Qaralar döyüşü

Qaralar döyüşü
Tarix	1169
Yeri	Qahirə

Qaralar döyüşü və ya Kölələr döyüşü — 21–23 avqust 1169-cu ildə Qahirədə Fatimi ordusunun qaradərili Afrika birlikləri ilə digər Fatimi tərəfdarları və Fatimi vəziri Səlahəddinə sadiq sünni Suriya qoşunları arasında baş tutmuş münaqişə. Səlahəddinin vəzirliyə yüksəlməsi və Fatimi xəlifəsi Adidi kənara çəkməsi ənənəvi Fatimi elitaları, o cümlədən ordu alaylarında antaqonizm yaratmışdı, çünki Səlahəddin əsasən Suriyadan onunla birlikdə gələn türk süvarilərə arxalanırdı. Səlahəddinə qərəzli münasibət bəsləyən orta əsr mənbələrinə görə, bu münaqişə sarayın mayordomosu Mötəmin Xilafənin səlibçilərlə razılaşmağa və ondan qurtulmaq üçün Səlahəddinin qüvvələrinə birgə hücuma keçməsinə səbəb olmuşdu. Səlahəddin bu sui-qəsddən xəbər tutmuş və Mötəmini 20 avqustda edam etmişdir. Müasir tarixçilər bu narrativin Səlahəddinin Fatimi qoşunlarına qarşı sonrakı hərəkətinə haqq qazandırmaq üçün uydurulmuş ola biləcəyinə görə onun həqiqiliyinə şübhə ilə yanaşırlar.

Bu hadisə ertəsi gün Fatimi ordusunun təxminən 50,000 nəfərdən ibarət qaradərili Afrika qoşunlarının üsyanına səbəb olmuşdur. Bu üsyana erməni əsgərləri və Qahirə əhalisi də qoşulmuşdu. Fatimi qoşunları əvvəlcə vəzirin sarayına hücum etdikdən sonra toqquşmalar iki gün davam etmişdir, lakin onlar nəticədə Fatimi böyük sarayları arasında yerləşən Beyn əl-Qəsreynə geri çəkilmişdilər. Bu toqquşmalarda qaradərili Afrika qoşunları və onların müttəfiqləri Adid açıq şəkildə onlara qarşı çıxana qədər üstünlük əldə etmişdilər. Səlahəddin Qahirənin cənubunda, qaradərili afrikalıların ailələrinin yaşadığı şəhər divarının kənarında yerləşən yaşayış məntəqələrinin yandırılmasını əmr etmişdir. Qaradərili afrikalılar daha sonra dağılaraq cənuba çəkilmiş, burada Bab-Züveylə darvazasının yaxınlığında mühasirəyə alınmış və təslim olmuşdular. Onlara Nil çayından Cizəyə keçməyə icazə verilmişdir. Təhlükəsizlik vədlərinə baxmayaraq, onlar Səlahəddinin qardaşı Turan-şahın hücumuna məruz qalmış və az qala orada məhv olmuşdular.

Fatimi qoşunlarının məğlubiyyəti Misir və müsəlman dünyası tarixində dönüş nöqtəsi olmuşdu, çünki Fatimi rejiminin əsas hərbi dəstəyini aradan qaldırılmışdı və Səlahəddinin Misirin de-fakto hökmdarı kimi mövqeyini möhkəmləndirilmişdi. Bu, Misir üzərində sünni hökmranlığının bərpası və 1171-ci ilin sentyabrında Fatimilər sülaləsinin devrilməsi ilə yekunlaşmışdır. Onun yerinə Səlahəddin Əyyubilər sülaləsini qurmuşdur. Bəzi qaradərili Afrika qoşunları bir neçə il Səlahəddinin xidmətində qalmış, lakin 1169-cu il qətliamından sağ çıxanların əksəriyyəti Yuxarı Misirə qaçmış və burada sonrakı illərdə uğursuz Fatimi üsyanlarına qoşulmuşdular.

Əlavə ədəbiyyat

• Bacharach, Jere L. "African Military Slaves in the Medieval Middle East: The Cases of Iraq (869–955) and Egypt (868–1171)". International Journal of Middle East Studies. 13 (4). 1981: 471–495. doi:10.1017/S0020743800055860. JSTOR 162910.
• Brett, Michael. The Fatimid Empire. The Edinburgh History of the Islamic Empires. Edinburgh: Edinburgh University Press. 2017. ISBN 978-0-7486-4076-8.
• Ehrenkreutz, Andrew S. Saladin. Albany: State University of New York Press. 1972. ISBN 0-87395-095-X.
• Halm, Heinz. Kalifen und Assassinen: Ägypten und der vordere Orient zur Zeit der ersten Kreuzzüge, 1074–1171 [Caliphs and Assassins: Egypt and the Near East at the Time of the First Crusades, 1074–1171] (German). Munich: C.H. Beck. 2014. ISBN 978-3-406-66163-1.
• Lev, Yaacov (1999). Saladin in Egypt. Leiden: Brill. ISBN 90-04-11221-9.
• Lewis, Bernard. [[[:Şablon:Gbooks]] Race and Slavery in the Middle East: An Historical Enquiry]. Oxford and New York: Oxford University Press. 1990. ISBN 0-19-506283-3.
• Lyons, Malcolm Cameron; Jackson, D. E. P. [[[:Şablon:Gbooks]] Saladin: The Politics of the Holy War]. Cambridge: Cambridge University Press. 1982. ISBN 0-521-31739-8.