Riyad Türk
| ərəb. رياض الترك | |
|---|---|
| Doğum tarixi | |
| Milliyyəti | Ərəb |
| Fəaliyyəti | Kommunist Siyasətçi |
Riyad Türk — Suriya Kommunist Partiyasının baş katibi, Suriya müxalifətinin real liderlərindən biri. 1982-ci ildə Xama şəhərində baş verənlərə görə Hafiz Əsədi diktator adlandıran, öz silahdaşları tərəfindən "Müsəlman qardaşları"nı tənqid etmədiyinə görə, satqın adlandırılan, İtambul konferensiyasına etibarlıq votusu verən, məşhur kommunist lider.
Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Əl-Türk, tələbə ikən Suriya Kommunist Partiyasına qatıldı. İlk dəfə 1952-ci ildə dövlət çevrilişində hakimiyyətə gələn hərbi hökumətə qarşı çıxdığı üçün hüquq məktəbini bitirdikdən sonra həbs edildi. Beş ay tutuldu və işgəncələrə məruz qaldı, lakin məhkəmədə heç vaxt mühakimə olunmadı.Daha sonra partiya qəzeti olan Əl-Nur üçün məqalələr yazdı və lider partiya ideoloqu oldu. 1958-ci ildə Suriya və Misirin Birləşmiş Ərəb Respublikasında birləşməsinə qarşı çıxdığına görə Nasser altında yenidən həbs edildi və on altı ay tutuldu. Yenə işgəncəyə məruz qaldı, lakin heç bir cinayətə görə mühakimə olunmadı.
Türk bir müddətdir partiyanı dəmir yumruqla idarə edən baş katib Xalid Baqdaşa qarşı çıxaraq, ərəb millətçiliyinə daha müsbət baxışı tələb edən bir qrupa rəhbərlik edirdi. 1972-ci ildə Bakdash, partiyanı hakim Ərəb Baath Sosialist Partiyası ilə müttəfiq olan təşkilatlar koalisiyası olan Milli Mütərəqqi Cəbhəyə birləşdirmək qərarına gəldi. Partiyanın radikal qanadındakı tərəfdarlarla yanaşı, Türk 1960-cı illərin sonlarından bəri görünən bir parçalanmanı birləşdirərək Suriya Kommunist Partiyasını (Siyasi Büro) yaratdı. CQBK-Siyasi Büro əvvəlcə qanuniləşdirmə və Cəbhəyə üzv olmaq şərtləri ilə hökumətlə danışıqlar apardı. Ancaq sonradan, xüsusilə 1976-cı ildən Livan Vətəndaş Müharibəsində Maronit sağçı hökumətinin lehinə Suriyanın müdaxiləsindən sonra güclü bir müxalif mövqe tutdu. Bu, Hafiz Əsəd hökumətinin özünü həm islamçı, həm də dünyəvi müxalifətin artan təzyiqi altında hiss etdiyi 1980-ci illərin əvvəlində başladılan partiyanın repressiyalarına səbəb oldu. Əl-Türk 28 oktyabr 1980-ci ildə tutuldu və həbs edildi və demək olar ki, 18 il çox ağır şərtlərdə tutuldu.Bu müddətin çox hissəsini tək həbsxanada keçirdi və müntəzəm işgəncələrə məruz qaldı. Al-Türk jurnalisti Robin Wright-a verdiyi müsahibələrə əsasən, o, "kəşfiyyat qərargahında, bədəninin uzunluğu və ya kiçik bir lift bölməsinin ölçüsü haqqında, pəncərəsiz yeraltı kamerada kilidli bir vəziyyətdə" olduğunu bildirdi. Əl-Türk "heç vaxt öz kamerasından idmanla məşğul olmağa icazə verilmədi. Son aylara qədər bir kitabın, qəzetin, poçtun və ya başqa bir şeyin fikrini tutmasına icazə verilmədi." Həbsinin ilk on üç ilində dostları və ailəsi, o cümlədən iki gənc qızı ilə əlaqə qurmağa və ya məlumat almağa icazə verilmədi. Onun "yalnız fəaliyyətinə gündə üç dəfə ortaq tualetə getməsinə icazə verilirdi." Digər məhkumlar orada olanda heç vaxt istifadə edilməmişdir, ancaq öz geyimləri köhnəlmiş olduğundan atılan geyim üçün tualet qutusuna sarılmışdı. Onun az sayda dəyişikliyindən biri axşam xidmət etdiyi nazik şorbada tapdığı qaranlıq dənli dənli bitkilərin taxılını toplamaq və taxıldan kamerada şəkil yaratmaq üçün istifadə etmək idi. Müalicəsindən imtina edildiyi üçün şəkərli diabet də daxil olmaqla xeyli sağlamlıq xəstəliyinə tutuldu. 30 may 1998-ci ildə sərbəst buraxıldı.
1998-ci ildə sərbəst buraxıldıqdan sonra əl-Türk əvvəlcə siyasi cəhətdən aktiv deyildi. 2000-ci ilin iyununda Suriya prezidenti Hafiz əl-Əsəd öldü və onun yerinə oğlu Bəşər gəldi. Bunun ardınca Şam Baharı olaraq bilinən siyasi mübahisələr və demokratik dəyişikliklər tələbləri ortaya çıxdı və əl-Türk önə çıxdı. Əl-Cəzirə televiziyasında 2001-ci ilin avqustunda verdiyi "diktator öldü" ifadəsi qəzəblənmiş bir hökumətin təzələdiyi repressiyaların birbaşa səbəbi olaraq görüldü və bir neçə gün sonra 2001-ci il sentyabrın 1-də əl-Türk özü həbs edildi geniş bir dövlət təhlükəsizlik məhkəməsi qarşısında ədalətsiz olaraq görülür. 2002-ci ilin iyununda o, 'konstitusiyanı qeyri-qanuni yollarla dəyişdirmək cəhdinə' görə üç il müddətinə azadlıqdan məhrum edildi.
Əl-Türk cəzasının on beş ayını çəkdikdən sonra sərbəst buraxıldı və siyasi fəaliyyətini bərpa etdi. 2005-ci ilin yazında Suriya Kommunist Partiyası (Siyasi Büro) gizli bir qurultay keçirdi və iclasda adını Suriya Demokratik Xalq Partiyası olaraq dəyişdirməyə qərar verdi. Bu qurultayda Türk partiya katibi vəzifəsindən getdi, ancaq təşkilatın nüfuzlu üzvü olaraq qalır. Elə həmin il Suriyalı müxalifət fəalları və təşkilatlarından ibarət bir demokratiya koalisiyası olan Şam Bəyannaməsində də məşhur bir ad olaraq ortaya çıxdı.