Skandinavizm
Skandinavianizm[1] və ya skandinavianizm — Skandinaviya ölkələri arasında müxtəlif səviyyələrdə əməkdaşlığı dəstəkləyən ideologiya.[2] Skandinavizm ümumi Skandinaviya keçmişini, ortaq bir mədəni irsi, ortaq Skandinaviya mifologiyasını və ortaq bir dil və ya dialekt fasiləsini (Qədim skandav dilinin ortaq əcdad dilindən) tanıtdırmağa yönəlmiş ədəbi, dil və mədəniyyət hərəkatını əhatə edir və Skandinaviya ədəbiyyatı və dillərini dəstəkləyən ortaq dövri nəşrlər və cəmiyyətlərin yaradılması ilə nəticələnmişdir.[3] Nordizm İslandiya və Finlandiyanı əhatə etmək üçün sahəni genişləndirir.
Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]
Müasir bir hərəkat kimi Pan-Skandinavizm 19-cu əsrdə yaranmışdır. Pan-Skandinaviya hərəkatı Almaniya və İtaliyanın birləşmə hərəkatlarına paralel aparılmışdır.[4] Alman və italyan həmkarlarından fərqli olaraq Skandinaviya dövlət quruculuğu layihəsi uğurlu olmadı və artıq təqib edilmir. 19-cu əsrin ortalarında yüksəlişə keçdi və Skandinaviya birliyi ideyasını dəstəklədi.[5]
Hərəkat 1840-cı illərdə Skaniya bazası olan Danimarka və İsveç universiteti tələbələri tərəfindən başlandı.[6] Əvvəlcə iki ölkədəki siyasi qurumlar, o cümlədən mütləq monarx Xristian VIII və XIV Karl İohann "bir adam hökuməti" ilə birlikdə hərəkata şübhəli idilər. Hərəkat 1846-dan 1864-cü ilə qədər əhəmiyyətli bir qüvvə idi, lakin hərəkat sonda azaldı və yalnız İsveçdilli Finlandiya əhalisi arasında güclü dəstək gördü.[7]
Pan-Skandinavizmin süqutu 1864-cü ildə İkinci Şlezviq-Holşteyn müharibəsi başlayanda gəldi. 1859-cu ildən 1872-ci ildə vəfatına qədər İsveç-Norveç Kralı olan Kral XV Karl, Pan-Skandinivizm mübarizəsinə baxmayaraq, Danimarka müharibəsində kömək edə bilmədi.[8]
Müəllif Hans Xristian Andersen, 1837-ci ildə İsveçə etdiyi ziyarətdən sonra Skandinavizmin tərəfdarı oldu və İsveçlilər, Danimarkalılar və Norveçlilərin bağlığlığını ifadə edəcək bir şeir yazmağı öhdəsinə götürdü.[9] 1839-cu ilin iyul ayında, Danimarkanın Fyun adasına səfəri zamanı Andersenin əvvəlcə Jeg er en Skandinav ("Mən Skandinaviyalıyam") şeirinin mətnini yazdı. Andersen, Skandinaviya dövlət himninin bir hissəsi olaraq "Skandinav ruhunun gözəlliyini, üç qardaş xalqın tədricən birlikdə böyüdükləri yolu" bəstələdi. Bəstəkar Otto Lindblad şeirə musiqi yazdı və kompozisiya 1840-cı ilin yanvarında nəşr olundu. Onun populyarlığı 1845-ci ilə kimi davam etdi, bundan sonra nadir hallarda səsləndi.
Ədəbiyyatda[redaktə | mənbəni redaktə et]
Şerlok Holms " Bohemiyadakı bir qalmaqal " hekayəsinin əsas qəhrəmanı Bohemiya kralı (eyni zamanda uydurma) ilə evlənmək üzrə olan qondarma Skandinaviya Kralı'ndan bəhs edir.
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Pan-skandanavizm". Ensiklopediya Britannica. Orijinaldan 2018–02-07 tarixində arxivləşdirilib. (#empty_citation)
- ↑ "Pan-skandanavizm". Arxivləşdirilib 2007-09-29 at the Wayback Machine Encyclopædia Britannica Online-dan 29 aprel 2007-ci ildə çıxarıldı.
- ↑ Ədəbi Skandinavizm Arxivləşdirilib 2007-06-23 at the Wayback Machine . Øresundstid, 2003. 6 may 2007 tarixində tapıldı.
- ↑ Ola Tunander (1999). Skandinav əməkdaşlığı, UDA085ENG. Nytt fra Norge, ODIN — Hökumətdən və nazirliklərdən məlumat, Xarici İşlər Nazirliyi, Norveç. Tunander, Ola da baxın (1999). "Norveç, İsveç və Nordic əməkdaşlıq". Avropanın Şimalında — Sərt, yumşaq və vətəndaş təhlükəsizliyi. Eds Lassi Heininen və Gunnar Lassinantti. Olof Palme Beynəlxalq Mərkəzi / Arktika Mərkəzi, Lapland Universiteti, 1999. s. 39–48. ISBN 951-634-690-1.
- ↑ J. P. T Bury. "Yeni Kembric Müasir Tarix: 10-cu cild". Orijinaldan 2018–04-14 tarixində Arxivləşdirilib. (#empty_citation)
- ↑ ""Tələbələr"". 2007-08-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-12-06.
- ↑ "Çarlz XV". Ensiklopediya Britannica. Orijinaldan 2017–10-12 tarixində Arxivləşdirilib. (#empty_citation)
- ↑ "Pan-Skandinavizm haqqında. XIX əsrdə istinad nöqtələri (1815–1864)". akademiya.edu. Orijinaldan 2016–03-17 tarixində Arxivləşdirilib. (#empty_citation)
Əlavə oxumaq üçün[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Hilson, Mary. "Danimarka, Norveç və İsveç: Pan-Skandinavizm və Milliyyətçilik" . Portsmut Universiteti . Orijinaldan 2018–04-14 tarixində arxivləşdirilib.
- ' Pan-Skandinavinizm. Mirkeya-Xristian Gengheya tərəfindən 19-cu əsrdə istinad nöqtələri (1815–1864)
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- 1962-ci il Helsinki Müqaviləsi Arxivləşdirilib 2014-05-30 at the Wayback Machine, Skandinav ölkələrinin konstitusiyası olaraq adlandırılmışdır.