Kuyucaklı Yusuf
| Kuyucaklı Yusuf | |
|---|---|
| türk. Kuyucaklı Yusuf | |
| Müəllif | Səbahəddin Əli |
| Orijinalın dili | türk dili |
| Nəşriyyat | Yeni Kitapçı (ilk) |
| Nəşr | 1937 |
| Səhifə | 220 |
| Növ | Roman |
Kuyucaklı Yusuf, 1937-ci ildə o zamana qədər hekayə yazarı kimi tanınan Sabahattin Ali tərəfindən nəşr olunan ilk romandır. Baş qəhrəman Yusuf, Türk ədəbiyyatının ən romantik personajlarından biri sayılır. Roman, Türkiyə Respublikası Milli Təhsil Nazirliyi 'nin 100 təməl əsər tərəfindən tövsiyə edilən orta məktəb şagirdləri siyahısında yer alır. Roman 1985-ci ildə eyni adlı Feyzi Tuna tərəfindən sinemaya uyğunlaşdırıldı.
Mövzu[redaktə | mənbəni redaktə et]
1903-cü ildə Aydının Kuyucak mahalında bir ər və arvadın öldürülməsini araşdırmaq üçün gedən Nazilli mahal valisi Salahattin bəy, valideynlərinin gözü qarşısında öldürülən 9 yaşlı oğlu Yusufu evləndi və götürdü.
Salahattin bəy, özündən 15 yaş kiçik Şahinde Hanımla evlidir. Həm yaş, həm də mizaç baxımından fikir ayrılığı yaşadığı arvadı ilə münasibətləri, Yusufu evə gətirəndə daha da pisləşir. Şahin ərinin evə gətirdiyi bu kəndli uşağını övladlığa götürmür. Yusuf evin kiçik qızı Muazzez ilə ər-arvad arasında narahatlıq içində böyüyür. İlçe valisi, Yusufu evə gətirməsindən bir il sonra Edremitə təyin edildi; Yusuf xoşbəxt uşaqlıq sərf Edremit evdə ər-arvad arasında mübahisələrin gətirdiyi narahatlıq baxmayaraq.
19 yaşında olan Yusuf, Hilmi Bəyin oğlu Şakirin ələ salındığı zaman mahal valisinin qızı Muazzez ilə dava edir. Bu hadisə nəticəsində o, qəsəbədəki ən varlı olan fabrik sahibi Hilmi bəyin gücü ilə qarşılaşır. Şakir Bayram yerindəki hadisədən bir müddət əvvəl Kübra adlı gənc bir qıza təcavüz etdi. Şakir, atası və Hacı Ethem bəyin aranjımanı ilə Kübra və anasından istifadə edərək Yusufu günahlandırmağa çalışır. Lakin Kübranın etirafı nəticəsində plan uğursuz olur; Yusuf tərəfindən qorunan Kübra və anası mahal valisinin zeytunluğunda işə başlayır; Bu vəziyyət Şakirin Yusufa nifrətini artırır.
Gənc bir qıza olan marağı ilk dəfə rədd edilən Şakir, Yusufla döyüşündən sonra Muazzez ilə evlənmək istəyir. Atası Hilmi bəy, mahal valisini evlənməyə razı salmaq üçün yeni bir plan qurur. Selahattin bəyi saxta bir qumar oyununa daxil etməklə ittiham edir. Muazzez'i imzaladığı fakturaların qarşılığında oğlu Şakirdən istəyir. Şahinde Hanım, qızı Şakirə evlənmək düşüncəsini alqışlayır, lakin Səlahəddin bəy işi süründürərək tərk edir. Kübranın Şakirə təcavüz etdiyini bildikdə, borcu ödəmək və qızını Şakirlə evlənməkdən qurtarmaq üçün yollar axtarır.
Yusuf, biznesmen dostu Əlidən pul alaraq borcunu ödəyir və əvəzində Muazzezlə onunla evlənməyi düşünür. Muazzez isə Yusufu sevdiyi üçün Əli ilə evlənmək istəmir. Yusuf, Muazzezin onunla evlənmək istəmədiyini və zeytun bağçasında bağlandığını Əliyə söyləyə bilmir. Şakir evlənməyə hazırlaşan Əlini, bütün qəsəbənin qarşısında dostlarından birinin toyunda öldürür. Güclülərin tərəfdarı olan şəhər sakinləri bu cinayəti kollektiv olaraq ört-basdır edirlər.
Şakirin Muazzezlə evlənmək fikri Şahinde Hanımın təşviqi ilə canlanır. Bunu öyrənən Yusuf Muazzzezi qaçırır və evlənir. Yusuf mahal valiliyində katib olaraq işə düzəlir. Ürəyindən narahat olan Səlahəddin bəy çox keçmədən öldü; yeni təyin olunmuş İlçe Baş məmuru İzzet bəy, Şakir və Hilmi bəyin oyuncağına bənzəyir; Onların istəyi ilə Yusifi masasından götürür və onu süvari kollektoru edir. Kənddən kəndə gəzərkən Muazzez, anasının təkidi və pul cazibəsi nəticəsində tanınmışların və bürokratların evlərindəki içki içkiləri içərisində iştirak etdi; alkoqola alışır; İçkilərini öz evlərində təşkil edir. Vəziyyətdən şübhələnən Yusuf, bir gecə xəbərsiz çıxır. Gördüyü vəziyyətə əsəbiləşir və hər yerdə seçmədən çəkir. Təsadüfən onu yaraladığını, atına atdığını və qaçırdığını bilmədən Muazzezi vurur. Nəhəng yolda ölür; Yusuf arvadını dəfn edir və atını dağlara minir.
Yazı və çap prosesi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Sabahattin Əlinin ilk əsəri olan Kuyucaklı Yusuf, müəllifin 1931-ci ildə Aydın həbsxanasında tanış olduğu Yusufun təcrübələrinə əsaslanaraq yazılmışdır. 1931–1932-ci illər arasında tamamlanacağını düşünürdüm, üç cilddə tərtib olunurdu, ancaq yalnız bir cild yazıldı. Cevdet Kudret Solok, Sabahattin Ali ilə bir reportajdan çıxış edərək yazıldığı təqdirdə ikinci cildin Çinlə Kübra haqqında, üçüncü cilddən isə dağdan şəhərə enən Yusuf dünyası ilə əlaqəli olacağını ifadə etdi. Kuyucaklı Yusuf ilk olaraq Konya'da çıxan Yeni Anadolu qəzetində seriallaşdırıldı, lakin əmək haqqı mübahisəsi üzündən kəsildi. Proyektor jurnalının 1936-cı ilin ilk sayında və 1937-ci ilin noyabrında Varlık jurnalının səkkizinci sayında yayımlandı, lakin kəsildi. Romanın tam bölünməsi 9 noyabr 1936 – 21 yanvar 1937 arasında Tan qəzetində seriallaşdırıldı. Əsər Yeni Kitapçı tərəfindən 1937-ci ildə roman olaraq nəşr edilmişdir. Daha sonra Akba Kitabevi (1943), Varlık Yayınları (1965), Bilgi Yayınları (1972), Cem Yayınları (1980) tərəfindən beşinci nəşrə qədər yayımlandı. 2001-ci ildən bəri Yapı Kredi Yayınları tərəfindən nəşr olunur. 2017-ci ildə Kuyucaklı Yusuf-un 80 yaşında xüsusi buraxılışı yayımlandı.
Rəylər[redaktə | mənbəni redaktə et]
Yazıçının ilk romanı olan əsər, türk ədəbiyyatının önəmli romanlarından biridir. Əsər romantik fəlsəfədən qaynaqlanan 20-ci əsrin əvvəllərində Edremitdə romanın əsas qəhrəmanları olan zəngin və kasıb, qəddar və məzlum, saf, təbii həyat və süni həyat, kənd və şəhər ilə pozulmuş olan Yusuf və Muazzez sevgisi ətrafında inkişaf etmişdir. Sivilizasiya ilə təbiət arasındakı ziddiyyətlərdən bəslənir. Sosial realist ədəbiyyatı digər əsərlərində ümumiyyətlə davam etdirən Səbahəddin Əli bu ilk romanda bu cərgədən çıxır və romantik ədəbiyyata yaxınlaşır. Bu universal mövzuya əlavə olaraq, güclü bir müşahidə ilə Anadolu qəsəbəsindəki ictimai və ənənəvi həyatı əks etdirir. Romanda şəhər və kənd gerçəkliyi; Fərdin daxili aləmi, tənhalığı və dəyərləri ilə izah olunur. Romanda tanınmış şəxslərin və bürokratiyanın qurduğu haqsız qayda romanda geniş yer alıb və bu nizam tənqid olunur. Romanın sonunda, Yusuf, şəhərdəki tanınmış və bürokratların nümayəndələrini öldürdüyü və atını dağlara atladığı üçün Türk ədəbiyyatında üsyan və quldur romanlarının öncüsü sayılır. Tənqidçi Alaattin Karacaya görə, Yusifin xarakteri həm də müxtəlif səbəblərdən kənddən şəhərə köçən və uyğunlaşa bilməyən kəndli tipinin müjdəçisidir.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xarici linklər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Kuyucaklı Yusufdakı İstəklər Üçbucaqları 7 noyabr 2014 tarixində Wayback Machine saytında arşivlendi ., Hanife Özer, TÜRÜK Dil, Ədəbiyyat və Folklor Araşdırmaları Jurnalı 2013 İl: 1 Sayı: 2.