Nəkbə
Nəkbə — (ərəb. النكبة [an-Nakbah] "şok, fəlakət, fəlakət") — 1948-ci il Fələstin müharibəsi zamanı Məcburi Fələstində fələstinlilərin etnik təmizləməsi idi, onların zorakı yerdəyişməsi və torpaqlarını, əmlaklarını və əşyalarını ələ keçirmələri, eyni zamanda cəmiyyətin, mədəniyyətinin, şəxsiyyətinin, siyasi hüquqlarının və milli istəklərinin məhv edilməsidir. "Nəkbə" termini ilk dəfə suriyalı tarixçi Konstantin Zureyk tərəfindən 1948-ci ildə nəşr olunmuş "Məna ən-Nəkbə" (Fəlakətin mənası) kitabında istifadə edilmişdir. İsrail mənbələri Avropa yəhudilərinin fəlakəti ilə bağlı "Nəkbə" sözünün işlədilməsini qəbuledilməz hesab edir.[1]
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Nəkbənin əvvəlində Fələstin 1948-ci il mayın 15-də sona çatan mandat altında Britaniya hakimiyyəti altında idi. 29 noyabr 1947-ci ildə BMT Britaniya Fələstini sonradan müvafiq dövlətlərin yaradılması ilə yəhudi və ərəb hissələrinə bölmək qərarına gəldi. İlk ərəb qaçqınları 1947-ci ilin dekabrında öz torpaqlarını tərk etməyə başladılar. 28 dekabr 1947-ci ildə Xaqan və Lehi yəhudi yaraqlıları Qüdsün şimal-qərb kənarındakı Lifta ərəb kəndinə hücum edərək ərəbləri daşıyan avtobusa atəş açdılar. 1948-ci il yanvarın 6-da yəhudi terrorçuları Semiramis hotelində (Qüds) terror aktı törətmiş, onlarla ərəb həlak olmuşdu. 1948-ci ilin fevralına kimi ərəb qaçqınlarının sayı 20 minə çatdı.1948-ci il fevralın 15-də Xaqandan olan yəhudi silahlılar Qeysəriyyə və Atlit şəhərlərinin ərəb əhalisinə hücum etdilər. İrgundan olan yəhudi yaraqlılarının ərəb kəndi Deyr Yaserin sakinlərinə qarşı qırğını və yüzlərlə insanın ölümünə səbəb qaçqın axınını artırıb. Aprelin 18-də 6 min ərəb ilk əhəmiyyətli şəhəri yəhudilərə itirərək Tiberiyanı tərk etmək məcburiyyətində qaldı. Aprelin 22-də yəhudi qoşunları münaqişənin əvvəlində 70 min ərəbin yaşadığı Hayfaya hücum etdi. 1948-ci ilin iyul ayına qədər Hayfanın ərəb əhalisi qismən Beyrut və Nablus ərazisinə qaçmışdı. Mayın 10-da 12 minə yaxın ərəbin yaşadığı Safed yıxıldı. Mayın 13-də yəhudi qoşunlarının nəzarətinə keçən Yaffadan ərəblərin kütləvi köçü başladı. Yaffadan 50.000 ərəb əhalisinin təxliyyəsi Britaniya hakimiyyət orqanları tərəfindən həyata keçirilib. Ərəb-İsrail müharibəsi başlayanda 200 min fələstinli artıq qaçqın vəziyyətinə düşmüşdü. Sonrakı döyüşlər ona gətirib çıxardı ki, 10 mart 1949-cu ildə yəhudilər Qırmızı dənizə çıxışı təmin edərək Umm Rashrash (müasir Eylat) şəhərini ələ keçirdilər.
Nəkbə günü[redaktə | mənbəni redaktə et]
Hər il mayın 15-də Fələstin ərəbləri Nəkbə Gününü qeyd edirlər. Bu gün, müəyyən vaxtda fələstinlilər keçmiş hadisələrin xatirəsini bir dəqiqəlik sükutla yad edir, eyni gündə yürüşlər və nümayişlər təşkil olunur. Nəkbənin simvolu Fələstinli qaçqınlar üçün müasir İsrail ərazisində yerləşən evlərinə və kəndlərinə qayıtmaq hüququnu simvolizə edən açarlardır. Fələstin məlumatlarına görə, 1948-ci ildən sonra 418 Fələstin kəndi dağıdılıb.[2][3]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Khalidi, Rashid I. "Observations on the Right of Return". Journal of Palestine Studies. 21 (2). 1992: 29–40. doi:10.2307/2537217. JSTOR 2537217.
Only by understanding the centrality of the catastrophe of politicide and expulsion that befell the Palestinian people – al-nakba in Arabic – is it possible to understand the Palestinians' sense of the right of return
- ↑ "Левые радикалы намерены обсудить возвращение беженцев в Шейх Мунисе – Рамат-Авиве". NEWSru.com. 2013-08-13. 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-08-13.
- ↑ "Юридический форум против финансирования государством выставки "Накбы"". Израиль плюс. 2013-08-13. 2013-08-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-08-13.