Narniya xronikaları

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Narniya xronikaları
ing. The Chronicles of Narnia
Fayl:The Chronicles of Narnia box set.jpg
Müəllif Klayv Steyplz Lyuis
Janrı fentezi, uşaq ədəbiyyatı
Ölkə
Orijinal dili ingilis
Nəşriyyatçı Ceffri Bles (I-V kitablar)
The Bodley Head (VI-VII kitablar)
HarperCollins (hazırda; bütün dünyada)
Nəşr tarixi 16 oktyabr 1950 – 4 sentyabr 1956

Narniya xronikaları (ing. The Chronicles of Narnia) – ingilis yazıçı Klayv Steyplz Lyuis tərəfindən yazılmış 7 kitablıq fentezi roman seriyası. Uşaq ədəbiyyatının klassiklərindən biri və müəllifin ən çox tanınan işi hesab olunur. "Narniya xronikaları" 47 dilə tərcümə olunmuş və 100 milyondan çox nüsxəsi satılmışdır.[1][2] Lyuis tərəfindən yazılmış, Paulina Beyns tərəfindən illüstrasiya olunmuş və Londonda 1950-ci ildən 1956-cı ilə kimi nəşr olunmuşdur. "Narniya xronikaları" əsasında radio verilişləri, teleserial, səhnəciklər və filmlər istehsal olunmuşdur.

Hadisələr mifik varlıqlar və danışan heyvanların yaşadığı, sehrin hökm sürdüyü fentezi dünyası olan Narniya adlı uydurma krallıqda baş verir. Hekayə bu dünyanın açılan tarixində mərkəzi rol oynayan müxtəlif uşaqların macəralarından söz açır. "At və onun oğlanı" romanından başqa bütün protaqonistlər real dünyadan olan və Narniyaya düşən uşaqlardır. Onlar bura şir Aslan tərəfindən Narniyanı şərdən qorumaq və tacı onun düzgün sahibinə qaytarmaq üçün çağırır. Hekayə Narniyanın bütün tarixini əhatə edir: "Sehrbazın qardaşı oğlu"ndakı yaradışından "Sonuncu döyüş"dəki məhv edilməsinə qədər.

Seriya üçün müxtəlif mənbələr ilham mənbəyi olmuşdur. Bundan əlavə, bir çox ənənəvi xristianlıq mövzuları, Yunan-Roma mifologiyası elementləri, eləcə də, ənənəvi Britaniya və İrlandiya pəri nağıllarından istifadə olunmuşdur.

Kitablar İkinci dünya müharibəsindən sonrakı uşaq ədəbiyyatına dərindən təsir etmişdir.

Arxaplan və konsepsiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Lyuis daha sonra "Narniya xronikaları" adlanacaq əsəri üzərində 1939-cu ildə işləməyə başlasa da, ilk kitabı "Şir, cadugər və paltar şkafı" 1949-cu ilə kimi tamamlaya bilməmişdir.[3] Hekayənin ilk kitabı, lakin yazılan son kitab "Sehrbazın qardaşı oğlu" 1954-cü ildə tamamlanmışdır. Lyuis kitabları onların nəşr olunma ardıcıllığı ilə yazmamışdır. Eləcə də, kitablar hekayə xronologiyası ardıcıllığına görə də nəşr olunmamışdır.[4] Orijinal illüstrator Paulina Beyns Narniya kitabları üçün illüstrasiyalar çəkmişdir və bu illüstrasiyalar hazırkı nəşrlərdə də istifadə olunur. Lyuis saqanın sonuncu kitabı "Sonuncu döyüş"ə görə 1956-cı ildə Karnaqi medalına layiq görülmüşdür. Kitab seriyasını ilk dəfə "Narniya xronikaları" adlandıran şəxs yazışı Rocer Lanselin Qrin olmuşdur. O, bu ifadəni ilk dəfə 1951-ci ilin martında Lyuislə onun sonuncu tamamladığı, orijinal adı "Narniyada gecə" olan "Gümüş stul" kitabı müzakirə edərkən işlətmişdi.[5]

Lyuis "Hər şey bir şəkillə başladı" essesində "Şir, cadugər və paltar şkafı"nın mənşəyini belə açıqlamışdır:

" İdeya qarlı meşədə çətir və bağlama daşıyan favn şəkli ilə yarandı. 16 yaşımdan bəri beynimdə bu şəklin təsviri dolaşırdı. Bir gün, hardasa 40 yaşım olanda, özümə dedim: "Gəl bunun haqqında bir hekayə yazım".[6] "

İkinci dünya müharibəsinin başlamasından qısa müddət sonra bir çox uşaq nasistlərin hava hücumundan qorunmaq üçün London və digər böyük şəhərlərdən kənd yerlərinə göndərilmişdir. Nəticədə, 2 sentyabr 1939-cu ildə Narqaret, Meri və Katarina[7] adlı 3 məktəbli qız Lyuisin Oksford şəhər mərkəzindən 3 mil şərqdə yerləşən evi olan Kilnsə köçmüşdürlər. Daha sonra Lyuis bildirmişdi ki, bu təcrübə ona uşaqlar haqqında yeni fikir formalaşmasına səbəb olmuşdur və sentyabrın axırında başqa bir əlyazmanın bir hissəsi kimi salamat qalmış bir kağız üzərində uşaq hekayəsi yazmağa başlamışdır:[8]

" Bu kitab Anna, Martin, Rouz və Piter adlı dörd uşaq haqqındadır. Amma bu daha çox ən kiçikləri olan Piter haqqındadır. Onlar hava hücumlarına, müharibəyə gedən və ordu üzvü olan atalarına və müharibə işində işləyən analarına görə Londondan qəfil köçməli olublar. Onlar analarının bir qohumu olan, kənddə özü üçün yaşayan çox qoca professorun yanına köçürlər.[9] "

"Hər şey bir şəkil ilə başladı"da Lyuis davam edir:

" Əvvəlcə hekayənin necə davam edəcəyi ilə bağlı ideyam çox az idi. Amma birdən ağlıma Aslan gəldi. Düşünürəm ki, o vaxt şirlər haqqında çoxlu yaxşı yuxular görürdüm. Bunu saymasaq, şir fikrinin necə və niyə gəldiyini bilmirəm. Lakin onu fikirləşəndən sonra o bütün hekayəni birləşdirdi və başqa 5 Narniya hekayəsinin ortaya çıxmasına səbəb oldu.[10] "

Lyuis Aslan üçün ilham mənbəyinin nə olduğu bilmədiyini müdafiə etsə də, Lyuisi araşdıran Cared Lobdell ilham mənbəyinin Çarlz Vilyamsın "Şirin yeri" əsərinin olduğunu bildirmişdir.[11]

"Şir, cadugər və paltar şkafı"nın əlyazması 1949-cu ilin mart ayının axırında tamamlanmışdır.

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Narniya adı İtaliyanın Narni şəhərindən qaynaqlanır. Şəhərin latın dilindəki versiyası Narniyadır. Qrin yazır:

" Volter Huper Lyuisdən "Narniya" sözünün hardan gəldiyini soruşanda Lyuis ona Murreyin kiçik klassik atlasını (1904) göstərdi. O, bu atlası 1914-17-ci illərdə Böyük Bukhemdə ikən cənab Kirkpatriklə klassikləri oxuyarkən əldə etmişdi. Atlasın 8-ci hissəsində qədim İtaliyanın xəritəsi var idi. Lyuis Narniya adlı kiçik şəhərin adının altından xətt çəkmişdi, çünki onun səslənişini bəyənmişdi. Narniya Umbriyada, Roma və Assisi şəhərlərinin arasında yerləşir.[12] "

Nəşrolunma tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

"Narniya xronikaları"nın yeddi kitabı 1956-cı ildən sonra davam nəşrlərlə birlikdə satılmağa davam etmişdir. İndiyə qədər 47 dilə tərcümə olunmuş və 100 milyondan çox nüsxəsi satılmışdır. Seriyanın hətta Brayl əlifbasına uyğunlaşdırılmış versiyaları da çıxmışdır.[13][14][15]

İlk 5 kitab Böyük Britaniyada Cefri Bles tərəfindən nəşr olunmuşdur. "Şir, cadugər və paltar şkafı"nın ilk nəşri Londonda 16 oktyabr 1950-ci ildə buraxılmışdır. Bu zaman "Şahzadə Kaspian", "Sübh fatehinin səyahəti" və "At və onun oğlanı" kitabları tamamlanmış olsalar da, dərhal nəşr olunmamışdır. Daha sonra tamamlanacaq "Gümüş stul" kitabı ilə birlikdə ilbəil buraxılmışdır (1951-1954). Son iki kitab ("Sehrbazın qardaşı oğlu" və "Sonuncu döyüş") Böyük Britaniyada The Bodley Head tərəfindən 1955 və 1956-cı illərdə nəşr olunmuşdur.[16][17]

ABŞ nəşretmə hüquqları ilk dəfə Macmillan Publisher-sə məxsus olmuş, daha sonra HarperCollins-ə keçmişdir. HarperCollins seriyanın bir cildlik tam versiyasını da nəşr etmişdir. Macmillan seriyanın kitablarını nəşrolunma ardıcıllığına görə nömrələsə də, 1994-cü ildə HarperCollins Lyuisin təklif etdiyi və hekayə xronologiyasına əsaslanan ardıcıllıqla kitabları nömrələmişdir.[4]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "CS Lewis, Chronicles of Narnia author, honoured in Poets' corner" Arxivləşdirilib 2017-02-05 at the Wayback Machine. The Telegraph. Retrieved 24 February 2013
  2. ↑ "CS Lewis to be honoured in Poets' Corner" Arxivləşdirilib 2022-08-15 at the Wayback Machine. BBC News. Retrieved 23 November 2012
  3. ↑ Roger Lancelyn Green & Walter Hooper, C. S. Lewis: A Biography: fully revised & expanded edition. (2002), pp. 302–307. ISBN 0-00-715714-2
  4. ↑ 1 2 Ford, Paul. Companion to Narnia: A Complete Guide to the Magical World of C.S. Lewis's The Chronicles of Narnia (Revised). San Francisco: Harper. 2005. ISBN 978-0-06-079127-8.
  5. ↑ Green & Hooper, 2002, p. 311.
  6. ↑ C. S. Lewis. On Stories: And Other Essays on Literature. 1982, p. 53. ISBN 0-15-668788-7
  7. ↑ Ford, 2005, p. 106.
  8. ↑ Owen Dudley Edwards. British Children's Fiction in the Second World War. 2007, p. 129. ISBN 978-0-7486-1650-3
  9. ↑ Green & Hooper, 2002, p. 303.
  10. ↑ C. S. Lewis. On Stories: And Other Essays on Literature. 1982, p. xix & 53. ISBN 0-15-668788-7. "It All Began with a Picture" is reprinted there from the Radio Times, 15 July 1960.
  11. ↑ Lobdell, Jared. Eight Children in Narnia: The Making of a Children's Story. Chicago, IL: Open Court. 2016. səh. 63. ISBN 978-0-8126-9901-2.
  12. ↑ Green & Hooper, 2002, p. 306.
  13. ↑ Kelly, Clint. "Dear Mr. Lewis". Response. 29 (1). 2006. 9 March 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 September 2008. The seven books of Narnia have sold more than 100 million copies in 30 languages, nearly 20 million in the last 10 years alone
  14. ↑ Edward, Guthmann. "'Narnia' tries to cash in on dual audience". SFGate. 11 December 2005. 15 May 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 September 2008.
  15. ↑ Glen H. GoodKnight. (2010). Narnia Editions & Translations. Last updated 3 August 2010 Arxiv surəti 3 mart 2011 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 3 mart 2011 at the Wayback Machine. Retrieved 6 September 2010.
  16. ↑ Peter J. Schakel, The Way Into Narnia, William B. Eerdmans, 2005, p 13.
  17. ↑ Ford, 2005, p 464.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Narniya_xronikaları&oldid=7795477"