Pələng iqtisadiyyatı

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç

Pələng iqtisadiyyatı (ing. Tiger economy) — yaşayış standartların artması ilə ölkə iqtisadiyyatının sürətli inkişafı.[1] Bu termin ilk dəfə Cənubi Koreya, Sinqapur, Honkonq və Tayvan üçün istifadə edilmişdir (Dörd Asiya pələngi). Belə ki, pələng Asiya simvolikasında əhəmiyyətli sayılır. 1990-cı illərdə bu termin İrlandiya Respublikasına ("Kelt pələngi") tətbiq edilmişdir. Daha sonra Dubay, Rumıniya, Slovakiya və Baltik ölkələri pələng iqtisadiyyatını təkmilləşdirmişlər.[2]

1960-cı illərdə Filippin, Şri Lanka və Myanma "Asiyanın Pələngi" iqtisadiyyatları kimi qəbul edilirdi, çünki hər üç ölkə yüksək inkişaf edirdi. Bununla belə, daxili problemlər hər üç ölkənin iqtisadiyyatının zəifləməsinə gətirib çıxardı.[3]1990-cı illərdə və yenidən 2000-ci və 2010-cu illərdə qısamüddətli tənəzzüldən sonra İsrailin sürətli iqtisadi inkişafı ona pələng iqtisadiyyatı kimi şöhrət qazandırdı və bir qəzetdə "İbrani pələngi" termini adlandırıldı.[4][5]Banqladeş, Dörd Asiya Pələnginin 1960–1990-cı illər arasında sənayeləşmə yolu ilə bir çox oxşarlıqlar daşıyan yüksək iqtisadi artımı və sənayeləşməsi səbəbindən son illərdə yeni yaranan "Asiya pələngi" kimi təsvir edilmişdir.[6][7]

Digər pələng iqtisadiyyatı Ermənistanın iqtisadiyyatıdır. Ermənistanın 2007–08-ci il maliyyə böhranına qədər göstərdiyi diqqətəlayiq, çox vaxt ikirəqəmli iqtisadi artıma görə o, Qafqaz pələngi kimi ortaya çıxdı. İqtisadi sabitlik, mülayim fiskal kəsir və xarici borc, habelə yoxsulluq səviyyəsinin aşağı düşməsi bu dövrdə davamlı iqtisadi artımın nəticəsi olmuşdur.[8]

Oxşar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Latın Amerikasında sərbəst ticarətə və azad bazarın inkişafına yönəlmiş sürətlə inkişaf edən və inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatlar Meksika, Çili, Peru və Kolumbiyadan ibarət [[Sakit Okean Pumalar adlanır. Afrikada inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatlar üçün aslan iqtisadiyyatı və ya Afrika Şirləri termini analogiya kimi istifadə olunur.[9] "Afrika Şirləri" hesab edilən ölkələr Cənubi Afrika, Mərakeş, Əlcəzair, Liviya, Botsvana, Misir, Mavrikiy və Tunisdir.[10] "Canavar iqtisadiyyatı" termini Monqolustanın sürətlə inkişaf edən iqtisadiyyatını təsvir etmək üçün istifadə olunur.[11]

Qafqaz ölkəsi ÜDM Xərcləmə yanaşmaları kimi tanınan Xərcləmə strategiyaları müxtəlif iqtisadi qruplar tərəfindən xərclənən məbləğə təsir göstərir. ABŞ ÜDM-i hesablamaq üçün xərcləmə metodundan istifadə edilir. Bu yanaşma aşağıdakı düsturla hesablana bilər: ÜDM = C + G + I + NX Burada:

  • C = istehlak (ing. Consumption)
  • G = dövlət xərcləri (ing. Government spending)
  • I = investisiya (ing. Investment)
  • NX = xalis ixrac(ing. Net Export)

İnkşaf etmiş Afrika iqtisadiyyatlarına "aslan iqtisadiyyatı" deyilir.[12] Monqolustanın sürətlə inkişaf edən iqtisadiyyatı üçün "canavar iqtisadiyyatı" termini işlədilir.[13]

Qafaz Pələngi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2007-ci ildən əvvəlki beş il ərzində Ermənistan iqtisadiyyatı hər il orta hesabla iki rəqəmli artım göstərib – Şərqi Asiya pələngləri iqtisadiyyatlarına bənzər – və hətta bundan əvvəl də yüksək artım templərini qoruyub saxlayıb. Ermənistan keçid iqtisadiyyatlarının yaşadığı istehsal şokundan tez xilas oldu.1994-cü ildən bəri onun hasilatındakı artım Baltikyanı ölkələrin və Mərkəzi Avropanın təcrübəsinə çatır və keçmiş Sovet İttifaqının qalan hissəsində bərpadan dörd-beş il əvvəl baş verir. Ermənistanın artımı makroiqtisadi sabitliyin təmin edilməsi nəticəsində özəl sektorda məhsuldarlığın artması ilə əlaqədardır; Ermənistan sürətlə özəl bazarların rolunu genişləndirdi və o, sərbəst qiymətlərin formalaşmasını, aktivlərin (o cümlədən torpaq) xüsusi mülkiyyətini və sənayenin yenidən qurulmasını, mal xidmətlərinin və investisiyaların liberal ticarətini təmin etmək üçün zəruri institusional tədbirlər gördü. Bundan əlavə, inflyasiyanın və maliyyə siyasətinin proqnozlaşdırıla bilməsinin məğlubiyyəti 1990-cı illərin sonlarında məsul fiskal və monetar siyasətlərin qəbul edilməsi ilə bağlı olmuşdur. Beləliklə, birinci nəsil struktur və institusional islahatlara nail olunduğu üçün təsirli artım performansının əsasları qoyuldu.[14]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ A definition of Tiger Economy is provided by the Macmillan Online Dictionary, available here Arxivləşdirilib 2018-08-05 at the Wayback Machine
  2. ↑ See this essay by Michal Hvorecký for an example of the term applied to Slovakia — The End of the Economic Miracle Arxivləşdirilib 2009-09-17 at the Wayback Machine
  3. ↑ "Revisiting 'Breakout Nations'" (ingilis). 2017-12-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-07-06.
  4. ↑ "Israel continues to fall behind developed world in education, employment and productivity" (ingilis). 2022-05-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-18.
  5. ↑ Jones, Clive and Murphy, Emma: Israel: Challenges to Identity, Democracy, and the State, p. 3
  6. ↑ Garber, Jonathan. "There's a new 'Asian Tiger'". Business Insider Australia. Apr 7, 2017. March 24, 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: July 6, 2022.
  7. ↑ "The fifth Asian Tiger: can Bangladesh become the latest economic success story?". Young Post. 2022-05-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-07-06.
  8. ↑ Mitra, Saumya; Andrew, Douglas; Gyulumyan, Gohar; Holden, Paul; Kaminski, Bart; Kuznetsov, Yevgeny; Vashakmadze, Ekaterine. The Caucasian Tiger : Sustaining Economic Growth in Armenia. Washington, DC: World Bank. 2007.
  9. ↑ "The sun shines bright". The Economist. 2011-12-03. ISSN 0013-0613. 2018-08-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-18.
  10. ↑ Beaugé, Florence. "Economic power of the 'African lions' tallied". The Guardian (ingilis). 2010-06-08. ISSN 0261-3077. 2022-07-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-18.
  11. ↑ Agency, The New Media Marketing. "Ganhuyag Chuluun Hutagt". Ganhuyag Chuluun Hutagt. 2022-08-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-18.
  12. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2018-08-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-12.
  13. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-08-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-12.
  14. ↑ Saumya, Mitra; Douglas, Andrew; Gohar, Gyulumyan; Paul, Holden; Bart, Kaminski; Yevgeny, Kuznetsov; Ekaterine, Vashakmadze. "The Caucasian Tiger : Sustaining Economic Growth in Armenia" (ingilis). 2007. 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-07-06.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Pələng_iqtisadiyyatı&oldid=6676394"