Qaralama:Lüdviq anginası
| Lüdviq anginası |
|---|
Jansul-Lüdviq anginası (lat. angina Ludovici) Jansul-Lüdviq anginası ağız boşluğu yumşaq toxumalarının ikitərəfli iltihabıdır. İnfeksiya üst çənə-udlaq boşluğuna yayılır, udlağın arxa hissəsinə və yuxarı döş qəfəsi boşluğuna zərər verir. Jansul-Lüdviq anginası və ya ağız boşluğunun irinli-nekrotik fleqmonu ilk dəfə 1830-cu ildə J.Jansul[1] ildə L. F. Lüdviq [İng.] tərəfindən öyrənilmişdir. Termin 1837-ci ildə Kamerer tərəfindən təklif edilmişdir.[2] Xəstəlik əvvəlki dövrlərdə kynançe, karbunkulus qanqraenosus, morbus stranqulatoriu, esquinankia qanqraenosa, angina maliqna isp. garotillo, fr. l'esquinancie inflammatoire gangreneuse, fr. phlegmon large du cou kimi adlar ilə qeyd edilmişdir.[3] Xəstəlik nadir rast gəlinən bir xəstəlikdir. N. Villiamsın (1940) tətqiqat nəticələrinə görə antibiotiklərin tətbiqlərinə başlanana qədər Jansul-Lüdviq anginası üçün ölüm nisbəti 55% -ə qədər yüksəlmişdir. Sulfonamid preparatlarının meydana gəlməsi ilə bu nisbət 10%-ə qədər azaldı. R.Houqht və həm müəllifləri (1980) ingilis tibb ədəbiyyatının 1945–1979-cu illər üzrə olan məlumatlarını ümumiləşdirərkən bir çox Jansul-Lüdviq anginası hadisəsinə rast gəldilər və bu hadisələrdən 7-sinin (9,3%) pis nəticələndiyini aşkar etdilər.
Etiologiyası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Jansul-Lüdviq anginasının əmələgəlməsinə anaerob mikroflora zəmin yaradır, onun mövcudluğu eksudatın xoşagəlməz qoxusu, boz rəngi və yara ətrafında yayılan yüksək miqdarda nekrotik kütlələrdə qazın olması ilə sübut olunur. Anaerob mikrofloraya bağırsaq çöplərinin, streptokokların və digər mikroorqanizmlərin simbiozunda rast gəlinir.
Patogenez
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ağız boşluğu əzələləri əvvəlcə müəyyən dərəcədə qalınlaşır, daha sonra əzələlərin yumşalması və əriməsi müşahidə olunur. Bu hissələrin eninə kəsiyini etsək xoşagəlməz qoxulu və qaz hissəcikləri ilə zəngin çirkli qəhvəyi rəngli ilik mayesini görmək olar. Eksudasiya əlamətləri isə qeydə alınmır.
Simptomları
[redaktə | mənbəni redaktə et]Xəstəlik kəskin şəkildə özünü biruzə verir, yumşaq toxumaların sürətli şişməsi ilə müşayiət olunur, bunun nəticəsində də nəfəs almaqda çətinlik və asfiksiyaya səbəb olur. Bədən hərarəti 39–40°C-ə qədər yüksəlir, nəbz zəif olduğu halda bəzən 130–140 döyüntü/dəqiqəyə qədər yüksələ də bilir, qan təzyiqi 90/60 mmHg-ə enir, ürək tonlarında zəiflik müşahidə olunur. Xəstədə yaranan həyəcan eyforiya apatiyaya çevrilir. İntoksikasiya nəticəsində yuxusuzluq, baş ağrısı, qusma, deliryum inkişaf edir. Hemoqramma kəskin şəkildə dəyişir. Hemoglobinin miqdarı azalır, EÇS 60 mm/saata qədər yüksəlir. Anterior və lateral proyeksiyalarda boynun düz rentgenoqrafiyası yumşaq toxumalarda qazın yığılmasını aşkar edir. İlk 1–3 gün ərzində üz və boyun dərisi solğun rəng alır, daha sonra isə bürünc rəngli xarakterik ləkələr əmələ gəlir. İnfiltrat bir qədər ağrılı olur və hüceyrə boşluğuna yayılır. Zədələnmiş toxumanın nekrozu irinsiz olması ilə seçilir. Xəstə ilə əlaqə pozulur. Dil hərəkətləri məhdudlaşır, nəfəs alıb-vermə prosesi zəifləyir, xəstənin udqunması isə çətinləşir. Sonrakı dövrlərin müşahidəsində dəridə mavi və bürünc rəngli bənövşəyi ləkələr görünür. Sıx infiltrasiya edilmiş və ağrılı toxumaların palpasiyası zamanı krepitus müəyyən edilir. Bəzən flyuktasiya da aşkar edilə bilər. Xəstənin ümumi vəziyyəti kəskin şəkildə və ya tədricən pisləşir, sepsis inkişaf edir. Artan ürək-damar çatışmazlığı fonunda intoksikasiya və hipoksiya nəticəsində ölüm halları da baş verə bilir. Jansul-Lüdviq anginası ilə submandibular və ya dilaltı bölgədə görünən şişlik tez bir zamanda bitişik hüceyrə boşluqlarına yayılır. İltihabi prosesin inkişafı qızdırma, yuxusuzluq, həyəcan və bəzi hallarda isə delirium ilə müşayiət olunur. Bununla belə, bəzən xəstəliyin olmasına baxmayaraq bu hallar nəzərə çarpmır və bu zaman xəstənin sağalması daha az bir müddət tələb edir. Xəstə başını istədiyi kimi hərəkət etdirə bilmir. Üz dərisi solğun və sarımtıl olur. Mandibulyar üçbucaqlardan və submental bölgədə meydana gələn şişkinlik yanaq bölgələrinə və boyuna yayılır. Şişmiş hissələrdəki toxumalar çox bərk və ağrılı olurlar. İnfiltratın aydın sərhədləri yoxdur və ağız boşluğunun bütün qalınlığını əhatə edir, bunun nəticəsində şişmiş və genişlənmiş dil yuxarı və arxaya doğru itələnir. Dilin hərəkəti çətinləşir, udma demək olar ki, mümkün olmur, tənəffüs çətinləşir. Xəstənin ağzı yarı açıq vəziyyətdə olur və tüpürcək xaricə axır. Bəzi hallarda isə ağzın açılması məhdudlaşır. Dilaltı bölgənin selikli qişası kəskin şəkildə qalxır və diş taclarının səviyyəsindən yuxarı qabarıq şəkildə olur. lk 3–5 gün ərzində prosesin gedişatı bu şəkildə davam edir. Sonradan şişkinliyin üstündəki dərinin rəngi dəyişir, üzərində mavi-bənövşəyi ləkələr və bəzən qabarcıklar görünür. Ağız boşluğunun selikli qişasının bəzi hissələri boz rəngli təbəqəylə örtülür. Xəstənin ümumi vəziyyəti gün keçdikcə pisləşir, intoksikasiya əlamətləri artır. Bədən hərarəti yüksəlir. Xəstə tez-tez tərləyir.
Müalicə
[redaktə | mənbəni redaktə et]Müalicə kompleks şəkildə aparılır. Zədələnmiş toxuma boşluqları genişlənir bununla da toxuma drenajına və aerasiyaya səbəb olur. Açılmış lif boşluqları antiseptik məhlullarla təmizlənir. Geniş yayılmış nekroz sahələri olduqda nekroektomiya aparılır. Lazım gələrsə traxeostomiya da aparıla bilər. Xüsusi müalicə təyin olunur. Bu qanqren əleyhinə zərdabların qarışığından istifadə etməkdən ibarətdir və xəstəliyin məlum törədicisi olduğu üçün yalnız eyni növ zərdabdan istifadə edilir. Zərdabın bir terapevtik dozası onun profilaktik dozasının 10 misli qədər hesab olunur, yəni, hər biri 50.000 ME (cəmi 150 min ME). Anafilaksiyanın inkişafının qarşısını almaq üçün zərdab əvvəlcədən izotonik natrium xlorid məhlulu ilə həll edilir, narkoz altında venadaxili olaraq yeridilir, daha sonra 100–150 ml qan köçürülür. Venadaxili qəbula əlavə olaraq anti-qanqren zərdab əzələdaxili (5–8 doza) tətbiq edilməlidir, bununla da bədəndə antikor anbarı yaranır. Lazım gələrsə zərdabın tətbiqi təkrarlana bilər. Zərdabı tətbiq etməzdən əvvəl bədən tərəfindən individual qəbulu test edilir. Test ampulasından (serum 1:100 nisbətinə gətirilir) 0,1 ml maye intradermal olaraq yeridilir, dəri ətrafında hiperemiyasının diametri 1 sm olan papula əmələ gələrsə test müsbət qiymətləndirilir. Testin nəticələri mənfi olarsa 0,1 ml zərdab dəri altına yeridilir və hər hansı reaktiv təzahürlər olmadıqda 30 dəqiqədən sonra serumun tam terapevtik dozası əzələdaxili və ya venadaxili tətbiq olunur. Antibakterial, antitoksik, hiposensibilizasiya, bərpaedici və immunokorreksiyaedici terapiya təyin edilir. Antibakterial terapiya yarı sintetik penisilinlər və tetrasiklinlərdən ibarət olmalıdır. Detoksifikasiya yüksək miqdarda mayelərin (gündə 4 l-ə qədər) tətbiqi ilə əldə edilir, məsələn, detoksifikasiyaya səbəb olan qan əvəzediciləri (hemodez, reopoliqlükin), zülal qan əvəzediciləri, qan köçürmələri və çoxlu miqdarda maye qəbulu. Patogenetik terapiya hiperbarik toxuma oksigenləşməsini və ya onun istifadəsi mümkün olmadıqda bir kateter vasitəsilə oksigenin yaraya dövri olaraq infulyasiyası ilə əldə edilən yerli oksigenləşdirmə prosesidir. Yaranı nekrotik kütlələrin qalıqlarından təmizləmək üçün proteolitik fermentlərdən istifadə olunur. Xəstə istirahət və müntəzəm qidalanma ilə təmin edilməlidir belə ki, xəstə ürək-damar dərmanlarını qəbul etməli və lazımi simptomatik terapiya almalıdır. Beləliklə, Jansul-Lüdviq anginasının müalicə kompleksində antibiotik terapiyası, qanqren əleyhinə serumun istifadəsi və hiperbarik terapiya durur. Hazırda istifadə edilən konservativ müalicə üsullarının heç biri erkən cərrahi müdaxilənin vacibliyini azaltmır. Əməliyyatdan sonrakı dövrdə antibakterial terapiyanın effektivliyini artırmaq üçün antibiotiklərin regional infuziyası aparılır, metronidazol (Trichopol) təyin edilir, hiperbarik oksigenasiya və yaranın yerli oksigen terapiyası digər terapevtik tədbirlərlə birlikdə aparılır. Hidrogen peroksid və digər antiseptiklərin məhlulları ilə yaranın dializi də edilir. Yaranın nekrotik toxumadan təmizlənməsini sürətləndirmək üçün yerli proteolitik fermentlər istifadə olunur. Qaz qanqrenasının əlamətləri olduqda tərkibində antitoksinlər (10000 ME) olan perfringens Cl, oedomatiens Cl, septicum Cl ki maddələrdən də müalicə zamanı istifadə edilir. Fəsadların olmadığı təqdirdə daha yaxşı nəticələr almaq olur və bir neçə gündən sonra qızdırma aşağı düşür və xəstənin ümumi vəziyyəti yaxşılaşır. Sonrakı proseslərdə yaranın birləşmə prosesi normal davam edir.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ J. Gensoul, Phlegmon septique du plancher de la bouche de Gensoul, Journal Clinique des Hôpitaux de Lyon, 1830
- ↑ R. Colp, The Relation of the Submaxillary Salivary Gland To Infection of the Submaxillary Triangle of the Neck Arxiv surəti 4 mart 2016 tarixindən Wayback Machine saytında, Annals of Surgery, v. 81(3), 1925, pp. 611–621
- ↑ K. Tschiassny, Ludwig’s angina, Archives of Otolaryngology|Arch Otolaryngol 38(5), 1943, pp. 485–496