Tərtəroba
Tərtər və ya Tərtəroba[1] — 13-cü əsrin ortalarında Macarıstana və sonra Bolqarıstana sığınan bir Dəşt-i Qıpçaq qəbiləsi və ya tayfası idi və nəticədə Tərtər xanədanlığının əsasını qoydular.
Tarixçi Pritsaka görə, Tərtər adı Cənubi Qafqazda Kür çayının qolundan götürülmüşdür. Tarixçi Piter Qolden bunu, mümkün olsa da, coğrafi referentlərin adətən olmadığı əksər Kuman-Qıpçaq (Dəşt-i Qıpçaq) adlarına uyğun gəlməyən bir fərziyyə hesab edir. Qanqlılar da istisna ola bilər.[2] Rus salnamələrində onlar "Tertrobiçi" kimi tanınırdılar. Ərəbcə onları Durut adlandırmışlar.[3] Qoldın Peterin etimologiyasına görə terter<teriter<terit'- "tərləmək"deməkdir.[4]
Kotyan xanın Tərtər sülaləsinə aid olduğu iddia edilmişdir. Monqol istilası zamanı sağ qalan Kuman-Qıpçaq tayfaları Macarıstan krallığına (1238-ci il) sığındılar. Onlar da müdafiə qarşılığında xristianlığı qəbul etdilər.[5] Macar mənbələrinə görə, bu tayfalar arasında Çertan, Ulasoba, Burcoba (Burçeviçi), Kolaba (Kolabiçi) və Kotyanın ailəsi olan Tərtəroba da vardı.[6]
Plamen Pavlova görə Tərtər sülaləsi 1241-ci ildən sonra Macarıstan krallığından gələn Kuman-Qıpçaq köçünün ikinci dalğasının bir hissəsi olaraq Bolqarıstanda məskunlaşan Tərtərobanın bir qolu idi.[7]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ А. А Арсланова. Древнетюркский мир: история и традиции. Ин-т истории АН РТ. 2002. ISBN 978-5-94981-011-8.
- ↑ Peter B. Golden. Nomads and Their Neighbours in the Russian Steppe: Turks, Khazars and Qipchaqs. Ashgate. 2003. səh. 68. ISBN 978-0-86078-885-0.
- ↑ Florin Curta; Roman Kovalev. “The” Other Europe in the Middle Ages: Avars, Bulgars, Khazars and Cumans ; [papers ... Presented in the Three Special Sessions at the 40th and 42nd Editions of the International Congress on Medieval Studies Held at Kalamazzo in 2005 and 2007]. BRILL. 2008. 403–. ISBN 90-04-16389-1.
- ↑ Clauson. ED. p. 536; cited in Golden, Peter B. (1995–1997) Cumanica IV: The Cumano-Qıpčaq Clans and Tribes Arxivləşdirilib 2023-05-29 at the Wayback Machine. Archivum Eurasiae Medii Aevi 9. p. 119
- ↑ James Louis Garvin; Franklin Henry Hooper; Warren E. Cox. The Encyclopædia Britannica. The Encyclopædia Britannica Company, ltd. 1929.
- ↑ Murat Ocak. The Turks: Early ages. Yeni Türkiye. 2002.
- ↑ Павлов, Пламен. "Авантюристът-скит" Алдимир и Теодор Светослав // Бунтари и авантюристи в средновековна България (bolqar). Варна: LiterNet. 2005. 2020-10-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-10.