Kinovar

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Kinovar
Ümumi məlumatlar
Kateqoriya Mineral
Formul
(təkrarlanan vahid)
HgS
Strunz təsnifatı II/C.18[1]
Xüsusiyyətləri
Sıxlıq 8,1 ± 0,1 q/sm³
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Kinovar — triqonal sinqoniya – kinovar; kubik sinqoniya – metasinnabarit. Rast gəlmə tezliyi şkalası: çox da tez-tez rast gəlməyən

Növ müxtəliflikləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Metasinnabaritin: qvadalkatsarit (Zn – 9,5%, Cd – 6 % olduqda), saukovit (Cd – 12%, Zn – 3,1% olduqda), onofrit (Se – 8,5%-dək).

Xassələri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rəng – kinovarın parlaq-qırmızıdan (toz şəkilli növ müxtəlifliyi) tünd-qırmızıyadək, bəzən qurğuşunu - boz çalarlı oksidləşmə rəngləri alır; metasinnabaritin – qaradan poladı-bozadək; Mineralın cizgisinin rəngi – kinovarın parlaq-qırmızı, metasinnabaritin – qara; Parıltı – kinovarın parıltısı müxtəlifdir: kristallik əmələgəlmələrdə almaz, sıx xırdadənəlilərdə – metal, toz şəkillilərdə – tutqun; metasinnabaritin – metal; Şəffaflıq – kinovar yarımşəffaf, bəzən şəffaf, metasinnabarit qeyri-şəffaf; Sıxlıq – kinovarın – 8-8,2, metasinnabaritin – 7,7; Sərtlik – kinovarın – 2-2,5, metasinnabaritin – 3; Kövrəkdirlər; Ayrılma – kinovarda {1010} prizması üzrə mükəmməl; Sınıqlar – qeyri-hamar, yarımqabıqvari, tikanlı; Başqa xassələr – metasinnabarit kinovardan fərqli olaraq elektrikkeçirmə ilə səciyyələnir. 344°C temperaturda metasinnabaritin kinovara dönər keçmə prosesi baş verir; Morfologiya – kristallar: qalınlövhəvarı, romboedrik (kinovar), tetraedrik, dodekaedrik (metasinnabarit); İkiləşmə: kinovarda tez-tez {0001} üzrə təmas ikiləşmələri, həmçinin qarşılıqlı nüfuzetmə ikiləşmələri qeyd olunur; Mineral aqreqatları: bütöv, torpaqvari, bəzən gizlikristallik kütlələr, püruzlar, qaysaqlar (kinovar), yaxmalar, xırdadənəli qabıqlar, tozvari qaysaqlar (metasinnabarit).

Mənşəyi və yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yer səthinə yaxın hidrotermal əmələgəlmələr olub, teletermal və vulkanogen yataqlar üçün səciyyəvidirlər. Civə, sürmə-civə yataqlarında, bəzən qızıllı kvars damarlarında rast gəlirlər. Termal bulaq çöküntülərində aşkar edilmişlər. Bəzən bilavasitə vulkanik qazlardan çökürlər. Nadir hallarda civəli tutqun filizlərin oksidləşmə məhsulu kimi hipergen kinovar müşahidə edilir; Kinovar bəzən səpintilərdə də toplanır. Birlikdə rast gəldiyi minerallar: sərbəst civə, xalsedon, kvars, barit, kalsit, flüorit, xalkopirit, pirit. Mineralın tapıldığı yerlər: Almaden (İspaniya); İdriya (Sloveniya); Monte-Amiata (İtaliya); Nikitovka (Ukrayna); Xaydarkan, Çauvay (Orta Asiya) və b. Əsas filiz mineralı kinovar olan civə yataqlarının əksəriyyəti (Ağyataq, Eyvan, Levçay, Şorbulaq, Çilgəzçay, Arxaçdərə, Ağqaya, Arzu, Narsanlı və b.) Azərbaycan ərasində Kiçik Qafqazın Göyçə-Qarabağ struktur-formasion zonasında yerləşir. Kinovar Şahbuz, Balakən və b. rayonların bəzi məntəqələrində də qeyd edilir. Köklü əmələgəlmələrdən başqa mineral Böyük və Kiçik Qafqazın bəzi çay səpintilərində də aşkar edilmişdir.

Tətbiqi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mühüm civə filizidir.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. Ralph J., Nikischer T., Mineralogy H. I. o. Mindat.org (ing.): The Mineral and Locality Database. [Keswick, VA], Coulsdon, Surrey: 2000.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Azərbaycan mineralları. Bakı: Nafta-Press, 2004.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]