Səhra qarquşu
| Səhra qarquşu | |||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bucanetes githagineus | |||||||||||||||||||||||||||
.jpg) | |||||||||||||||||||||||||||
| Elmi təsnifat | |||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||
| Elmi adı | |||||||||||||||||||||||||||
| Bucanetes githagineus M. H. C. Lichtenstein, 1823 | |||||||||||||||||||||||||||
| Sinonimlər | |||||||||||||||||||||||||||
|
Rhodopechys githaginea |
|||||||||||||||||||||||||||
| Mühafizə statusu | |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
Səhra qarquşu, Səhra hörücüsü (lat. Bucanetes githagineus) vürok fəsiləsinin səhra qarquşu cinsinə aid quş növü.Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar siyahısına daxil edilmişdir.[1]
Təsviri[redaktə | əsas redaktə]
Hörücülər fəsiləsinə aid kiçik quş növüdür. Rhodopechys Yunanca “gülümsəyən” mənasını verir. Kiçik və uzun qanadları, qısa, böyük başı və çox qalın dimdiyi vardır. Yayda erkəklərin dimdiyi qırmızı, başı və boynu boz, üztü açıq qəhvəyi rəngdə olurl. Sinə, ayaq və quyruq çəhrayı rəngli, uclara doğru tündləşən lələklərə malikdir. Dişilər, gənc quşlar və qışda erkəklər, bu rənglərin solmuş tonlarında olurlar.
Yayılması[redaktə | əsas redaktə]
Növ, Kanar Adalarında, Şimalı Afrikada, Orta Şərq və Orta Asiyada yayılmışdır. İspaniyanın cənubunda da kiçik populyasiyaları vardır. Arealın bəzi yerlərində oturaqdır, digərlərində isə - köcəridir. Orta Asiyada yuvalayanları qışlamaq üçün Pakistana köç edirlər. Dünyada geniş yayılma arealına malikdir. Naxçıvan MR-in İlandağ, “Noxuddağ”, “Gendərə”, “Nehrəmdağ” və “Kotam” ərazisində yayılmışdır. 2006-cı ildə yuvalama dövründə bir fərdinə Batabat qayalıqlarıda da rast gəlinmişdir
Həyat tərzi[redaktə | əsas redaktə]
Qayalıq səhra ya da yarı-səhra ərazilər növün inkişafı üçün uyğundur. Qaya çatlaqlarındakı yuvalarına 4 yumurta qoyurlar. Dəstə halında yaşayan bu quşlar əksəriyyətlə toxumlar və çoxalma zamanlarında qismən cücülərlə qidalanırlar.
Sayı[redaktə | əsas redaktə]
Avropada sayı 11 000 —21 000 cüt olduğu təxmin edilir (yəni 33 000 —66 000 fərd). Muxtar respublikanın ərazisində yayılma sahəsi əsasən Culfa və Ordubad rayonlarının bəzi əraziləri olduğu üçün, optimal şəraitdə 3 - 4 km2 -də yalnız 1 - 2 fərddən çox olmur. Bizim tərəfdən aparılan qiyəmətləndirməyə əsasən ümumi sayı 10 - 100 cüt arasındadır və çox guman ki, 15 - 20 cütdən çox deyildir.
Azalma səbəbləri[redaktə | əsas redaktə]
Davamsız otarma nəticəsində bitki toxumlarının azalması və qayalıqların deqradasiyası.
Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər: İlandağ, Gendərə və Noxuddağ ərazilərinin Ordubad yasaqlığının tərkibinə daxil edilməsi müəyyən qədər faydalı olmuş, Avropa mühafizə statusuna, Bern konvensiyalarına Azərbaycanın (1989) və Naxçıvan MR-in (2006) Qırmızı kitablarına daxil edilmişdir.
Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər: Otarmanın məhdudlaşdırılması növün qorunmasınıa böyük köməklik edə bilər.
Mənbə[redaktə | əsas redaktə]
- AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QIRMIZI KİTABI FAUNA, II NƏŞR. 174 səh, Səhra qarquşu.