Nəcməddin Naxçıvani
| NƏCMƏDDİN NAXÇIVANİ | |
|---|---|
| Nəcməddin Əhməd Əbubəkr oğlu Naxçıvani | |
| Doğum yeri | Naxçıvan |
| Vəfat tarixi | |
Nəcməddin Naxçıvani (Naxçıvan – 1253) — XIII əsrdə yaşamış görkəmli Azərbaycan mütəfəkkiri. O, özünün fəlsəfə, tibb, məntiq və təbiət elmlərinə dair əsərləri ilə Yaxın və Orta Şərq ölkələrində şöhrət tapmışdır.[1]
Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
AMEA-nın müxbir üzvü Zakir Məmmədov mənbələr əsasında Nəcməddin Əhməd Əbubəkr oğlu Naxçıvaninin təhsilini Naxçıvan şəhərində aldığını, elmin bütün sahələrini mükəmmməl öyrəndiyini yazmışdır.[2]
Zakir Məmmədov orta əsr mənbələrində Nəcməddin Naxçıvaninin həyatı və dünyagörüşünə dair son dərəcə qısa, lakin mühüm məlumat verildiyini bildirmiş, İbn əl-İbrinin "Dövlətlərin müxtəsər tarixi" ("Müxtəsər tarix əd-düvəl") kitabını bu baxımdan qiymətli mənbə hesab etmişdir.
Nəsirəddin Tusinin şagirdlərindən olmuş Qriqori Əbül-Fərəc İbn əl-İbri Nəcməddin Naxçıvanini böyük fəzilət sahibi, dəqiq elmlərin dərin bilicisi olduğunu yazmışdır. İbn əl-İbri mütəfəkkirin öz vətənində fəlsəfə ilə məşğul olduğunu, ölkələri səyahətə çıxdığını, axırda Kiçik Asiyaya daxil olaraq, böyük mənsəblər tutduğunu göstərmişdir. Müəyyən səbəblər üzündən o, buradan Suriyaya getməli olmuşdur.[3]
Nəcməddin Naxçıvani Hələb şəhərində ömrünün son çağlarında guşənişin olmuş, evdən heç yerə çıxmır, dostları ona baş çəkirmiş. Filosofun 1253-cü ildən sonra vəfat etdiyini yazırlar.[4],[2]
Yaradıcılığı[redaktə | mənbəni redaktə et]
AMEA-nın müxbir üzvü Zakir Məmmədov Nəcməddin Naxçıvaninin elmi və fəlsəfi yaradıcılığının orta əsr müəllifləri tərəfindən yüksək qiymətləndirildiyini bildirmişdir.[1]
Nəcməddin Naxçıvani İbn Sinanın çoxcildlik "Kanon" və "Göstərişlər və təlimatlar" əsərlərinə yazdığı şərhlərlə məşhurlaşmışdır. Həmin şərhlərdə o, hətta böyük alimi bir çox məsələlərdə tənqid də etmişdir. "Nəqd qəvaid-ül-işarat və kəşf təmvih əş-Şifa və ən - Nicat" (""Göstərişlər"dəki qaydaların pozulması və "Şifa" və "Nicat" üzərindən pərdələrin götürülməsi") adı altında toplanmış bu şərhlər orta əsrlərdə filosof və alimlər arasında şöhrət tapmışdı. 1282-ci ildə bu əsər yəhudi filosofu İbn Kəmmunə İsraili tərəfindən elmi şəkildə təhlil olunmuşdur. Nəcməddin Naxçıvaninin digər bir əsəri də "Lübab-əl məntiq və xülasət əl - hikmə"dir ("Məntiqin mahiyyəti və fəlsəfənin xülasəsi") və bu əsərin İbn Kəmmunə İsraili tərəfindən köçürülmüş əlyazma nüsxəsi Nəcəfdə saxlanılır. Alimin əsərlərinə həmçinin Parisdə və İstanbulda da rast gəlmək olar.
Tədqiqatçıların bəziləri belə hesab edirlər ki, Naxçıvani qədim yunan filosof və məntiqşünaslarının əsərlərinə də bir neçə şərh tərtib etmişdir.
Nəcməddin Naxçıvaninin əsərləri uzun müddət Şərq universitetlərində dərslik kimi istifadə olunmuşdur.
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 Zakir Məmmədov. XIII əsrdə yaşamış bəzi Azərbaycan mütəfəkkirləri haqqında. Azərbaycan SSR EA Xəbərləri. Bakı, 1968. № 3. səh. 115-123
- ↑ 1 2 Zakir Məmmədov. Azərbaycan fəlsəfəsi tarixi. Bakı, 1994
- ↑ Zakir Məmmədov. Nəcməddin Naxçıvani. "Bakı" qəzeti, 13 yanvar 1983-cü il
- ↑ Zakir Məmmədov. Orta əsr Azərbaycan filosofları və mütəfəkkirləri. Bakı, 1986
