Krupatı
_-_panoramio_-_Andrej_Ku%C5%BAnie%C4%8Dyk_(16).jpg)
Krupatı (belar. Курапаты ) — Belarusun paytaxtı Minsk şəhəri ətrafında meşəlik ərazi. SSRİ dövründə SSRİ Xalq Daxili İşlər Komissarlığı tərəfindən 1937–1941-ci arasında icra edilmiş Böyük təmizləmə siyasəti zamanı çox saylı insan burada qətlə yetirilmişdir.
Qurbanların dəqiq sayı bəlli deyil, çünki NKVD arxivləri Belarusiyada təsnif edilmişdir.[1] Müxtəlif mənbələrə görə Kurapatıda həlak olanların sayı ən azı 30.000 nəfər (BSSR Tarnaŭski'nin baş prokuroruna görə), 100.000 nəfərə qədər (“Belarusiya” istinad kitabına görə),[1][2] 102.000–250.000 nəfər ( Zianon Pazniakın "Litaratura i mastactva" qəzetindəki məqaləsinə görə),[3][4] 250.000 nəfər (Polşa tarixçisi və Vrotslav Universitetinin professoru Zdzislavav Julian Vinnikiyə görə),[5] və daha çox (İngilis tarixçisi Norman Deviesə görə)[6] ola bilər.
2004-cü ildə Kurapatıdakı kütləvi məzarlar birinci kateqoriyalı mədəni irs kimi Belarusiyanın Mədəni Xüsusiyyətləri reyestrinə daxil edildi.[7]
Kəşfi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ərazinin Zyanon Paznyak tərəfindən kəşfi və 1988-ci ildə qalıqların ekshümasiyası Sovet İttifaqının dağılmasından əvvəlki son illərində Belarusda demokratiya və müstəqillik hərəkatına əlavə bir təkan verdi. Həm Sovet, həm də Belarus hökumətləri tərəfindən Sovet NKVD-sindən olan günahkarlarla əlaqəli araşdırmalar aparılmışdır. Keçmiş NKVD üzvlərinin etiraflarına və Cna, Cna-Yodkava, Drazdova, Padbaloccie və digər kəndlərdən olan 55 kəndlinin şahid ifadələrinə əsaslanaraq, NKVD-nin yük maşınlarında insanların gətirildiyi və 1937-1941-ci illərdə edam edildiyi sübut olundu.
Amerika Birləşmiş Ştatları Prezidenti Bill Klinton, Belarusiya post-sovet nüvə silahlarını Rusiyaya təhvil verməyə razı olduqdan sonra "təşəkkür" ziyarəti ilə Belarusa gələndə Kurapatı meşəsini ziyarət etdi. Klinton "Amerika xalqından belaruslara" kiçik bir qranit abidəsini, bəlkə də ABŞ-nin Belarus torpaqlarında ilk postsovet mədəniyyəti artefaktını təqdim etdi. Abidə naməlum vandallar tərəfindən üç dəfə ziyan gördü, lakin sonradan bərpa edildi.
2001-ci ildə Kurapatı ərazisi Minsk şosesinin planlı şəkildə genişləndirilməsi ilə təhdid edildiyi zaman Belarus Xalq Cəbhəsi, Zubr və kiçik təşkilatlardan olan gənclər ərazini işğal etdilər və yolun tikintisini dayandırmağa çalışaraq bütün qışı çadırlarda keçirdilər, lakin bu heç bir nəticə vermədi.
29 oktyabr 2004-cü ildə Belarusiyanın yəhudi icması Kurapatı meşəsində qətlə yetirilən yəhudilərin və digər millətlərin xatirəsinə abidə ucalrdl. Qəhvəyi qranit daşın üzərində İdiş və Belarusca iki yazı var: "Həmkarlarımıza – yəhudilərə, xristianlara və müsəlmanlara – Stalinizmin qurbanlarına Belarus yəhudilərindən ".
Hər il noyabr ayında Dziadidə (Belarusların bütün Müqəddəsləri və ya mərhum atalarını anma günü) yüzlərlə insan Sovet siyasi repressiya cinayətinin bu yerini ziyarət edir.
Qalereya
[redaktə | mənbəni redaktə et]-
Kurapaty, 1989 -
Kurapaty qırğın yerindən keçən Minsk halqa yolu (2001) -
Etirazçıların çadırı (2001) -
Xatirə daşı(2001) -
ABŞ prezidenti Bill Klintonun qoyduğu xatirənin qalığı, daha sonra dağıdılmışdır (2001)
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Kuropaty: The Investigation of a Stalinist Historical Controversy by David R. Marples - Slavic Review Vol. 53, No. 2 (Summer, 1994), pp. 513–523
- "Kurapaty The Road of Death" ISBN 5-85700-149-8
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Təhlükə altında olan Kurapatı abidəsi: tarixi yaddaş Arxivləşdirilib 2020-04-22 at the Wayback Machine (ingiliscə)
- Kurapatı (1937-1941): Sovet Belarusiyasındakı Kütləvi Qətllər (ingiliscə)
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 Памяць і забыцьцё Курапатаў Arxivləşdirilib 2014-10-16 at the Wayback Machine // RFE/RL, 28.10.2009
- ↑ Даведнік «Беларусь». — Мн.: «Беларуская энцыкляпэдыя», 1995.
- ↑ З. Пазьняк, Я. Шмыгалёў, М. Крывальцэвіч, А. Іоў. Курапаты Arxivləşdirilib 2014-10-15 at the Wayback Machine. — Мн.: Тэхналогія, 1994.
- ↑ Kurapaty // Zaprudnik, Jan. Historical Dictionary of Belarus. — Lamham. — London: Scarecrow Press, 1998. P. 139.
- ↑ Zdzisław J. Winnicki. Szkice kojdanowskie. — Wrocław: Wydawnictwo GAJT, 2005. ISBN 83-88178-26-1. — С. 77—78.
- ↑ Norman Davies. Powstanie '44. — Kraków: Wydawnictwo Znak, 2004. ISBN 83-240-0459-9. — С. 195
- ↑ Постановлениe Министерства культуры № 15 «О зонах охраны материальной недвижимой историко-культурной ценности «Место уничтожения жертв политических репрессий 30-40-х годов XX века в урочище Куропаты» (2004)/ref Читать полностью: http://naviny.by/rubrics/society/2012/10/25/ic_articles_116_179689/ Arxivləşdirilib 2018-07-05 at the Wayback Machine
