Oğurlanmış məktub (hekayə)

Oğurlanmış məktub
ing. The Purloined Letter
Müəllif	Edqar Allan Po
Janr	detektiv, cinayət janrı
Dil	ingilis dili
Orijinalın nəşri	1845
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Oğurlanmış məktub — amerikalı yazıçı Edqar Allan Po tərəfindən yazılmış qısa hekayədir. Xəyali Ogüst Düpeni əhatə edən üç detektiv hekayənin üçüncüsüdür. Digər ikisi "Rue Morquedəki Cinayətlər" və "Marie Roqetin sirri"dir. Bu hekayələr müasir detektiv hekayəsinin erkən öncüsü olaraq qəbul olunur. Oğurlanmış məktub (ing. The Purloined Letter) — amerikalı yazıçı Edqar Allan Po tərəfindən yazılmış qısa detektiv hekayədir. Əsər ilk dəfə 1844-cü ilin dekabr ayında The Gift: A Christmas and New Year’s Present adlı illik nəşrdə çap olunmuşdur. Bu hekayə Po-nun məşhur detektiv obrazının yer aldığı üçüncü və son əsərdir.

Məzmun

Hekayədə Parisdə baş verən gizli məktub oğurluğu hadisəsi təsvir olunur. Məktubun məzmunu və sahibi ictimai rəyə təsir edə biləcək qədər önəm daşıyır. Rəsmilər uzun müddət məktubu tapmağa çalışsalar da, uğur əldə edə bilmirlər. Detektiv Ogüst Düpeni isə sadə müşahidə və məntiqi düşüncə yolu ilə məktubun yerini müəyyən edir və məsələni uğurla həll edir.

Əhəmiyyəti

Oğurlanmış məktub klassik detektiv janrının inkişafında mühüm rol oynamışdır. Əsərdə məntiqi təhlil və psixoloji müşahidə ön plandadır. Po bu hekayə ilə deduktiv metodun gücünü nümayiş etdirmiş və sonrakı detektiv yazıçılara təsir göstərmişdir.

Ədəbi təsiri və təhlillər

Bu hekayə yalnız detektiv ədəbiyyat deyil, eyni zamanda fəlsəfə və ədəbiyyat nəzəriyyəsi sahəsində də müzakirə obyektinə çevrilmişdir. Jak Lakan və Jak Derrida kimi strukturalist və post-strukturalist filosoflar hekayəni mənanın ötürülməsi və simvolizm baxımından təhlil etmişlər.

İstinadlar

• Poe, Edgar Allan. The Purloined Letter, 1844.
• Quinn, Arthur Hobson. Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Johns Hopkins University Press, 1998.
• Lacan, Jacques. "Seminar on ‘The Purloined Letter’." Écrits, 1966.

Həmçinin bax

• Edqar Allan Po

Oğurlanmış məktub (ing. The Purloined Letter) — amerikalı yazıçı Edqar Allan Po tərəfindən yazılmış qısa hekayədir. Əsər ilk dəfə 1844-cü ildə The Gift: A Christmas and New Year’s Present adlı nəşrdə çap olunmuşdur. Bu əsər yazıçının xəyali detektiv obrazı əhatə edən üç hekayənin üçüncüsüdür.

Süjetin xülasəsi

Əsərdə Parisdə yüksəksəviyyəli bir qadına məxsus gizli məktub oğurlanır. Məktubun məzmunu ictimaiyyətə açıqlansa, siyasi qalmaqala səbəb ola bilər. Şübhəli şəxs — məktubu oğurladığı düşünülən şəxsin məktubu öz kabinetində saxlayır, lakin onu elə məharətlə gizlədir ki, polis və təhqiqatçılar onun yerini tapa bilmirlər.

Bu zaman işə tanınmış detektiv cəlb olunur. Dyupen başa düşür ki, məktub çox ehtimal ki, göz qabağındadır, lakin bu qədər aşkar olduğu üçün diqqətdən yayınır. O, ağıllı bir plan quraraq, məktubu nazirdən aldadıcı üsulla əldə edir və sahibinə qaytarır.

Əsərin simvolizmi və təhlili

Oğurlanmış məktub əsəri yalnız detektiv süjet baxımından deyil, həm də fəlsəfi və psixoloji baxış bucağından əhəmiyyətlidir. Burada:

• **Simvolik obyekt** olan məktub, mənanın ötürülməsi və ya gizlədilməsi ilə bağlı bir simvoldur.
• Məktubun **göz qabağında gizlədilməsi**, insanların çox vaxt axtardıqları şeyin sadəcə baxış bucağından dolayı görünmədiyini vurğulayır.
• Əsərdə deduksiya, təhlil və müşahidə kimi elementlər ön plandadır. Dyupenin metodologiyası sonrakı detektiv qəhrəmanlar üçün model olmuşdur.

Jak Lakan və Jak Derrida kimi tənqidçilər bu əsəri mənanın ötürülməsi, dil və struktur baxımından analiz etmişlər. Lakan üçün məktub, "mənanın ötürülmə mexanizmi" kimi çıxış edir və subyektlər arasında güc balansını təmsil edir.

Ədəbiyyat tarixində rolu

Oğurlanmış məktub və Dyupen hekayələri ümumilikdə müasir detektiv janrının bünövrəsini qoymuşdur. Artur Konan Doylun Şerlok Holms obrazı daxil olmaqla, bir çox məşhur detektiv obrazlar Dyupen arxetipi üzərində qurulmuşdur.

Po-nun hekayələrində deduktiv məntiqə və düşüncəyə əsaslanan yanaşma, daha sonra kriminal və hüquqi ədəbiyyat üçün də təsirli modelə çevrilmişdir.

Ekranlaşdırmalar və adaptasiyalar

Oğurlanmış məktub əsəri müxtəlif dövrlərdə film, televiziya və radio formatında adaptasiya edilmişdir. Onlardan bəziləri:

• **1953** — Suspense televiziya serialında yayımlanan epizod.
• **1978** — Fransız televiziya adaptasiyası: La Lettre volée.
• Əsər, həmçinin bir neçə dəfə teatr səhnəsində və audio kitab formatında da təqdim olunmuşdur.

Qaynaqlar və ədəbiyyat siyahısı

• Poe, Edgar Allan. The Purloined Letter. 1844.
• Quinn, Arthur Hobson. Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Johns Hopkins University Press, 1998.
• Lacan, Jacques. "Seminar on ‘The Purloined Letter’." Écrits. 1966.
• Derrida, Jacques. "The Purveyor of Truth." in The Post Card: From Socrates to Freud and Beyond. University of Chicago Press, 1987.
• Silverman, Kenneth. Edgar A. Poe: Mournful and Never-ending Remembrance. Harper Perennial, 1992.

Həmçinin bax

• Edqar Allan Po
• Şerlok Holms
• Ogüst Düpen
• The Mystery of Marie Rogêt
• The Murders in the Rue Morgue

İstinadlar

• Poe, Edgar Allan. The Purloined Letter. In The Works of Edgar Allan Poe, Vol. 1. New York: Thomas Y. Crowell & Co., 1902.
• Quinn, Arthur Hobson. Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Johns Hopkins University Press, 1998. ISBN 978–0801857300.
• Silverman, Kenneth. Edgar A. Poe: Mournful and Never-ending Remembrance. Harper Perennial, 1992. ISBN 978–0060923316.
• Lacan, Jacques. "Seminar on ‘The Purloined Letter’." In Écrits. Translated by Alan Sheridan. Norton, 1977.
• Derrida, Jacques. The Post Card: From Socrates to Freud and Beyond. Translated by Alan Bass. University of Chicago Press, 1987.
• Johnson, Barbara. The Purloined Letter: Poe, Lacan, Derrida. In The Critical Difference: Essays in the Contemporary Rhetoric of Reading. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1980.
• Haycraft, Howard. Murder for Pleasure: The Life and Times of the Detective Story. New York: D. Appleton-Century Company, 1941.
• Symons, Julian. Bloody Murder: From the Detective Story to the Crime Novel. London: Faber & Faber, 1972.

• Poe, Edgar Allan. The Purloined Letter. In The Works of Edgar Allan Poe, Vol. 1. New York: Thomas Y. Crowell & Co., 1902.
• Poe, Edgar Allan. Tales of Mystery and Imagination. London: Everyman’s Library, 1994. ISBN 978–0460878180.
• Quinn, Arthur Hobson. Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Johns Hopkins University Press, 1998. ISBN 978–0801857300.
• Silverman, Kenneth. Edgar A. Poe: Mournful and Never-ending Remembrance. Harper Perennial, 1992. ISBN 978–0060923316.
• Haycraft, Howard. Murder for Pleasure: The Life and Times of the Detective Story. New York: D. Appleton-Century Company, 1941.
• Symons, Julian. Bloody Murder: From the Detective Story to the Crime Novel. London: Faber & Faber, 1972.
• Lacan, Jacques. "Seminar on ‘The Purloined Letter’." In Écrits. Translated by Alan Sheridan. Norton, 1977. ISBN 978–0393303427.
• Derrida, Jacques. The Post Card: From Socrates to Freud and Beyond. Translated by Alan Bass. University of Chicago Press, 1987. ISBN 978–0226144293.
• Johnson, Barbara. The Purloined Letter: Poe, Lacan, Derrida. In The Critical Difference: Essays in the Contemporary Rhetoric of Reading. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1980.
• Priestman, Martin. The Cambridge Companion to Crime Fiction. Cambridge University Press, 2003.
• Knight, Stephen. Crime Fiction, 1800–2000: Detection, Death, Diversity. Palgrave Macmillan, 2004.
• Meyers, Jeffrey. Edgar Allan Poe: His Life and Legacy. Cooper Square Press, 1992.
• Barthes, Roland. S/Z. Translated by Richard Miller. Hill and Wang, 1974.
• Eco, Umberto. The Role of the Reader: Explorations in the Semiotics of Texts. Indiana University Press, 1979.
• Todorov, Tzvetan. The Poetics of Prose. Cornell University Press, 1977.