Perm başqırdları
Perm başqırdları (başq. Пермь башҡорттары)— Perm diyarının ərazisində yaşayan başqırdların etnik qrupu. Onlar bölgənin yerli xalqlarından biridir. Bu etnik qrup nümayəndələrinin dili Başqırd dilinin şimal-qərb dialektinə aiddir[1].
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Antropologiyanın mövcud məlumatlarına görə, Samoed qəbilələri Başqırdların fiziki tipinin formalaşmasında böyük rol oynamışdır. Tulva çayının toponimiyası Başqırdıstanın şimal-qərbi ilə paraleldir. Burada yerləşən Xarin tayfaları Samoed substratını təhdid etdikdən sonra Kuşnarenkov və Çili tərəfindən möhkəmləndirildi. Bu proses bölgənin hidronimlərindəki izlənilə bilər. Məsələn Samoyed sözü "bu" ("su") və Bui çayı adı, habelə hidronimlər XVIII-XIX əsrin sənədlərində saxlanılır. Bəzi alimlərin fikrincə, türk tayfaları bu bölgələrə 9-cu əsrin əvvəllərində daxil olmamışdır. Qaynininlilərin qonşuları başqırd tayfaları olan Uran və Tanıp idi.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Асфандияров А. З. История башкирских сёл Пермской и Свердловской областей. Уфа, 1999. Т8.
- Асфандияров А. 3. Кантонное управление в Башкирии (1798—1865 гг.). Уфа: Китап, 2005.
- Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. Уфа: Китап, 2009.
- Башкиры. История, культура, этнография. Атлас. 2007.
- Башкиры-гайнинцы: история и современность. — Уфа: Китап, 2012. — 264 с. ISBN 978-5-295-05131-9
- Кузеев Р. Г. Происхождение башкирского народа: Этнический состав, история расселения. М., 1974.
- Кульбахтин Н. М. Из истории гайнинских башкир. Уфа, 1996.
- Тулвинские татары и башкиры: этнографические очерки и тексты. Пермь, 2004.
- Хотинец В. Ю. Этнопсихологический анализ особенностей развития гайнинских башкир. Барда, 1999.
- Шумилов Е. Н. Гайнинские (Бардымские) башкиры Пермской области // Ватандаш, № 9, 2004.
- Шумилов Е. Н. Татары и башкиры Западного Урала. Пермь, 2008.
- Юсупов Р. М. Антропологическая характеристика современных башкир-гайнинцев // Урал-Алтай: через века в будущее. Уфа, 2008. Т. 2.
Demoqrafiya
[redaktə | mənbəni redaktə et]| Başqırdlar regiondakı sayı illər üzrə | |||||
| 1959[2] | 1970[3] | 1979[4] | 1989[5] | 2002[6] | 2010[7][8] |
|---|---|---|---|---|---|
| 39 577 | 47 812 | 48 752 | 52 326 | 40 740 | 32 730 |
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Черных А. В., Шитова С. Н., Юсупов Р. М. Пермские башкиры.// Башкирская энциклопедия. В 7 т. Т. 5. П—С. — Уфа, 2009. — 576 с. ISBN 978-5-88185-072-2
- ↑ "Демоскоп. Всесоюзная перепись населения 1959 года. Национальный состав населения по регионам России: Пермская область". 2017-08-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-20.
- ↑ "Демоскоп. Всесоюзная перепись населения 1970 года. Национальный состав населения по регионам России: Пермская область". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-20.
- ↑ "Демоскоп. Всесоюзная перепись населения 1979 года. Национальный состав населения по регионам России: Пермская область". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-20.
- ↑ "Демоскоп. Всесоюзная перепись населения 1989 года. Национальный состав населения по регионам России: Пермская область". 2017-08-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-20.
- ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года Arxivləşdirilib 2013-04-21 at the Wayback Machine: Население по национальности и владению русским языком по субъектам РФ Arxivləşdirilib 2006-11-04 at the Wayback Machine
- ↑ "Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2010 года. Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года". 2020-04-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-20.
- ↑ Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Пермскому краю: Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года по Пермскому краю Arxivləşdirilib 2012-04-14 at the Wayback Machine: Население Пермского края по национальности и владению русским языком по данным Всероссийской переписи населения 2010 года[ölü keçid]