Sirdaş (personaj tipi)
Sirdaş və ya konfidant (ing. confidant) — uydurmada, protaqonistin sirr verdiyi və inandığı personaj. Sirdaşlar mühüm personajlar arasında və ya əksinə, süjetdə ayrı bir rola malik olmayan obrazlar ola bilərlər.[1]
Rol[redaktə | mənbəni redaktə et]
Sirdaşlar hər hansı bir süjetdə ikinci dərəcəli rola malik olurlar və adətən protaqanistin sirrlərinə qulaq asan, onun şəxsiyyətini araşdıran və ona tövsiyə verən[2] bir dostu canlandırırlar.[1] Protaqonistin monoloji nitqlərində passiv bir dinləyici rolu canlandırmaq yerinə, sirdaşlar hekayənin davam etdirə və ya izləyicinin reaksiyalarını təmsil edə bilər.[3] Termin rəqəmsal dünyada "PocketConfidant" (azərb. Cib-Sirdaşı) adı yaratmaqda istifadə olunub. "PocketConfidant" istifadəçilərin süni intellektin yardımı ilə öz problemlərini və işlərini daha yaxşı anlaması üçün nəzərdə tutulan texnoloji bir markadır.
Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]
Sirdaşın qərb ədəbiyyatında mövcudluğu Qədim Yunanıstan dramına, xüsusilə də Evripidin əsərlərinə gedib çıxır.[4] Hekuba pyesindəki Aqamemnon personajları və Orest preysindəki Pilad protaqonist üçün bir məsləhətçi, öz şəxsiyyətləri üçünsə bir tərcüməçi rolunu canlandırdıqlarından onlar sirdaş kimi xidmət göstərirlər.[5] Sirdaş rolu XVII əsr Fransa dramında xüsusi bir önəmlilik daşımış, ancaq Jan Rasinin və Pyer Kornelin pyeslərindən sonra məşhurlaşmışdır. Rasinin və Kornelin əsərlərində sirdaş rolu daha mürəkkəbləşmişdir.[6] Buna baxmayaraq, Fransua Edlen kimi dramaturqlar Kornelin sirdaş rolundan istifadəsinin "zərifliyə və gözəlliyə" malik olmadığını demişdir.[7] Uilyam Şekspir və əsərləri üzrə araşdırma aparan alim Fransis Şoff Hamlet faciyəsindəki Horationun "Rasinin yaratdığını sirdaşdan fərqli olaraq, sadəcə protaqonistin bir məruzəçisi və dinləyicisi" rolunu canlandırdığını demişdir.[8]
Dyord Lukats kimi şərhçilər sirdaş rolunun müasir ədəbiyyatda istifadəsinin azaldığını sitat gətirmişdir.[9]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 Lauton, 1943. səh. 19
- ↑ Pevis, 1998. səh. 74
- ↑ Pevis, 1998. səh. 75
- ↑ Uort-Stilianu, 1999. səh. 2
- ↑ Lauton, 1943. səh. 20
- ↑ Lauton, 1943. səh. 25
- ↑ Uort-Stilianu, 1992. səh. 229
- ↑ Şoff, 1956. səh. 53
- ↑ Kennedi, 1983. səh. 67
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Kennedi, Endru K. Dramatic Dialogue: The Duologue of Personal Encounter. Kembric: Cambridge University Press. 1983.
- Lauson, H. U. "The Confidant in and before French Classical Tragedy". The Modern Language Review. 38 (1). 1943: 18–31. doi:10.2307/3717370. JSTOR 3717370.
- Patris, Pevis. Confidant // Dictionary of the Theatre: Terms, Concepts, and Analysis. Toronto, Buffalo və London: University of Toronto Press. 1998. 74–5.
- Şerer, Jak. La dramaturgie classique (2nd). Paris: Armand Colin. 2014.
- Şoff, Fransis C. "Horatio: A Shakespearian Confidant". Shakespeare Quarterly. 7 (1). 1956: 53–57. doi:10.2307/2866115. JSTOR 2866115.
- Uort-Stilianu, Valeri. "La querelle du confident et la structure dramaturgique des premières pièces de Racine". Littératures Classiques (fransız). 16. 1992: 229–46.
- Uort-Stilianu, Valeri. Confidential Strategies: The Evolving Role of the Confident in French Tragic Drama (1635-1677). Cenevrə: Librairie Droz. 1999.
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- pocketconfidant.com — "PocketConfidant" texnoloji markasının rəsmi saytı