Qərbi Şpisbergen
| Qərbi Şpisbergen adası | |
|---|---|
| norv. Spitsbergen | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Sahəsi | 39 044 km² |
| Hündür nöqtəsi | 1717 m |
| Əhalisi |
|
| Yerləşməsi | |
| 78°45′00″ şm. e. 15°30′00″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə |
 Norveç |
| Akvatoriya | |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qərbi Şpisbergen (norv. Spitsbergen) Şpitsbergen arxipelaqına daxil olan ada. Adanın cənub sahillərini Atlantik okeanın suları, şimal sahillərini isə Şimal Buzlu okeanın suları yuyur.
Adanın sahəsi — 39 044 km² (və ya 37 673 km²) təşkil edir.
XIX əsrdə Rusiya imperiyası, Norveç və İsveç ada haqqında ilk razılaşmanı imzalamışlar.
9 fevral 1920-ci il razılaşmasına əsasən, Qərbi Şpisbergen digər adalarla birlikdə Norveçə verilir. Bu müqaviləyə qol çəkən 39 dövlət adalarda təsərrüfat işlərində istifadə hüququ verilirdi Adada daş kömür aşkarlanan zaman aktivlik artsa da hal-hazırda adada iqtisadi aktivlik Norveç və Rusiyaya məxsusdur.
Ruslar Şpisbergendə kömür mədəninə malikdirlər və onun şelf sularında balıq ovu edirlər. Bu isə Norveçlə münqişəyə səbəb ola bilər[1]. Arxipelaqın şelf ərazisində neft və qaz ehtiyatının olması ehtimal edilir[2].
Adada Lonqyir hava limanı vardır. Şaxtaya işçlər liman vastəsi ilə çatdırılır.
Bu az məskunlaşılmış adanın əhalisi əsasən elmi işlərdə və turizm, kömür hasilatı kimi sahələrdə işləyir.
Tarixi
[redaktə | vikimətni redaktə et]1194-cü ildə Svalbard adaları (Şpisbergen) norveçlilər tərəfindən kəşf edilir. 1596-cı ildə isə ada hollandiyalı Villem Barens tərəfindən yenidən aşkarlanır və adanı Şpisbergen yəni "ada dağları" adlandırır. Hal-hazırda burada onun şərəfinə Barensburq qəsəbəsi vardır. Adaların sahillərində əvvəllər Morj və Balina ovlanılırdı. Bu isə onların kütləvi məhvinə səbəb olmuşdur.
1765–1766 — Mixail Lomonosov V.Y.Çiçiqovla birlikdə Şpisbergenə dəniz elmi ekspedisiyası təşkil edir. Adanın şimal ərazisi Andre Torpağı adlandırılır. Səbəb isə Solomon Andre 1897-ci ildə hava şarı ilə Şimal Qütbünə getməyə cəhd etmişdir.
Ümumdünya ənkin bitkilərinin saxlanc yeri
[redaktə | vikimətni redaktə et]Şpisbergendə Lonqyir qəsəbəsində BMT təşkilatının dəstəyi ilə Dünya Bitkilərin qoruma bankı yaradılmışdır. Bu saxlanc yerindən gələcəkdə hər bir ölkə istifadə edə biləcək.
19 iyun 2006-cı ildə Norveç, İsveç, Finlandiya, Danimarka və İslandiya kimi ölkələrin baş nazirləri saxlanc yeriniin sinvolik ilk daşının qoyulması mərasimində iştirak etmişlər. Bu tikinti 2008-ci ildə başa çatdırılmalı idi.
Saxlanc yeri 300 m dərinlikdə öz əhəmiyyətini itirmiş körmür şaxtalarının yerində yerləşir. Şaxtanın kənarları dəmir-beton konstruksiyalı olaraq 1 metr qalınlığa malikdir. Bitki toxumlarını alminium qablarda və −20° , −30° şaxta şəraitndə saxlanılır.
Şpisbergenin bu təyinat üçün seçilməsinin səbəbi il boyu şaxta olması və seysmik aktivliyin olmamasıdır.
İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ http://www.regnum.ru/news/557103.html Arxivləşdirilib 2022-01-25 at the Wayback Machine — Россия сдает свои позиции в споре о зоне Шпицбергена. ИА Регнум
- ↑ http://www.regnum.ru/news/555857.html Arxivləşdirilib 2022-04-08 at the Wayback Machine — Norveçin Rusiyaya iddisı.