Müqəddimə (İbn Xəldun)
| Müqəddimə | |
|---|---|
| ərəb. مقدّمة ابن خلدون | |
 | |
| Müəllif | İbn Xəldun[1] |
| Orijinalın dili | ərəb dili |
| Orijinalın nəşr ili | 1337 |
Müqəddimə (ərəb. مقدّمة; "Giriş"), həmçinin İbn Xəldunun Müqəddiməsi (ərəb. مقدّمة ابن خلدون) və ya və ya İbn Xəldunun Proleqomenası (q.yun. Προλεγόμενα ) kimi də tanınır) — ərəb tarixçisi İbn Xəldun tərəfindən 1377-ci ildə yazılmış və ümumbəşəri tarixə baxışı təqdim edən kitab[2] Bəzi müasir mütəfəkkirlər ona sosiologiya,[3] [4] demoqrafiya,[4] və mədəniyyət tarixi kimi ictimai elmlər üzrə yazılmış ilk əsər kimi baxırlar.[5] “Müqəddimə” həmçinin İslam ilahiyyatı, tarixşünaslıq, tarix fəlsəfəsi, iqtisadiyyat,[6] siyasi nəzəriyyə və ekologiya sferalarını da əhatə edir.[7] O, həmçinin sosial darvinizmin,[8] və darvinizmin carçısı və ya erkən nümayəndəsi kimi də qəbul edilir.[9]
İbn Xəldun bu əsəri 1377-ci ildə özünün dünya tarixinə dair planlaşdırdığı əsəri olan Kitab əl-'İbarın ("Dərslər kitabı") müqəddiməsi və ilk kitabı olaraq yazmışdır. Lakin artıq onun sağlığında müstəqil əsər kimi qəbul edilmişdir.
Müqəddimə 6 bölmədən ibarətdir:[10]
- İqlimlərin və qidalanmanın insan təbiəti və mədəniyyətlərə təsiri,
- Köçəri və oturaq mədəniyyətlərin müqayisə edilməsi və iki mədəniyyət arasındakı ziddiyətlərin sosial nəticələri,
- Dövlətlərin yaranması və çöküşü, səltənət, xilafət və krallıq etmənin şərtləri və qaydaları,
- Kənd və qəsəbə həyatı ilə abadlaşdırma fəaliyyətləri və bunun İslam dövləti ilə əlaqəsi,
- Dövrün əsas peşələri, dolanışıq vasitələri, sənət, ticarət, əkinçilik və inşaat kimi iqtisadi fəaliyyətlər.
- Elmlərin təsnifatı, təhsil metodları
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Moin M. Müin lüğəti. Amir Kabir Publishers, 1972.
- ↑ Ruud, Jay. The Muqaddimah // Encyclopedia of medieval literature (2nd). New York. 2014. ISBN 978-1-4381-4974-5. OCLC 974769342.
- ↑ Akhtar, 1997
- ↑ 4,0 4,1 H. Mowlana (2001). "Information in the Arab World", Cooperation South Journal 1.
- ↑ Mohamad Abdalla (Summer 2007. "Ibn Khaldun on the Fate of Islamic Science after the 11th Century", Islam & Science 5 (1), p. 61-70.
- ↑ Jean David C. Boulakia (1971), "Ibn Khaldun: A Fourteenth-Century Economist", The Journal of Political Economy 79 (5): 1105–1118.
- ↑ Ahmad, A. New Age Globalization: Meaning and Metaphors. Springer. 3 July 2013. ISBN 9781137319494. İstifadə tarixi: 25 February 2017 – Google Books vasitəsilə.
- ↑ Baali, Fuad. Society, State, and Urbanism: Ibn Khaldun's Sociological Thought. SUNY Press. 1 January 1988. ISBN 9780887066092. İstifadə tarixi: 25 February 2017 – Google Books vasitəsilə.
- ↑ Leuprecht, 2011
- ↑ Süngü 2009 Arxivləşdirilib 2012-11-19 at the Wayback Machine, səhifə 8