Manisa relyefi
Manisa reyefi, Akpınar relyefi və ya Kibela relyefi (türk. "Taş Suret") və ya Sipil heykeli — Türkiyənin Manisa şəhərindən 5 km şərqdə yerləşən Akpınarda, Salehli yolundakı əyləncə parkının yuxarısında hettlərə aid qaya relyefi.
Təsvir[redaktə | mənbəni redaktə et]
Relyef Spil dağındakı qranit uçurum üzərində, Manisa şəhəri ilə üzbəüz yerləşir. Relyefin 6 m-dən çox hündürlüyü var və pis vəziyyətdədir.
8–10 m hündürlüyündəki bu oturan fiqur yüksək relyef üzərində təsvir edilmişdir. Fiqur şimala baxır və hündür, sivri uclu baş geyimindədir. Əlləri döşlərinə söykənmiş, ayaqları isə taburenin üstündə dayanır. Fiqurun başı təbii səbəblərdən qismən qopmuşdur.[1]
Relyefin başının sağında Luvilərə məxsus hiyeroqlif yazının iki qalığı vardır ki, bu da relyefin Hett dövrünə aid olduğunu göstərir.
Xristian teoloq Sesil Con Kadoux relyefin Hett kralı I Suppiluliuma və ya oğlu oğlu II Mursilin hakimiyyəti dövrünə aid olduğunu düşünürdü[2] Helmuth Theodor Bossert , Hanyeri relyefində və İmamkullu relyefində olan eyni adla "Şahzadə Kuwalanamuwa" şəklində ən soldakı yazını (Akpınar 1) oxudu, lakin hər üçünün də eyni şəxsə aid olub olmadığı aydın deyil. Bunu etsələr, müzakirə olunan şahzadə son dərəcə təsirli olmalı idi, çünki Hitit kralları xaricində, hiyeroglif yazıları ilə müşayiət olunan relyefləri Kiçik Asiyada üç fərqli yerdə tapıldı.[3] Doğru kitabə (Akpınar 2) 1978-ci ildə RA Alexander ilə relyefi tədqiq edən Hans Gustav Güterbock[4]
Qəbul[redaktə | mənbəni redaktə et]
Pavsani e.ə. II əsrdə yazdığı Yunanıstanın təsvirində fiquruTantalın oğlu Broteas tərəfindən hazırlanmış Kibela təsviri olaraq qeyd edib.[5] XVIII–XIX əsrlərdə ərazidə olan bir neçə səyahətçi daha əsəri təsvir etmişdir.[4] Fiqurun təfsiri mübahisəlidir. Bossertin fiquru Kibela ilə eyniləşdirilməsi Kurt Bittel tərəfindən etibarsız olaraq rədd edildi. O, fiquru Əkrəm Akuqalın da düşündüyü kimi qadın tanrıça olaraq görürüdü. Pyotr Z. Spanos, fiquru hava tanrısı[6] olaraq şərh etmişdir ki,[6] bu da təsvirin kişi tanrı olaraq şərh edilməsi deməkdir. Ehringhaus fiqurun dağ tanrısı olduğunu irəli sürür.[4]
Manisa yaxınlığında oturan bir fiquru xatırladan və Ağlayan Niobe kimi tanınan fərqli bir təbii qaya formalaşması ilə qarışıqlıq nəticəsində bu relyef bəzən yanlış olaraq Niobe uçurumları olaraq da tanınır.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ G.E. Bean, Aegean Turkey: an archaeological guide, vol. ii, pp 31–33 and pl. 3; C. P. Jones, "A Geographical Setting for the Baucis and Philemon Legend (Ovid Metamorphoses 8.611–724)" Harvard Studies in Classical Philology 96 (1994:203–23 and pls. I–IV) pp 210f, with bibliography.
- ↑ Cecil John Cadoux: Ancient Smyrna. A history of the city from the earliest times to 324 A.D. Blackwell, Oxford 1938, pp. 25–26.
- ↑ According to Ilya Yakubovich "The Lydian Dating Formulae", Luwic Dialects and Anatolian: Inheritance and Diffusion, ed. I. Adiego et al. [Universitat de Barcelona, 2019], p. 312, the Lydian noun qaλm(λ)u- 'king' may ultimately go back to the name of this prince.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Horst Ehringhaus: Götter, Herrscher, Inschriften. 2005, p. 87.
- ↑ Pausanias 3.22.4 English translation Arxivləşdirilib 2021-07-31 at the Wayback Machine.
- ↑ 6,0 6,1 Peter Z. Spanos: "Einige Bemerkungen zum sogenannten Niobe-Monument bei Manisa (Magnesia ad Sipylum)." Beiträge zur Altertumskunde Kleinasiens. Festschrift für Kurt Bittel. Zabern, Mainz 1983, pp. 477–483.
