Qara qarağat
| Qara qarağat | |||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
| Elmi təsnifat | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||
| Elmi adı | |||||||||||||||||
| Ribes nigrum L. | |||||||||||||||||
| Sinonimlər | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Qara qarağat (lat. Ribes nigrum) — motmotukimilər fəsiləsinin qarağat cinsinə aid bitki növü.
Mündəricat
Təbii yayılması[redaktə | əsas redaktə]
Təbiətdə növün arealı Avropanın bütün ərazisini, Rusiyanın Avropa hissəsini, Sibiri (Uraldan Baykal gölünədək), Qazaxstanı, Çini və Monqoliyanın şimalını əhatə edir.
Botaniki təsviri[redaktə | əsas redaktə]
Hündürlüyü 1–2 m-ə çatan bitkidir. Cavan zoğları tükcüklü, açıq, iri zoğları qonurdur. Yarpaqları uzun saplaqlı, barmaqvari formada, aşağı hissəsində qətranlı, vəzicikli olub, uzunluğu və eni 3-5 (12-dək) sm, kənarları dişli, üç-beş qanadlıdır. Qanadları əsasən enli-üçkünc, orta, uzunsov, üstü tutqun, tünd yaşıl, çılpaq, alt tərəfi damarcıqlarda tükcüklüdür. Çiçəkləri zəngvari formada, qırmızıdır. Çiçək qrupları 5-10 çiçəkli, uzunluğu 3-5 (8-dək) sm olan salxımlardır. Çiçək saplaqlarının uzunluğu 3–8 mm, çılpaq və ya tükcüklüdür. Çiçək altlıqlarının uzunluğu 1–2 mm, forması ovaldan xətvari-neştərvariyədək dəyişir. Çiçəklərin uzunluğu 7–9 mm, diametri 4–6 mm, zəngvari, bənövşəyi və ya çəhrayı-boz, üst tərəfdən çox vaxt sıx tükcüklüdür. Ləçəkləri ovaldır. Kasayarpaqları üstə əyilmiş, ucu biz, çox enlidir. Meyvəsinin diametri 1 sm-dək, qara-qonur və ya yaşılımtıl giləmeyvədir. Mayda, iyunda çiçəkləyir. İyulda meyvə verir. Bitki toxum və pöhrələrlə, oduncaqlaşmış qələmlərlə çoxaldılır.
Ekologiyası[redaktə | əsas redaktə]
Bitki işıqlı yerlərdə, yumşaq, rütubətli, məhsuldar, gillicə torpaqlarda bitir. Turş torpaqlarda zəif böyüyür, yarımkölgədə az çiçəkləyir.
Azərbaycanda yayılması[redaktə | əsas redaktə]
Şəkidə, Gədəbəydə çay kənarlarında rast gəlinir.
İstifadəsi[redaktə | əsas redaktə]
Giləmeyvələrində limon, alma, askorbin, salisil, nikotin turşuları, şəkər, antosian və flavonoid maddələri vardır. Yarpaqları askorbin turşusu və fitonsidlərlə zəngindir.
Ədəbiyyat[redaktə | əsas redaktə]
- Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. Azərbaycanın nadir ağac və kol bitkiləri. Bakı: Elm, 2014, 380 səh.
