Jesttanıma

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç

Jesttanıma — işarə tanıma mədəniyyətinin dilə qədər yüksək dərəcədə inkişaf etmiş və ibtidai ünsiyyətin mühüm ünsürü olmuş bir instinkdir.[1]

Dil yaranandan sonra jesttanıma ilə ünsiyyətin dairəsi tədricən daralmışdır, lakin jesttanıma üzərində işarə mədəniyyətinin müstəqil növləri formalaşmışdır[2].

Yas ritualları[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yas mərasimləri insan övladının özü qədər qədim tarixə malikdir.[3] Bu mərasim dünyada bilinən bütün mədəniyyətlərin ümumi rituallarından biridir. Böyük fəlakətlər, məğlubiyyətlər, ölümlər nəticəsində insanlar davranışlarıyla, sözləriylə öz kədərlərini bu mərasimlər vasitəsilə ifadə etməyə çalışmışlar.[4]

Toy ritualları[redaktə | mənbəni redaktə et]

Toy ritualları, onların etnoloji və mifoloji kökləri qədim xalqların tarixi ilə qarşılıqlı surətdə öyrənilməlidir.[5] Bu, hər şeydən əvvəl qədim yazılı abidələri ətraflı şərh etmək, eyni zamanda dillərin fonetik, leksik və qrammatik quruluşunu səciyyələndirməklə sıx bağlıdır[6].

İbadət ritualları və mərasimləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dini və dünyəvi teatrın, səhnə sənətinin formaları[redaktə | mənbəni redaktə et]

Teatr sənətinin qədim və zəngin tarixi vardır.[7] Əmək fəaliyyəti ilə bağlı oyunlar və rəqslər, mövsüm bayramları, aşıq sənəti, meydan mərasimləri, xalq teatrının əsasını müəyyən etmiş, milli teatrın gələcək inkişafı üçün möhkəm zəmin yaratmışdır[8]. Xalq teatrının repertuarını təşkil edən əxlaqi və tərbiyəvi əhəmiyyətə malik əsərlərlə yanaşı dini tamaşalar da teatr sənətinin formalaşmasında özünəməxsus rol oynamışdır.[9]

Kütləvi etiraz mərasimləri, mitinq və nümayişləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

"Kütləvi tədbirlər"  termini hüquq ədəbiyyatlarında geniş işlədilsə də onun normativ anlayışı yoxdur.[10] Qloballaşma və müasir ictimai münasibətlərin dinamik inkişafı  krləvi tədbirlərin də keçirilməsinə bir ahəngdarlıq vermişdir[11].

Hərbi sıra nizamnamələri, paradlar və döyüş ritualları[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bir-biri ilə münaqişədə olan ya müharibə vəziyyətində olan iki tərəf arasında baş verən irimiqyaslı hərbi əməliyyatlara deyilir[12]. Döyüşün adı əsasən hərbin baş verdiyi ərazinin adından götürülür.[13] Döyüş müharibənin gedişatında xüsusi çəkiyə malik olub, onun taleyini tam həll etmiş olur[14].

İdman ritualları[redaktə | mənbəni redaktə et]

Müəyyən bir idman növündə üstün olmaq üçün bir idmançının bacarıq və bacarıqlarını inkişaf etdirməsi üçün nə lazım olduğunu nəzərə alanda, bir növ ritualın necə inkişaf edə biləcəyini görmək çətin deyil.[15] İstənilən yeni bacarığı öyrənmək — istər beysbol oynamaq, istər buzlu dağda xizək sürmək, istərsə də velosiped sürməyi öyrənmək — yeni sinir yollarının və əzələ daralmasının, çevikliyin və koordinasiyanın yeni nümunələrinin inkişafını tələb edir. Rituallara tez-tez fiziki hərəkət nümunələri daxil olduğundan, onlardan bəziləri çoxlu saatlıq fiziki təcrübənin bir hissəsi kimi yaradıla bilər[16].

Aktyor sənəti, balet, dirijorluq və rəqs[redaktə | mənbəni redaktə et]

Aktyor sənəti ən qədim sənətlərdəndir. Aktyorluq qrim və geyimlə deyil, həm də jestlər, mimiklər, yerişlər üzərində işləyərək bütün xarakter və xüsusiyyətləri ilə müəyyən obrazı canlandırmaq bacarığıdır.[17]

Kino və multiplikasiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kino sənətinin əsas növlərindən biri  kimi tanınan animasiya, əsasən, uşaqlar üçün nəzərdə tutulur. Əslində, animasiya-multiplikasiya filmləri rəsmləri, yaxud həcmli obyektləri müəyyən fazalarla hərəkət etdirib, ardıcıl lentə almaqla yaranan növdür[18]. Animasiyada fantastika, bədii uydurma mühüm yer tutduğuna görə, mütəxəssislər bəzən onu təsviri sənət növlərinə daha yaxın hesab edir və ya kinematoqrafiya texnikasından istifadə olunmaqla yaranan müstəqil sənət sahəsi sayırlar.[19]

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Ədəbiyyatdan iş kitabı. Azərnəşr 1928
  • İsa Həbibbəyli. “Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin dövrləşdirilməsi konsepsiyası”. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin dövrləşdirilməsinin yeni konsepsiyası ...www.science.gov.az/- news/open/2479
  • Hüseyn Cavid. Müharibə və ədəbiyyat. MÜHARİBƏ VƏ ƏDƏBİYYAT (“Açıq söz” qəzet) - – Huseyn Cavid – 120 www.cavid.gen.az/04_16.php
  • Səlim Rəfiq Rəfioğlu “Divan ədəbiyyatının məhəlli və ictimai motivləri” (1948-1953), İstanbul. Əlyazması hüququnda.
  • Vaqif Yusifli. Sənət məbədimiz. (Azərbaycan Yazıçılar Birliyi – 80). Ədalət.-2014.-14 iyun.-S.14
  • Mahallileşme Akımı ve Türkî-i Basit Hareketi – www.diledebiyat.net www.diledebiyat.net/.../mahallilesme- akimi-ve-turki-i-basit
  • Plehanov'un sanat anlayışı www.guneydergisi.org/index.php?...plehanovun
  • Плеханов | Краткий Философский Словарь | Онлайн словари по ... platonanet.org.ua › Словари › Краткий Философский Словарь
  • В.И.Ленин. «Партийная организация и партийная литература ...sportformen.sibiris.- ru/?p=827

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Əliyev, Rəhim. Ədəbiyyat nəzəriyyəsi (az.) (2-ci nəşr). Bakı: Qanun. 2012.
  2. ↑ Hacılı, A. Bayatıların poetik semantikası (az.). Bakı: Elm. 2006.
  3. ↑ Qəhrəmanlı, Nazif. Ədəbiyyat nəzəriyyəsi (az.). Bakı: BQU-nun mətbəəsi. 2008.
  4. ↑ Alışanov, Şirindil. Sözün estetik yaddaşı (az.). Bakı: Elm. 1994.
  5. ↑ Şəmsizadə, Nizaməddin. Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığı (az.). Bakı: Ozan. 1997.
  6. ↑ Xəlilov, Q. Azərbaycan romanının inkişaf tarixindən (az.). Bakı: Elm. 1973.
  7. ↑ Vəlixanov, N. Azərbaycan maarifçi-realist ədəbiyyatı (az.). Bakı: Elm. 1983.
  8. ↑ Hacıyev, A. Bayatı poetikası (az.). Bakı. 2000.
  9. ↑ Sultanlı, Ə. Antik ədəbiyyat tarixi (az.). Bakı: Nurlan. 2008.
  10. ↑ Rəfili, M. Ədəbiyyat nəzəriyyəsinə giriş (az.). Bakı: APi nəşr. 1958.
  11. ↑ Kazımov, Q. Bədii ədəbiyyatda komizm üsulları (az.). Bakı: Maarif. 1987.
  12. ↑ Hikmət, İsmayıl. Sənət bəhsləri (az.) (4-cü nəşr). Bakı: Maarif və mədəniyyət. 1924.
  13. ↑ Quliyev, Tərlan. Azərbaycan şeirinin qədim dövrü (az.). Bakı: Nurlan. 2001.
  14. ↑ Əhmədov, R. Azərbaycan dramaturgiyasının janr poetikası (az.). Bakı: DDa. 2011.
  15. ↑ Qəşəmoğlu, Ə. Postmodernizm: yarımçıq dünyagörünüşünün məhsulu (az.). Bakı: Ədəbiyyat qəzeti. 4 Mart, 2005.
  16. ↑ Əhmədov, Ə. Azərbaycan maarifçiliyin mənşəyi və mahiyyəti məsələlərinə dair (az.) (12-ci nəşr). Bakı: Azərbaycan. 1971.
  17. ↑ Həşimli, H. Azərbaycan ədəbiyyatında sentimentalizm (az.). Naxçıvan: NDA. 1998.
  18. ↑ Əlimirzəyev, X. Ədəbiyyatşünaslığın elmi-nəzəri əsasları (az.). Bakı: Nurlan. 2008.
  19. ↑ Həşimli, H. Azərbaycan ədəbiyyatında Avropa mənşəli janrlar (az.). Naxçıvan: DDA. 2011.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Jesttanıma&oldid=7600478"