Tenday
_28_Apr,_2013_-_panoramio.jpg)
Tenday (天台宗?) – buddizmin Yaponiyadakı sektalarından biri. IX əsrdə Çindəki Tyantay sektası əsasında yaradılmışdır. Bu sekta XIII əsrə kimi Yaponiyanın ən populyar iki buddist sektasından biri idi. Sektanın nəzəriyyələri Lotus sutrasına əsaslanır.
Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]
Tenday sektasının əsası 806-cı ildə keşiş Sayço tərəfindən qoyulmuşdur.[1] Yaponiyadakı Tenday sektası Çindəki Tyantay sektasına əsaslanır.[1] Bu sektanın mərkəzi Çinin Tyantay dağında yerləşdiyi üçün belə adlandırılmış, daha sonra Tenday sektası üçün də bənzər addan istifadə olunmuşdur.[1]
Sayço 804-cü ildə Çinə səyahət edərək 9 ay boyunca Tyantay dağında buddizmi öyrənmiş və Tyantay buddizminin ustası olmuşdur.[1] Sayço Yaponiya imperatoru Kammudan icazə alaraq Kiotonun şimal-şərqində yerləşən Hiey dağında buddizm məbədi tikdirmişdi.[1] Sayço Çindən Yaponiyaya qayıdanda bu məbədi Tenday sektasının mərkəzinə çevirmişdir.[1]
İmperator Kammu paytaxtı Naradan Kiotoya köçürdükdən sonra Tenday sektasını dəstəkləməyə başlamışdır, çünki Naradakı digər buddizm sektaları dövlətin işlərinə qarışmağa çalışırdı.[1] Sayçonun Hiey dağında tikdirdiyi Enryaku məbədi böyüyərək 3000-dən tikilidən ibarət struktura çevrilmişdir.[1] Bir çox dini lider Tenday buddizmini burada öyrənmişdir.[1]
Tenday sektası Şinqon sektası ilə birlikdə XIII əsrə kimi Yaponiyanın ən geniş yayılmış iki buddist sektasından biri idi.[1] Tenday sektası ən güclü dövrünə X-XI əsrlərdə çatmışdır.[1] Həmin dövrdə Yaponiya imperatorları və Fucivara kimi güclü ailələr Tenday sektasına güclü dəstək verirdilər.[1] Tenday sektası şintoizmdəki kamiləri mənimsəyərək praktikalarına əlavə etmişdir.[1] Tenday sektası aristokratiya ilə assosiasiya olunduğu üçün Təmiz torpağın buddizmi, Niçiren buddizmi və feodal hərbi liderlərin dəstəklədiyi Zen buddizmi kimi populyar sektaların kölgəsində qalmağa başlamışdır.[1] Onların üçü də Tenday sektasının nəzəriyyələrinə əsaslansa da, daha sonra ayrı-ayrı sektalara çevrilmişdirlər.[1]
Nəzəriyyələri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Tenday keşişləri 12 il boyunca hazırlıq keçirərək buddist əlyazmalarını və Hiey dağında meditasiyanı öyrənirlər.[1] Tenday buddizminin nəzəriyyələri Lotus sutrasına əsaslanır.[1] Bu sutraya görə bütün insanların müdrik budda olma potensialı var.[1] Tenday sektası buddizmin Mahayana qoluna daxildir.[1] Bu sekta bir çox sayda insanın əqidəsini dəyişməsinə icazə versə də, Naradakı Hosso sektası kimi sektalara görə ancaq keşişlər budda ola bilərlər.[1]
Tenday buddizmində yerinə yetirilən əsas praktikalardan biri nembutsudur.[1] Bu, daha sonra Təmiz torpağın buddizmi və Amidaya sitayiş edən digər sektalar üçün də praktikaya çevrilmişdir.[1] "Namu Amida Butsu" ("Məni xilas et, budda Amida") ifadəsinin qısaltması olan "nembutsu" sözünü tez-tez təkrarlamaq insanı xilas edir və onu Amidanın Qərb cənnətində dirildir.[1]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Perkins, Dorothy. Encyclopedia of Japan: Japanese History and Culture, from Abacus to Zori. Roundtable Press. 1991. səh. 350. ISBN 0-8160-1934-7. İstifadə tarixi: 13 may 2022.