Qırtlaq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Qırtlaq
Qırtlağın anatomiyası
Qırtlağın anatomiyası
Qırtlağın endoskopik görünüşü
Qırtlağın endoskopik görünüşü
Latınca Larynx
İltihabı Laryngitis
Sistem Tənəffüs
Üzv Tənəffüs
Arteriya Qırtlağın yuxarı və aşağı arteriyaları
Vena yuxarı və aşağı qalxanabənzər venalara açılan qırtlağın yuxarı və aşağı venaları,
Sinir Qırtlağın yuxarı və aşağı sinirləri
Limfa lat. nodi lymphaticiprelaryngei, paratracheales
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qırtlaq (lat. larynx) — tənəffüs apparatının bir orqanı olub nəfəs və səs çıxarma proseslərində iştirak edir.

Qırtlaq qığırdaqlardan təşkil olunub, boyunda yerləşmişdir və yuxarıda udlaq vasitəsilə burun və ağız boşluqları ilə birləşir. Qırtlağın ardını nəfəs borusu təşkil edir. Amfibiyalarda qırtlaq iki yan qığırdaqlardan əmələ gəlmişdir; quyruqlularda (lat. urodela) qırtlaq yan qığırdaqlardan başqa üzüyəbənzər qığırdaqdan da inkişaf edir, ancaq bu qığırdaq açıq olur. Quyruqsuzlarda (lat. anura) üzüyəbənzər qığırdaq əksinə bitişmiş olur. Qırtlaq əzələləri isə qəlsəmə əzələlərindən inkişaf etmişdir. Quşların qırtlağı sürünənlərin qırtlağından artıq inkişaf etməyib rudiment halında qalır, səs telləri olmur və qırtlaq əzələləri reduksiya edir. Bunun əvəzində quşlarda "oxuma qırtlağı" — lat. syrinx inkişaf edir. Bu nəfəs borusunun aşağı ucunun genişlənməsindən əmələ gəlmişdir; burada xüsusi səs zarları və əzələləri diferensasiya edir. Məməlilərin qırtlağında lat. cartilagines laterales derivatlarından başqa qalxanabənzər qığırdaq və qırtlaq qapağı qığırdağı inkişaf edir. Bu qığırdaqlar ancaq məməlilərə xas olub, özləri də qəlsəmə qövslərindən inkişaf etmişdir. Qalxanabənzər qığırdaq inkişaf etməklə bərabər səs telləri və əzələləri diferensasiya etməyə başlayır; beləliklə ali məməlilərdə və insanda səs alətini təşkil edən üzv əmələ gəlir.

İnsan qırtlağı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İki vəzifə daşıdığı üçün quruluşu da mürəkkəbdir. Qığırdaın skletini üç ədəd tək: üzüyəbənzər, qalxanabənzər, qırtlaq qapağı qığırdağı və üç cüt qığırdaq: çalovabənzər, buynuzabənzər. pazabənzər qığırdaq təşkil etmişdir. Bunlardan qırtlaq qapağı, çalovabənzər qığırdağın səs çıxıntısı, pazabənzər və buynuzabənzər qığırdaqlar elastik qığırdaq toxumasından, üzüyəbənzər, çalovabənzər qalxanabənzər qığırdaqlar isə gialin qığırdaq toxumasindan əmələ gəlmişdir.

Qırtlaq qığırdaqları

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Prof. K. Ə. Balakişiyev, İnsanın Normal Anatomiyası, II cild, Maarif Nəşriyyatı, Bakı — 1979

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]