Sventsonka
Sventsonka (pol. święconka), Polşanın bəzi regionlarında sventsone (pol. święcone) deyilir — Polşada Müqəddəs Şənbə günü bayram yeməkləri ilə Pasxa zənbillərinin təqdis edilməsi ənənəsi. Ənənə Polşadan başqa həmçinin Polşa diasporunun nümayəndələri arasında, həm də Rusiya katolikləri arasında yayılıb.[1]
Ənənənin mənşəyi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Pasxa süfrəsindən əvvəl yeməyin təqdis edilməsi ayini erkən orta əsrlərdə yaranmış və təqribən bütpərəst ritualdan qaynaqlanır.[2][3] Bu adətin təsviri ilk dəfə VII əsrdə qeyd olunub, Pasxa çörəyi və yumurtasının təqdis olunduğu müasir ənənə isə XII əsrə aid olunur.[4]
Müasir zamanda[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ənənəvi olaraq, Polşada Pasxa səbəti ağ kətan və ya şəbəkəli dəsmal ilə örtülür və şümşad budaqları və lentlərlə bəzədilir.[5]
Bəzi kənd icmalarında rahib kilsə ziyarətçilərinin evlərinə baş çəkir və orada yeməkləri təqdis edir, lakin əksər hallarda dindarlar Müqəddəs Şənbə günü kilsəyə gəlir, burada rahib və ya diakon xüsusi dualar oxuyur və sonra səbətləri müqəddəs su ilə səpir.[5] Bəzi prixodlarda bu məqsədlə uzun masalar istifadə olunur, digərlərində prixoda gələnlər kilsə mehrabına yaxınlaşırlar.
Ənənəyə görə, təqdis olunmuş yemək bazar gününün səhərisinə qədər toxunulmaz qalır.
Ənənəvi Polşa Pasxa səbətində olan yeməklər və ərzaqlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- rəngli yumurta — həyatın simvolu
- çörək-bulka məhsulları (babka, mazurka) — İsa Məsihin simvolu
- quzu — İsa Məsihin simvoludur (Tanrı quzusu). Bir çox hallarda əsl quzu əvəzinə, sadəcə keks əlavə olunur.[6]
- duz — təmizlənmənin simvolu
- qıtığotu — kədər və əzabın simvolu
- vetçina - bolluq simvolu[7]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Благословение пасхальной пищи // Требник. Москва: Издательство францисканцев. 2003. 535–537.
- ↑ Leopold Kretzenbacher. Ethnologia Europaea: Studienwanderungen und Erlebnisse auf volkskundlicher. 1986. 159.
- ↑ Roman Landowski. Dawnych obyczajów rok cały: między wiarą, tradycją i obrzędem. 2000. 205.
- ↑ Marian Pisarzak. Błogosławienie pokarmów wielkanocnych. Kontekst paschalny i postny. op. cit. Błogosławieństwo pokarmów i napojów wielkanocnych w Polsce. Warszawa: Studium historyczno-liturgiczne. 1979. 378.
- ↑ 1 2 "Swieconka". Polish Easter Traditions (ingilis). 2020-10-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-29.
- ↑ Aleksander Brückner. Encyklopedia staropolska. 2. 670.
- ↑ Adam Bartosz. Rzepiennik Strzyżewski: materiały etnograficzne. Tarnów. 1992. 52.