TON 618
TON 618, Tazılar bürcündə Qalaktikanın Şimal Qütbünün yaxınlığında yerləşən, super parlaq bir radio-yüksək səsli kvazardır. Kütləsi 66 milyard günəş kütləsi olan ultramassiv qara dəlik kvazarla əlaqələndirilir.
Hekayəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Obyekt, 1957-ci ildə Samanyolu müstəvisinin xaricində yerləşən zəif mavi ulduzların (əsasən ağ cırtdanlar) bir tədqiqatı çərçivəsində aşkar edilmişdir. Kvazar konsepsiyası yalnız 1963-cü ildə formalaşmışdır, buna görə də kəşf edildiyi anda obyektin təbiəti qaranlıq qalmışdır. Meksikadakı Tonantzintla Rəsədxanasında 70 santimetrlik Schmidt teleskopu ilə çəkilmiş fotoşəkillərdə obyekt “618” olaraq təyin edilmiş və “mütləq bənövşəyi” kimi təsvir edilmişdir.
1970-ci ildə Boloniyadakı Radio Astronomiya İnstitutu TON 618-dən radio emissiya aşkarladı və bundan sonra obyekt kvazar olaraq təyin olundu. McDonald Rəsədxanasında Marie-Helene Ulrich, TON 618-i müşahidə edərkən kvazara xas olan emissiya xətlərini qeyd etdi. Qırmızıya sürüşmə (z) 2.2-ni keçdi, yəni TON 618 çox uzaq bir obyekt idi və o zaman (1976) ən parlaq kvazarlardan biri idi.
Super çəkili qara dəlik[redaktə | mənbəni redaktə et]
Kvazar TON 618-in, qalaktikanın mərkəzində nəhəng bir qara dəlik ətrafında dövr edən isti qazın bir yığılma diskinə sahib olduğu düşünülür. Kvazarın 3,18 gigaparsek və ya 10,37 milyard işıq ili uzaqda olduğu təxmin edilir. Kvazarın mərkəzində yerləşdiyi qalaktika, kvazarın özünün parlaqlığı səbəbindən dünyadan görünmür. Kvazarın mütləq ulduz böyüklüyü -30,7, parlaqlığı 4 × 1040 vattdır, bu da günəşdən 140 trilyon dəfə çoxdur.
TON 618 spektrindəki emissiya xətləri qeyri-adi dərəcədə genişdir, yəni yığılma diskindəki qaz çox yüksək sürətlə, təxminən 7000 km/s sürətlə hərəkət edir. Qara dəliyin kütləsi 66 milyard günəş kütləsidir.