən və dünyəvi-solçu kürd qruplarından azad, tam müstəqil Kürdüstan idi. O, həmçinin İslam dirçəlişinə və Kürdüstanla bütün müsəlman dövlətləri arasında yaxşı münasibətlərin və əməkdaşlığın qurulmasına çağırıb.[7][8][9]

O, Kürd Hizbullahına rəhbərlik etdiyi müddətdə müxtəlif vaxtlarda Türkiyəyə qarşı PKK ilə vahid cəbhə yaratmağa cəhd göstərsə də, əsasən PKK-nın istəksizliyi nəticəsində uğursuzluğa düçar olub.[10][11][12][13]

Velioğlu kürdlərin Türkiyədən ayrılaraq öz dövlətlərini qurmalarını müdafiə edib.[14] O, Kürd Hizbullahına rəhbərlik etdiyi müddətdə müxtəlif vaxtlarda Türkiyəyə qarşı PKK ilə vahid cəbhə yaratmağa cəhd göstərsə də, buna nail ola bilməyib.[15]Velioğlu Abdullah Öcalanın həbsindən sonra Türkiyədə ən çox axtarılan şəxs olub.[16][17] Vəlioğlu, beynəlmiləlçi olan Öcalandan daha çox kürdçü idi.[18][19][20] Türkiyəyə görə, hər iki karyerasının sonuna yaxın Velioğlu və Öcalanın münasibətləri yaxşılaşmağa başladı.[21] Vəlioğlu dəfələrlə İrana da gedib.[22][23]

Velioğlu Kürdüstanı müstəqil bir ölkə kimi formalaşdırmaq məqsədi ilə 1987-ci ildə Kürd Hizbullahını qurdu.[24][25]Velioğlu, ardıcıllarına kürdcə danışmağın, həmçinin onların bölgəsini "Cənub-Şərqi Anadolu" yerinə "Şimali Kürdüstan" adlandırmağın vacibliyini vurğuladı.[26] Vəlioğlu məqsədlərinə çatmaqda çox ifrat idi və hətta tamamilə kürdcə danışan nəsil yetişdirmək üçün qadınlara türkcə danışmağı qadağan etdi.[27] Velioğlu ilə Öcalan arasında münaqişənin əsas səbəbi Türkiyədəki kürd hərəkatının liderinin kim olması ilə bağlı mübahisə olub.[28] Hər iki karyeralarının sonlarına doğru Velioğlu ilə Öcalanın münasibətləri yaxşılaşmağa başlamışdı.[29] Vəlioğlu tez-tez İrana da gedirdi.[30][31]

Velioğlunun İranla əlaqələri 1996-cı ildə Əli Xamneyi ilə dinlə bağlı mübahisə etdikdən sonra zəifləyib. Velioğlu Xameneinin onu şiə İslamına çevirmək üçün çox israrlı olduğunu iddia etdi, Velioğlu bunu rədd etdi və Şafii olduğunu təkrarladı.[32][33] Velioğlu sünni və şiələr arasında məzhəb ayrı-seçkiliyindən qaçıb, hətta sünni və bəzi sələfilərlə yanaşı bəzi şiələri də Kürd Hizbullahına qəbul edib.[34]

1998-ci ildə Velioğlunun İraq Kürdüstanına getdiyi və Kürdüstan İslam Hərəkatının lideri Osman Əbdüləzizdən təlim aldığı iddia edilir.[35]

Cübbeli Ahmet 2016-cı ildə kürd Hizbullah tərəfdarlarının onu Hüseyn Velioğlunu qeybət etməkdə ittiham etməsi mübahisələrə səbəb olmuşdu.[36]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Turkey and the War on Terror. For Thirty Years We Fought Alone. Publisher: Routledge, p. 61
  2. ↑ "Hüseyin Velioğlu kimdir? - Yeni Akit". m.yeniakit.com.tr. 2024-02-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-02-28.
  3. ↑ 1 2 "Velioğlu'nun Özgeçmişi Yayınlandı". hurseda.net (ingilis). 2024-06-03. March 23, 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-07.
  4. ↑ "Hüseyin Velioğlu kimdir? - Yeni Akit". m.yeniakit.com.tr. 2024-02-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-03.
  5. ↑ "Hüseyin Velioğlu'nun Hayatı ve Mücadelesi - 17". hurseda.net. March 23, 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-07.
  6. ↑ "Hüseyin Velioğlu'nun Hayatı ve Mücadelesi -16". hurseda.net (ingilis). 2024-06-03. March 23, 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-07.
  7. ↑ "Hüseyin Velioğlu'nun Hayatı ve Mücadelesi - 30". hurseda.net. March 23, 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-07.
  8. ↑ Gürbüz, Mustafa. Bilgin, Fevzi; Sarihan, Ali (redaktorlar ). Understanding Turkey's Kurdish Question (ingilis). Lexington Books. 2013. 168. ISBN 978-0-7391-8402-8.
  9. ↑ Kürt Sağı'nın Kimlik İnşası: Hizbullah ve Zehra Vakfı Örneği; Ali Murat İrat, pp. 123
  10. ↑ "Hizbullah'tan PKK'ya çağrı". Ensonhaber (türk). 2011-01-16. March 23, 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-02-22.
  11. ↑ "Implications of Turkey's Anti-Hizbullah Operation | The Washington Institute". www.washingtoninstitute.org (ingilis). March 23, 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-02-03.
  12. ↑ "Türk Hizbullahı'nın derin tarihi". Haber7. March 23, 2024 tarixində arxivləşdirilib.
  13. ↑ "Hizbullah cinayetleri". YeniOzgurPolitika.com. March 31, 2023. March 23, 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: February 28, 2024.
  14. ↑ Elitsoy, Aslı. The Kurdish Hizbullah and Its Shifting Attitude towards Kurdishness and the Kurdish Issue in Turkey. June 2017.
  15. ↑ "Hizbullah'tan PKK'ya çağrı". Ensonhaber (türk). 2011-01-16. 2024-02-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-02-22.
  16. ↑ "Türk Hizbullahı'nın derin tarihi". Haber7. 2024-02-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-02-28.
  17. ↑ "Hizbullah cinayetleri". YeniOzgurPolitika.com. March 31, 2023. February 29, 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: February 28, 2024.
  18. ↑ Elitsoy, Aslı (June 2017). The Kurdish Hizbullah and Its Shifting Attitude towards Kurdishness and the Kurdish Issue in Turkey.
  19. ↑ Jonathan Frankel. The Soviet Regime and Anti-Zionism: An Analysis. Hebrew University of Jerusalem, Soviet and East European Research Centre. 1984.
  20. ↑ "The New-Old PKK". 2023-12-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-02-28.
  21. ↑ "Implications of Turkey's Anti-Hizbullah Operation | The Washington Institute". www.washingtoninstitute.org (ingilis). 2024-02-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-02-03.
  22. ↑ The Turkish Counter-Terrorism Experience, Suleyman Ozeren, Organizational and Psychological Aspects of Terrorism, Ed. Centre of Excellence Defence against Terrorism, (IOS Press, 2008), 159
  23. ↑ The Kurdish Question and Turkish Foreign Policy, Kemal Kirisci, The future of Turkish foreign policy, Ed. Lenore G. Martin, Dimitris Keridis, (MIT Press, 2004), 295.
  24. ↑ "Hizbullah dosyası 1: Milli Türk Talebe Birliği'nden Hizbullah'a uzanan yol". 2024-03-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-06.
  25. ↑ Kürt Sağı'nın Kimlik İnşası: Hizbullah ve Zehra Vakfı Örneği; Ali Murat İrat, pp. 123
  26. ↑ "Hizbullah'tan 'geri döndük' açıklaması". Milliyet (türk). 2012-01-18. 2021-01-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-06.
  27. ↑ "Mardin-Derik'te Türkçe Yasağı - Hayat Gazetesi Ordu". hayatgazetesiordu.com. İstifadə tarixi: 2024-03-06.
  28. ↑ Gürbüz, Mustafa. Bilgin, Fevzi; Sarihan, Ali (redaktorlar ). Understanding Turkey's Kurdish Question (ingilis). Lexington Books. 2013. 168. ISBN 978-0-7391-8402-8.
  29. ↑ Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; :322 adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
  30. ↑ The Turkish Counter-Terrorism Experience, Suleyman Ozeren, Organizational and Psychological Aspects of Terrorism, Ed. Centre of Excellence Defence against Terrorism, (IOS Press, 2008), 159
  31. ↑ The Kurdish Question and Turkish Foreign Policy, Kemal Kirisci, The future of Turkish foreign policy, Ed. Lenore G. Martin, Dimitris Keridis, (MIT Press, 2004), 295.
  32. ↑ "Velioğlu, Hamaney'in kendisine "Bize kardeşim desen bile bizim nezdimizde sen kâfirsin!"". Van Siyaseti (türk). 2024-03-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-03.
  33. ↑ "Hüseyin Velioğlu ile Ali Hamaney arasında geçen diyalog - Gözcü Haber". gozcuhaber.com (türk). 2021-01-03. 2023-09-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-03.
  34. ↑ Kurdish Hizbullah in Turkey, Mehmet Kurt, pp. 43
  35. ↑ "Hüseyin Velioğlu kimdir? - Yeni Akit". m.yeniakit.com.tr. 2024-02-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-03.
  36. ↑ "Cübbeli Ahmet, Velioğlu'nun gıybetini yaptı". hurseda.net (ingilis). 2024-03-03. 2024-03-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-03.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Hüseyn_Vəlioğlu&oldid=7589222"