Təsərrüfat fəaliyyətinin təhlili

Təsərrüfat fəaliyyətinin təhlili (TFT, ing. analysis of economic activity) — müəssisələrin təsərrüfat fəaliyyətinin səmərəliliyini artırmaq məqsədi ilə onların hərtərəfli öyrənilməsi üçün iqtisadi informasiyanın emalı üsullarının məcmusu.

Tərifi

Böyük Sovet Ensiklopediyasına görə təsərrüfat fəaliyyətinin təhlili müəssisələrin təsərrüfat fəaliyyətinin səmərəliliyini artırmaq məqsədi ilə hərtərəfli öyrənilməsidir .

BRE-də təsərrüfat fəaliyyətinin təhlili bir sıra metodlardan ibarət olan işinin və/və ya idarəetmə qərarlarının səmərəliliyini artırmaq məqsədi ilə müəssisələrin və fərdi sahibkarların istehsal-təsərrüfat fəaliyyətinin prosesinin və nəticələrinin hərtərəfli öyrənilməsi kimi iqtisadi məlumatların emalı üçün müəyyən edilir.

TFT-in klassifikasiyası

Təsərrüfat fəaliyyətinin təhlili aşağıdakı təhlil növlərini əhatə edir:

I. İdarəetmə təhlili:

1) biznes planlarının əsaslandırılmasında və monitorinqində təhlil:

• biznes planlaşdırılması;
• büdcə tərtibi (büdcə planlaşdırılması);
• büdcənin icrasının təhlili (təxminlər).

2) marketinq təhlili:

• marketinq təhlilinin standart üsulları:

- evristik üsul;

- trend metodu;

- statistik faktor təhlili.

• marketinq təhlilinin xüsusi üsulları:

- giriş və çıxışın təhlili;

- test marketinqi;

- endirimlərin təhlili;

- SWOT analizi;

- portfel təhlili;

3) təsərrüfat fəaliyyətinin səmərəliliyinin hərtərəfli iqtisadi təhlili:

• mikroiqtisadi təhlil;
• makroiqtisadi təhlil:

- ətraf mühitin təhlili;

- iqtisadi fəaliyyətin sosial sferasının təhlili;

- müəssisənin xarici iqtisadi şəraitinin və əlaqələrinin təhlili.

4) istehsalın inkişafının texniki və təşkilati səviyyəsinin təhlili:

• istehsalın elmi-texniki səviyyəsinin təhlili:

- istehsalın texniki səviyyəsinin təhlili;

- istehsal texnologiyasının səviyyəsinin təhlili;

- məhsulun keyfiyyətinin təhlili.

• istehsalın və əməyin təşkili səviyyəsinin təhlili:

- istehsalın təşkilinin təhlili;

- əməyin təşkilinin təhlili.

• müəssisə idarəetmə təşkilatının təhlili:

- idarəetmənin səmərəliliyinin təhlili;

- istehsal və idarəetmə işinin strukturunun təhlili;

- iş növbələrinin təhlili;

- iddia işlərinin təhlili;

- planlaşdırmanın təhlili, məhdudlaşdırılması və normalaşdırılması.

5) istehsal ehtiyatlarından istifadənin təhlili:

• əmək alətlərinin təhlili:

- dövriyyədənkənar aktivlərin strukturunun və dinamikasının təhlili

- dövriyyədənkənar aktivlərin dövriyyəsinin təhlili;

- əsas fondlardan istifadənin təhlili.

• əmək obyektlərinin təhlili:

- dövriyyə aktivlərinin strukturunun və dinamikasının təhlili

- dövriyyə aktivlərinin dövriyyəsinin təhlili;

- dövriyyə vəsaitlərindən istifadənin səmərəliliyinin təhlili.

• əməyin istifadəsi və əmək haqqının təhlili:

- əməyin istifadəsinin təhlili;

- əmək məhsuldarlığının təhlili;

- əmək haqqının təhlili.

6) məhsul satış həcminin təhlili:

• gəlirlərin strukturunun və dinamikasının təhlili;
• müəssisənin gəlirlərinin təhlili;
• planın icrasının və məhsulun satış dinamikasının təhlili.

7) əməliyyat analizi:

• xərc davranışının təhlili;
• zərərsiz nöqtənin təhlili:

- çox elementli istehsalda kritik nöqtə üsulu;

• əməliyyat leverajı və əməliyyat leverajının təsiri.

II. Maliyyə təhlili:

1) investisiya təhlili;

2) mənfəətlilik təhlili;

3) təhlil mənfəətlilik;

4) likvidlik, ödəmə qabiliyyəti, davamlılıq təhlili;

5) kapitalın təhlili;

6) borc vəsaitlərinin istifadəsinin təhlili;

7) müəssisənin təhlili və reytinq qiymətləndirilməsi.