Kitsune

Fuşimi İnari məbədində kitsune heykəli.

Kitsune (狐) — yapon dilində tülkü. Yaponiyada tülkünün iki növü var: Honsyuda yaşayan yapon sarı tülküsü (hondo kitsune; Vulpes vulpes japonica) və Hokkaydo tülküsü (kita kitsune; Vulpes vulpes schrencki).

Mifologiya

Kitsune Yaponiyanın folklor və mədəniyyətinin ayrılmaz, geniş tanınan və çox vacib bir elementidir. Bu obrazın kökü min illər öncə Çin mifologiyasından öz başlanğıcını götürür. Çin mifologiyasında "çuli yin" (çin. 狐狸精) adlanan tülkü ruhunun obrazı uzun illər öncə Yaponiya folkloruna daxil olaraq, daha da maraqlı obraza çevrilmişdir və bu günlərə kimi Yaponiya mədəniyyətinin bir hissəsi kimi geniş tanınır.

Rusiya və digər ölkələrin folklorunda təsvir olunan tülküdən fərqli olaraq, Yaponiya tülküsü adətən, ağ rəngdə və çoxquyruqlu kimi təsvir olunur. Kitsune adi tülkü deyil, onlar "yokay" (妖怪) adlanan mifoloji varlıqların bir növüdür. Qədim Yaponiya ədəbiyyatlarında kitsune çox ağıllı və sehrli varlıqlar kimi təsvir edilirlər. Onların ən maraqlı xüsusiyyətləri isə insan, xüsusən də, gözəl bir qadın obrazına girmələridir.

Əfsanələrə görə, kitsunenin yaşı çoxaldıqca, onun sehrli gücü və quyruqlarının sayı da artır və beləliklə, ən çox 9 quyruq sahibi ola bilərlər. Doqquz quyruqlu kitsune Kyuubi no Kitsune (九尾の狐、きゅうびのきつね、, azərb. Doqquz quyruqlu tülkü‎) adlanır və yaşı bir neçə 100 illiyi ötmüş, müxtəlif sehrli güclərə malik olan ruhlardır. Çindən gəlmiş inanclardan əlavə, Yaponiyada tülkü öncədən şintoizmin ən vacib ilahələrindən biri hesab edilən İnarinin (稲荷) carçısı və əsas atributu idi. Hətta İnarinin özü bir çox qədim rəsmlərdə kitsune formasında təsvir olunmuşdur. Yaponiyaya ilk səfər edən rusiyalı səyyahlar qeyd edirlər ki, yaponlar adi tülkü gördükdə vahiməyə düşərdilər və düşünürdülər ki, qarşılarında kitsune ruhu və ya İnari ilahəsidir.

Məbədlər

Fuşimi İnari məbədinin girişi.

Yaponiyada İnari ilahəsinə həsr edilmiş çoxsaylı şintoizm məbədlərinində mütləq tülkü heykəllərinə rast gəlmək olar. Bu tülkü heykəllərinin əksəriyyəti ağızlarında açar tuturlar. İnari şintoizm mifologiyasında düyü və düyü məhsuldarlığı ilahəsidir və tülkülərin ağızlarındakı açarlar düyü anbarlarının açarları hesab edilir. Ən məşhur İnari məbədi Kioto şəhərində yerləşən Fuşimi İnari məbədidir (伏見稲荷退社).

Məbəddə yüzlərlə tülkü heykəllərinə rast gəlmək mümkündür. Məbəddə, həmçinin, tülkü maskaları da əldə etmək olar. Yaponiyanın əksər festivallarında bu maskaları taxmış insanları görmək mümkündür. Yaponiyanın digər şəhərlərində də İnariyə həsr olunmuş çoxsaylı məbədlər vardır. Misal üçün Saqa prefekturasında yerləşən Yutoku İnari məbədi (祐徳稲荷神社) və Sapporo şəhərində yerləşən Fuşimi İnari məbədini (札幌伏見稲荷神社) göstərmək olar.

Populyar mədəniyyətdə

Kitsune obrazına Yaponiyanın müxtəlif incəsənət növlərində rast gəlmək olar. Milli Yaponiya teatrı Kabukidə Qenkurouqitsune və Kuzunoha adlı qəhrəmanlar bu misallardan biridir. Müxtəlif janrlarda olan yapon musiqilərində də tez-tez kitsune adı hallanır. Məsələn, metal idol qrupu Babymetal-ın "Megitsune" adlı mahnısı.

Anime və video oyunlarda da kitsunedən geniş istifadə olunub. "Inuyasha" adlı anime və manqa seriyasında Şippo adlı balaca kitsune əsas qəhrəmanlardan biridir və demək olar ki, bütün seriyalarda çıxış edir. "Okami" adlanan Yaponiya istehsalı olan video oyunda Kyuubi no Kitsune mənfi obrazda əks olunur. Həmçinin, dünyada ən tanınmış animelərdən olan "Pokemon" serialında Kyuukon (ingiliscə versiyasında Ninetails) adlı doqquz quyruqlu tülkü pokemon vardır.

Yaponiyada kitsune o qədər populyar bir obrazdır ki, ona hətta milli yemək növü də həsr olunub. Rəvayətə görə, kitsune qızardılmış soya pendiri, aburaaqeni çox sevdiyi üçün, tərkib hissəsi bu məhsul olan əriştə şorbasına Kitsune Udon adı qoyulmuşdur.

Xarici keçidlər

• Kitsune səhifəsi