Stereokimya
Stereokimya — moklekulların frəza quruluşundan bəhs edən kimyadır.
Xirallıq[redaktə | mənbəni redaktə et]
Maddələrin mühüm struktur xassəsi xirallıqdır (yun. χειρ "əl" sözündən) və ya güzgü simmetriyasının olmaması — hər hansı bir uyğun gəlməyən obyektə xas olan hadisədir. düz güzgüdə onların xəritəsi ilə. Kimyaçılar güzgü asimmetrik molekulları optik R- və S-izomerlər və ya enantiomerlər adlandırırlar. "Sağ" və "sol" aşağıdakı üsullarla fərqləndirilə bilər:fırlanma bucağının ölçülməsi düzdür qütbləşmiş işıq (enantiomerlər işığı eyni şəkildə, lakin enantiomerlərin adına həmişə uyğun gəlməyən müxtəlif istiqamətlərdə fırlanır); xromatoqrafiya şiral ucluq ilə (məsələn, dekstrinlər); xiral həlledicidə elektroforez; NMR spektrlərinin götürülməsi; fermentlərin istifadəsi. Canlı kimya L-amin turşularını və D-şəkərləri güzgü şəklində olan izomerlərdən üstün tutur. Aydındır ki, molekul assimmetrik olursa, onun atomlarının eyni qaydalı rabitələrlə birləşməsinə baxmayaraq, o atomların fəzada müxtəlif düzülüşündən asılı olasraq izomerlər əmələ gələ bilər. Bu izomerlərə və ya stereoizomerlər deyilir.
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- M. M. Mövsümzadə "Üzvi kimya", 1959.
- Бакстон Ш., Робертс С. введение в стереохимию органических соединений. — М.: Мир, 2005. — 311 с.
- Ногради М. Стереохимия. — М.: Мир, 1984.
- Соколов В.И. Введение в теоретическую стереохимию. — М.: Наука, 1982. — 244 с.
- Аблесимов Н.Е. Синопсис химии: Справочно-учебное пособие по общей химии. — Хабаровск: Изд-во ДВГУПС, 2005. — 84 с.
- Аблесимов Н. Е.Сколько химий на свете? ч. 2 // Химия и жизнь — XXI век. — 2009. — № 6. — С. 34–37.